چکیده :
میرزا علی خان معروف به امین الدوله به سال1260هجری قمری(1222هجری شمسی)در تهران متولد شد. وی فرزند میرزا محمدخان مجدالملک (سینکی لواسانی) که وی خواهر زاده میرزا آقا خان نوری دومین صدراعظم ناصر الدین شاه بوده است.
امین الدوله خط و انشاء را از پدر آموخت، مقدمات زبان عربی را در تهران آموخته بود. و در سفری که همراه پدر به بغداد رفت به تکمیل زبان عربی و آموزش زبان ترکیبی اسلامبولی پرداخت وقتی پدرش مجد الملک به کارپردازی آذربایجان منصوب شد همراه پدر بود. و در آنجا زبان فرانسه را آموخت و همان وقت به آموزش ترکی آذربایجان مشغول شد.
پس از مراجعت از بغداد و خدمت در حضور شاه نیابت اول وزارت خارجه در سن نوزده سالگی به او داده شد ضمن نیابت اول جزء پیشخدمتان خاصه شاه گردید و مفتخر به لقب منشی حضور تا سال1290 ، در سال 1288 مسئولیت چاپارخانه های دولتی (پست خانه) به وی محول شد. دو سال بعد ملقب به امین الملک گردید و احراز وزارت رسائل (ریاست دفتر مخصوص شاه) را اخذ نمود. در اولین سفر ناصر الدین شاه به همراه او بود ولی از آلمان برگشت. به خاطر پشتکاری که داشت در سال 1294 متصدی امور ضرابخانه دولتی تبریز (علاوه بر شغلهای قبلی) به وی داده شد. یکسال بعد سفیر مخصوص شاه به ایتالیا جهت تسلیت مرگ ویکتور امانول شد. به دلیل لیاقت و امانتی که از ایشان آشکار شد وزارت وظایف و اوقاف نیز بر سایر مشاغل او افزوده گشت. در سال 1299 ملقب به امین الدوله کرد و در سال 1304 منصب ریاست مجلس وزراء و دارالشوری کبری که اعظم مناسب دولتی است به وی محول شد. در سه سفر ملتزم در رکاب ناصرالدین شاه بود، بعد از یک دوره حدودا ده ساله و دوری از سیاست مجددا توسط (مظفرالدین شاه) به پیشکاری و وزارت آذربایجان و حامل فرمان و ششمین ولیعهدی برای محمدعلی میرزا شد و در آنجا نیز اقدامهای فرهنگی انجام داد از جمله افتتاح مدرسه رشدیه . در سال 1314 به دستور شاه به تهران آمد. به وی پستهای زیادی پیشنهاد شد و مدتی وزیر اعظم شد و 5 ماه بعد صدراعظم شد (16 صفر یا 15 محرم 1316) 5-1314 وی ناصر الملک را به عنوان وزارت مالیه انتخاب نمود ، همچنین وی هیئت بلژیکی را جهت اقدامات اصلاحی مالی به ایران فراخواند. در سال 1314 بر اثر فشارهایی که به وی از دربار و مخالفین وارد نمود مجبور به استعفا از صدارت شد با برکناری وی ناصر الملک نیز برکنار گردید. و چون از صدارت معزول شد به زیارت مکه رفت مدتی در لشت نشای رشت اقامت نمود تا اینکه شاه او را از ایران اخراج نمود (به داغستان) رفت و او در هنگام سفر به اروپا نامه های انتقادآمیزی به شاه نوشت پس از مدتی دوری دوباره مظفرالدین شاه نامه محبت آمیز، به وی می نویسد و او به گیلان برمی گردد تا اینکه در لشت نشا در سال 1322 برابر با 1283 هجری شمسی فوت می کند.
امین الدوله از جمله رجال برجسته عصر قاجار به شمار می رود به طوری که افکار و اندیشه های او در تحولات داخلی‌و خارجی ایران تاثیر زیادی داشته است. در مورد او قضاوتهای متناقض فراوانی ارائه شده است به طوری که از وی دو شخصیت متفاوت یعنی اصلاح طلب و محافظه کار ساخته اند. نظر به اهمیت شخصیت امین الدوله بر آن شدیم تا با یک بررسی‌عمیق‌و علمی به دور از هر گونه غرض‌ورزی، هویت واقعی وی را برای صاحبان فکر و اندیشه معرفی نماییم.
فهرست مطالب :
چکیده
مقدمه
کتاب شناسی
بخش اول : زندگی نامه امین الدوله
فصل اول : شرح حال میرزا علی خان امین الدوله از تولد تا ورود به دربار
1- کودکی و نوجوانی میرزا علی خان امین الدوله
2- مجد الملک پدر امین ادوله
3- کسانی که القاب امین الدوله کسب نموده اند.
فصل دوم : زندگی سیاسی امین الدوله( اوضاع سیاسی - اجتماعی، اقتصادی )
1- امین الدوله و واقعه رژی
2- سلطنت مظفرالدین شاه
3- امین الدوله و پیشکاری آذربایجان
4-وزارت اعظمی امین الدوله
5- امین الدوله و فراماسونری
فصل سوم : عملکرد سیاسی امین الدوله
1- سیاست داخلی
2- امین الدوله و روحانیون
3- سیاست خارجی
4- روس و انگلیس
5- گروگذاری بنادر جنوب
بخش دوم : اقدامات امین الدوله
فصل اول : اقدامات اقتصادی
1- اصلاحات مالی و تفکر استقراض
2- تشکیلات پستی در دوره ناصرالدین شاه
3- ریاست میرزا علی خان منشی حضور در پست (دوره اول از سال 1288-1290 هجری قمری )
4- تاریخچه پیدایش سانسور در پست خانه و کناره گیری میرزا علی خان امین الدوله از‌کار پستخانه
5-دوره‌دوم‌ریاست‌امین‌الملک(امین الدوله از1292-1294هجری قمری )
6-تاثیر پست خانه در روند اصلاحات جامعه ایران
7- شرح مختصری از خدمات پست خانه در جنبش مشروطیت
8- گمرکات
9- کارخانه قند
10- پارک امین الدوله
فصل دوم : اقدامات فرهنگی
1- مدارس رشدیه
2- نهضت مدارس جدید
3- تشکیل انجمن ها
4- ادبیات سیاسی
بخش سوم : رابطه امین الدوله با رجال
فصل اول : امین الدوله و دیگران
1- رابطه امین الدوله با میرزا ملکم خان
2-رابطه امین الدوله و مشیر الدوله
3- رابطه امین الدوله با جعفر قلی میرزا ملک
فصل دوم : دیدگاه نویسندگان درباره امین الدوله
1- دیدگاه اعتماد السلطنه
2- دیدگاه حسین قلی خان نظام السطنه مافی خصوص امین الدوله
3- دیدگاه میرزا مهدی خان ممتحن الدوله
4- دیدگاه افضل الملک
5- دیدگاه ملک الشعرای بهار
6-دیدگاه عبدالحسین نوایی
فصل سوم : مقایسه ی بین شخصیت امین الدوله وامین السلطان
1- امین السلطان
2- امین الدوله
3-سفرهای امین الدوله و مقایسه آن با امین السلطان
فصل چهارم : عزل
عزل و فوت امین الدوله
فوت امین الدوله
فصل پنجم : آثار مکتوب
1-خاطرات سیاسی میرزا علی خان امین الدوله
2- سفرنامه مکه
3- شیوه نگارش امین الدوله
بخش چهارم : افکار و عقاید امین الدوله
فصل اول : تاریخچه اصلاحات در ایران
1- اقدامات کلی
2- سیر نوگرایی در ایران
3- عباس میرزا
4- امیر کبیر
5- میرزا حسین خان سپهسالار
فصل دوم : اندیشه ها واقدامات
1- تاثیر افکار غرب در اندیشه امین الدوله
2- زمینه فکری و خصوصیات اخلاقی
3- دیدگاه امین الدوله در خصوص نظام حکومت
4- دیدگاه امین الدوله در خصوص راهکارهای نجات ایران
6- دیدگاه امین الدوله در خصوص امتیازات
7- دیدگاه امین الدوله در خصوص اصلاحات
8- دیدگاه امین الدوله در خصوص اقتصاد
9- دیدگاه امین الدوله در خصوص قشون و ارتش
فصل سوم : اخلاف و بازماندگان
1-- فرزندان
2-میرزا محسن خان امینی ( امین الدوله )
3- اشرف الملوک فخر الدوله
4-سرلشکر حسن امینی مجدی
5- دکتر علی امینی
6- ابوالقاسم امینی
7- سرتیپ محمود امینی
نتیجه گیری
منابع و مآخذ
پیوست ها و تصاویر
بررسی افکار و احوالات امین الدوله