خط و نوشته را شاید بتوان مهمترین اختراع بشری در طول تاریخ دانست چرا که نوشته ها مجرای انتقال اطلاعات و ثبت و ضبط تاریخ هستند. از سوی دیگر ظهور یک خط در یک جامعه کهن خود نشانه ای است از رشد فکری و علمی و فرهنگی مردم آن اجتماع ، سومریان با اختراع ، خط میخی ، دوره ای را آغاز کردند که به عنوان آغاز خط نویسی شهرت دارد. این دوره با نخستین سلسله پادشاهی سومر یعنی حدود 3000 تا 2500 ق.م مقارن بود و قدمت آن به پیش از سلسله پادشاهی مصر باز می گردد. «خط میخی» رواج خود را تا هزاره اول پیش از میلاد همچنان حفظ کرد.
تصویر(1-3)
د- وجود شهرهای مستقل که از آنها با نام دولتشهر یاد می شود نشانی از قدرت سیاسی و مدیریت شهری بوده است. در این منطقه انتقال از زندگی و اقتصاد ساده کشاورزی و روستایی به نظام پیچیده زیست و اقتصاد متمرکز شهری به سرعت انجام شد. از این رو بین النهرین بستر اولین جوامعی بود که نام تمدن (شهرنشینی) را شایسته خود ساخت. البته می توان شکل گیری سریع شهرهای بین النهرین را که اغلب دارای ، استحکامات و برج و بارو در اطراف شهر بوده، نتیجه ی اوضاع خاص سیاسی و تهاجمات مکرر نظامی دانست که از ویژگی های اجتماعی تاریخ این تمدن است.
«سفالگری»
سفالگری پیشرفته از مظاهر شهرنشینی هر تمدن کهن به شمار می رود. این صنعت از ابتدایی ترین شکل خود یعنی ساخت ظروف از گل خام – تا نوع پیشرفته اش ، یعنی کار بر روی چرخ سفالگری و کوره پر کردن مصنوعات – تحولاتی را طی نموده که با رشد فکری و تسلط فنی انسان های سازنده آن همراه بوده است. قدمت ابتدایی ترین نمونه ظروف گلین در بین النهرین به 8000 سال قبل از میلاد بر می گردد که در کشورهای کنونی ایران و سوریه یافته شده اند.
این نوع ظروف ابتدایی را در آفتاب خشک می کردند. در هزاره ی پنجم پیش از میلاد با ظروفی روبرو هستیم که بر روی چرخ سفالگری به طور حرفه ای و دقیق ساخته شده اند. این چرخ ها با پا به حرکت در می آمدند.
بیشتر ظروف مکشوف از حفاری های بین النهرین دارای نقوش زیبا هندسی و یا نقش جانوران در قالب اشکال هندسی زیبا می باشند. کودکان همواره قسمتی از (قسمت مهمی از) زندگی بشررا تشکیل می داده اند. و بازی نقش مهم در جهان کودکان ایفا کرده است. بدین لحاظ است که در میان مصنوعات هنرمندان قدیم به اسباب بازی هایی برمی خوریم که از جنس های مختلف از جمله سفال، برای سرگرمی کودکان ساخته شده اند.
تصویر(2-3)
تصویر(3-3)
«معماری»
بهترین نمونه ی معماری بین النهرین همانند دیگر تمدن های باستانی به بنای معابد مربوط می شود. دولتشهری های سومری قدرت خود را منتخب به خدای شهر می دانستند و پادشاهان ، نماینده خدا بر روی زمین و پاسداران خزاین او محسوب می شوند. در ادیان سومری نوعی اتصال و هماهنگی میان دین و دنیا یا به عبارت دگیر اقتصاد و معنویت – وجود داشته است. این ویژگی با شرایط خاص اجتماعی بین النهرین شخصیت داشت. بین النهرین بر خلاف همتای معاصر خود یعنی مصر (که تاریخی آرام و ساکن داشت) همواره در افت و خیزهای نظامی و سیاسی بود. برج و بارو و استحکامات شهرها از همین امر حکایت می کنند.
بدیهی است که دینی مستقل از مسایل روز نمی توانسته راهگشای مردمی با شرایط خاص آن روز باشد. کاهنان و خدمه معابد ، ضمن اجرای آئین ها و مناسک دین ، مسؤول تنظیم و کتابت مخارج شهر بودند. مکتوبات بدست آمده از این نسخ روزمره نخستین نمونه هایی است که «خط» به خدمت حسابرسی و مثبت جزئی ترین پرداخت ها و دریافت ها و موجودی انبارها درآمده است.
معابد عظیم تمدن های بین النهرین را زیگورات می نامند. زیگورات ها بناهای بسیار عظیم و کوه مانندی بودند که به لحاظ زیبای و عظمت چیزی از اهرام مصر کم نداشتند. قدمت زیگورات ها به حدود 3500 سال قبل از میلاد باز می گردد. معبد سفید اوروک (تصویر 4-3) نمونه ای از این معابد است که نسبت به اهرام مصر قدمت بیشتری دارد. مصالح بنای زیگورات خشت خام بود و به همین دلیل در قیاس با معابد سنگی و آجری مصر از دوام کمتری برخوردار بوده اند. اما صرف نظر از نوع مصالح زیگورات ها از طرح زیبا ترین این معابد است که طرح آن را در تصویر (5-3) ملاحظه می کنید.
تصویر(4-3)
تصویر(4-3)
سنت ساخت زیگورات ها و دولتشهرها پس از سومریان ادامه یافت. در اواسط هزاره ی دوم پیش از میلاد، آشوری ها پس از پایان یافتن اقتدار «اکد» (2180 – 2340 ق.م) و «بابل» به قدرت رسیدند. آنها نیز همانند سومریان بناهای خود را با آجر می ساختند اما از آنجا که به محل استقرار آشوری ها ناحیه ی شمالی بین النهرین بود، و در این ناحیه سنگ به وفور یافت می شد اما شاهد استفاده از سخته سنگ های وزین و حجیم در قسمت های پائینی محوطه های مهم داخل بنا و دروازه ها هستیم رواج استفاده از سنگ، زمینه ی مساعدی برای خلق نقش برجسته ها و مجسمه های گوناگون بود. پادشاه آشور دستور داده بود که در دو سوی دروازه های شهر پیکرهای غول آسا و رعب انگیزی از شیران نعره زن بسازند و داخل محوطه نیز پر بود از نقش های بی مانندی که از صحنه های نبرد سربازان امپراتوری که همواره با سرکوب دشمنان همراه بود.
زیگوارت های این دوره بیشتر به شکل هرم های پلکانی نزدیک شدند. زیگورات خرساباد که به دستور سارگون دوم، امپراتور قدرتمند آشوری بنا شده بود. هفت سطح (پلکانی) داشته که امروزه تنها چهار طبقه (سطح ) از آن باقی است. ارتفاع هر طبقه 5/5 متر بود و هر طبقه با رنگ جداگانه ای رنگ آمیزی شده بود. می توان تصور کرد که این معبد زیبای هفت رنگ نمایی دل انگیز به ارگ سارگون می بخشیده است. در تصویر 6-3 طرحی از ارگ سارگون دوم را که با استناد به بقایای مکشوف تهیه شده، مشاهده می کنید. زیگورات هفت طبقه در قسمت فوقانی تصویر دیده می شود. تصویر (7-3) نمونه ای بسیار عالی از هنر حجاری آشوری است که روزگاری جزء پیکره همین ارگ بوده.
تصویر(6-3)
تصویر(7-3)
امپراتوری آشور در حدود قرن 7 پیش از میلاد با هجوم اقوام مختلف دچار تزلزل شد و پس از افت و خیزهای چند دوره کوتاهی از شکوفایی و اوج را تحت فرمانروایی «بخت نصر» گذراند. این دوره کوتاه که بین سال های 612 تا 539 ق.م قرار دارد به عهد حکومت «بابل نوین» مشهور است. در همین عهد نوع جدیدی از معماری با آجر لعابدار رواج یافت.
«دروازه ایشتار» که به دستور بخت نصر در بابل بنا گردید نمونه ای عالی از روش نوین است که بر دیوارهای رنگین آن ( که به آجرهای لعابدار آبی و سبر و زرد و سفید و سیاه ... مزین بود) نقش برجسته های انواع جانوران حقیقی و اسطوره ای ، چون شیر و گاو واژه ها قرار داشته . هزاران آجر لعابدار دروازه ایشتار که تا چندی پیش در اثر فروریختن، پراکنده و هریک به کناری افتاده بود. اکنون جمع آوری و بازسازی شده است. بنای بازسای شده دروازه ایشتار را در تصویر (8-3) مشاهده می کنید.
تصویر(8-3)
«پیکر تراشی»
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 19 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله هنر بین النهرین