دانلود مقاله استرس

اختصاصی از فی ژوو دانلود مقاله استرس دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

شرح بیماری
استرس‌ عبارت‌ است‌ از واکنشهای‌ فیزیکی‌، ذهنی‌ و عاطفی‌ که‌ در نتیجه‌ تغییرات‌ و نیازهای‌ زندگی‌ فرد، تجربه‌ می‌شوند. تغییرات‌ می‌توانند بزرگ‌ یا کوچک‌ باشند. پاسخ‌ افراد به‌ تغییرات‌ زندگی‌ متفاوت‌ است‌. استرس‌ مثبت‌ می‌تواند یک‌ انگیزش‌ دهنده‌ باشد در حالی‌ که‌ استرس‌ منفی‌ می‌تواند در زمانی‌ که‌ این‌ تغییرات‌ و نیازها، فرد را شکست‌ می‌دهند، ایجاد شود.
علایم‌ شایع‌
• فیزیکی‌: گرفتگی‌ عضلانی‌، سردرد ، درد قفسه‌ سینه‌ ، ناراحتی‌ معده‌ ، اسهال‌ یا یبوست‌، افزایش‌ ضربان‌ قلب‌ ، دستهای‌ سرد و مرطوب‌، خستگی‌ ، تعریق‌ شدید، بثورات ‌، تنفس‌ سریع‌، لرز، تیک‌، تحریک‌پذیری‌، کم‌اشتهایی‌ یا بی‌اشتهایی‌، ضعف‌، احساس‌ خستگی‌، گیجی‌.

• عاطفی‌: عصبانیت‌، اعتماد به‌ نفس‌ پایین‌، افسردگی‌ ، بی‌تفاوتی‌، تحریک‌پذیری‌، ترس‌ و پاسخهای‌ هراسی‌، اشکال‌ در تمرکز، احساس‌ گناهکاری‌، نگرانی‌، بی‌قراری‌، اضطراب‌ و وحشت‌.
• رفتاری‌: سوءمصرف‌ الکل‌ یا مواد مخدر، افزایش‌ مصرف‌ سیگار، اختلالات‌ خواب‌ ، پرخوری‌، کاهش‌ حافظه‌ و منگی‌.
علل‌
• بدن‌ در یک‌ موقعیت‌ پراسترس‌ با افزایش‌ تولید هورمونهای‌ خاصی‌ جواب‌ می‌دهد که‌ باعث‌ تغییراتی‌ در ضربان‌ قلب‌، فشار خون‌ ، متابولیسم‌ و فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری فیزیکی‌ می‌گردد.
عوامل‌ افزایش‌ دهنده‌ خطر
• تغییر در شیوه‌ زندگی‌ و اختلال‌ در امور روزمره‌ طبیعی‌ شخص‌ که‌ می‌تواند استرس‌ ایجاد کند. برخی‌ از علل‌ شایع‌ استرس‌ عبارتند از:
• مرگ‌ اخیر فرد مورد علاقه‌ (همسر، کودک‌، دوست‌)
• از دست‌ دادن‌ هر چیزی‌ که‌ برای‌ فرد ارزشمند باشد.
• آسیب‌ها یا بیماری‌های‌ شدید
• اخراج‌ شدن‌ یا تغییر شغل‌
• نقل‌ مکان‌ کردن‌ به‌ یک‌ شهر یا استان‌ جدید
• مشکلات‌ جنسی‌ بین‌ فرد و شریک‌ جنسی‌ او
• ورشکستگی‌ مالی‌ یا مقروض‌ شدن‌ شدید مثلاً به‌ خاطر خرید یک‌ خانه‌ جدید
• تعارض‌ مدام‌ بین‌ فرد و یکی‌ از اعضای‌ خانواده‌ ، دوست‌ نزدیک‌ یا همکار
• خستگی‌ دایمی‌ ناشی‌ از استراحت‌، خواب‌ یا تفریح‌ ناکافی‌
پیشگیری‌
• برای‌ کمک‌ به‌ پیشگیری‌ از استرس‌ منفی‌، به‌ آن‌ دسته‌ از امور زندگی‌ بپردازید که‌ می‌توانید از عهده‌ آنها برآیید.
• از آنجا که‌ همیشه‌ نمی‌توان‌ جلوی‌ استرس‌ را گرفت‌، روش‌هایی‌ را یاد بگیرید که‌ برای‌ حفاظت‌ از سلامت‌ ذهنی‌ و فیزیکی‌ خود، سازگار شوید. با مطالعه‌ مقالات‌ و کتب‌، در مورد استرس‌ به‌ خود آموزش‌ دهید.
عوارض‌ احتمالی‌
• استرس‌ مزمن‌ می‌تواند در بسیاری‌ از مشکلات‌ مربوط‌ به‌ سلامت‌ شامل‌ حوادث‌، آرتریت‌ ، آسم‌ ، سرطان ‌، سرماخوردگی‌ ، کولیت‌ ، دیابت‌ ، اختلالات‌ غدد درون‌ریز ، خستگی‌، سردرد، کمردرد، مشکلات‌ گوارشی‌، اختلالات‌ پوستی‌، بیماری‌ قلبی‌، فشار خون‌ بالا، بی‌خوابی‌، دردهای‌ عضلانی‌، اختلال‌ کارکرد جنسی‌ و زخم‌ها نقش‌ بازی‌ کند.
درمان‌
آزمون‌های‌ تشخیصی‌ ممکن‌ است‌ شامل‌ موارد زیر باشند:
• مشاهده‌ علایم‌ توسط‌ خود شما
• شرح‌ حال‌ طبی‌ و معاینه‌ فیزیکی‌ به‌ وسیله‌ یک‌ پزشک‌ در صورت‌ لزوم‌

برخی‌ از روش‌هایی‌ که‌ به‌ کاهش‌ استرس‌ کمک‌ می‌کنند:
• یک‌ روش‌ را یاد بگیرید و به‌ طور منظم‌ و در صورت‌ امکان‌ هر روز آن‌ را تمرین‌ کنید. روش‌های‌ بسیاری‌ وجود دارند.
• به‌ مدت‌ کوتاهی‌ از هر وضعیت‌ پر استرسی‌ که‌ در طول‌ روز به‌ آن‌ برمی‌خورید، دور شوید.
• یک‌ روش‌ سفت‌ و شل‌کننده‌ عضلات‌ را یاد بگیرید و آن‌ را تمرین‌ کنید.
• از آوردن‌ مشکلات‌ خود به‌ خانه‌ یا بستر خودداری‌ کنید. در پایان‌ روز، دقایقی‌ را به‌ مرور تک‌تک‌ تجارب‌ کل‌ روز اختصاص‌ دهید بطوری‌ که‌ انگار یک‌ نوار را مجدداً گوش‌ می‌دهید.
• تمام‌ عواطف‌ منفی‌ را که‌ متحمل‌ شده‌اید (عصبانیت‌، احساس‌ عدم‌ امنیت‌ یا اضطراب‌) از خود برهانید. از کلیه‌ انرژی‌ها یا عواطف‌ خوب‌ (افکار عاشقانه‌، ستایش‌، احساسات‌ خوب‌ در مورد کار یا خودتان‌) لذت‌ ببرید.
• در مورد کارهای‌ ناتمام‌ تصمیمی‌ اتخاذ کنید و تنش‌ ذهنی‌ یا عضلانی‌ را رها کنید. هم‌اکنون‌ برای‌ یک‌ خواب‌ آرامش‌بخش‌ و بهبود دهنده‌ عواطف‌ آماده‌ هستید.
• ممکن‌ است‌ به‌ مدت‌ کوتاهی‌ داروی‌ آرام‌بخش‌ یا ضد افسردگی‌ مفید باشد.
چند نکته
• یک‌ برنامه‌ ورزشی‌ اتخاذ کنید. افرادی‌ که‌ در وضعیت‌ فیزیکی‌ خوبی‌ به‌ سر می‌برند، به‌ احتمال‌ کمتری‌ به‌ عوارض‌ منفی‌ استرس‌ مبتلا می‌شوند.
• یک‌ رژیم‌ غذایی‌ طبیعی‌ و کاملاً متعادل‌ اتخاذ کنید. مکمل‌های‌ ویتامینی‌ ممکن‌ است‌ توصیه‌ شوند.

مدیریت استرس
استرس چیست؟
استرس فشار و فرسایش بدن به هنگامی است که با محیط پیوسته در حال تغییر سازگار شویم. چنین تغییراتی آثار جسمانی و هیجانی بر ما می‌گذارد و می‌تواند احساسات مثبت یا منفی ایجاد کند. در صورت مثبت بودن ، اثرات استرس ما را ناگزیر به عمل می‌کند، هوشیاری تازه و چشم انداز مهیج جدیدی برای ما به ارمغان می‌آورد.

آثار منفی استرس احساس بی اعتمادی ، طرد ، خشم و افسردگی می‌آفریند که این احساسات به نوبه خود به مشکلاتی مانند سردرد ، ناراحتی معده ، جوش و خارش پوست ، بی‌خوابی ، زخم معده ، فشار خون بالا ، بیماری قلبی و سکته مغزی می‌انجامد. مرگ یک عزیز ، تولد یک کودک ، ارتقای شغلی یا ایجاد یک رابطه جدید استرس به دنبال می‌آورد. چون این تغییرات ما را مجبور به سازگاری مجدد با زندگی خود می‌کند. سازگاری با شرایط متغیر ، بسته به نوع واکنش ما می‌تواند کمک کننده یا آسیب رساننده باشد.
چگونه می‌توان استرس را از زندگی خود حذف کرد؟
استرس مثبت بر تازگی و ابتهاج زندگی می‌افزاید. همه ما با تحمل میزان معینی از استرس زندگی می‌کنیم. سر رسیدن مهلت ، رقابتها ، برخوردها و حتی ناکامی‌ها و نگرانی‌ها به زندگی‌ها عمق و غنا می‌بخشد. هدف ما حذف استرس نیست، بلکه فراگیری چگونگی استفاده از آن به منظور کمک به خود است.

استرس کمتر از حد ، عامل خمودگی است و در ما احساس خستگی و رخوت بر جای می‌گذارد. از سوی دیگر ، استرس مفرط تنش ایجاد می‌کند. آنچه ما بدان نیازمندیم، یافتن سطح بهینه و مطلوبی از استرس است که ما را برمی‌انگیزد، ولی ما را در خود غرق نمی‌کند.
چگونه می‌توان فهمید سطح بهینه استرس برای افراد چیست؟
سطح واحدی از استرس که برای همه انسانها بهینه باشد، وجود ندارد. هر یک از ما مخلوقاتی منحصر به فرد با نیازهای ویژه هستیم. بنابراین ، آنچه برای یک شخص ناراحت کننده است، چه بسا برای دیگری شادی آفرین باشد. حتی وقتی ما روی ناراحت کننده بودن رویدادهای خاص توافق داریم، احتمالا در واکنشهای فیزیولوژی و روان شناختی به آن حادثه با هم تفاوت داریم.

شخصی که شیفته مذاکره و حل اختلاف و تحرک شغلی است، اگر شغلی یکنواخت و بدون تحرک داشته باشد، در فشار و استرس قرار می‌گیرد. در حالی که شخصی که به شرایط ثابت علاقه‌مند است، وقتی در شغلی قرار گیرد که وظایفش از تنوع بالایی برخوردار باشد، به احتمال زیاد خود را در تنگنای استرس احساس می‌کند. قبل از قرار گرفتن در معرض تغییرات آزار دهنده ، این موضوع که استرسهای شخصی ما چه هستند و میزان تحمل ما در برابر آنها چقدر است، به شیوه زندگی و سن ما بستگی دارد.

اکثر بیماریها با استرس مداوم مرتبط می‌باشند. اگر شما علائم استرس را تجربه می‌کنید و اگر استرس در سطحی فراتر از سطح بهینه استرس شما قرار دارد، باید از استرس زندگی خود بکاهید و یا توانایی مقابله و اداره استرس خود را بهبود بخشید.

چگونه می‌توان استرس را بهتر اداره کرد؟
شناسایی استرس مداوم و آگاه شدن از اثرات آن بر زندگی ما ، برای کاهش اثرات زیان آور آن کافی نیست. همانطوری که منابع زیادی برای استرس وجود دارد، امکانات بسیاری هم برای اداره آن وجود دارد. ولی آنچه بدان نیازمندیم، تلاش برای تغییر است، تغییر منبع استرس و یا تغییر واکنش نسبت به آن منبع. برای این منظور چه کار می‌توانید انجام دهید؟
از منابع استرس ، واکنشهای هیجانی و بدنی خود آگاه شوید.
به ناراحتی و تشویش خود توجه کنید. آنها را نادیده نگیرید. مشکلات خود را به اجمال بررسی نکنید.
تعیین کنید چه رویدادهایی شما را ناراحت می‌سازد. به خودتان درباره معنای این رویدادها چه می‌گویید؟
چگونگی پاسخ بدنتان را نسبت به استرس مشخص کنید. آیا مضطرب می‌شوید؟ یا دلخور؟ اگر چنین است، به چه شیوه‌ای دچار این احساسات می‌شوید؟
مشخص کنید چه تغییری می‌توانید ایجاد کنید؟
آیا منابع استرس را از طریق اجتناب یا حذف کامل آنها ، می‌توانید تغییر دهید؟
آیا شدت آنها را می‌توانید تغییر دهید (یعنی طی دوره درمانی به تدریج آنها را کنترل و اداره کنید، در مدت یک روز یا یک هفته)؟
آیا می‌توانید رویارویی خود را با استرس کوتاه سازید؟ (استراحتی به خود بدهید، یا محوطه ساختمان را ترک کنید.)
آیا می‌توانید وقت و انرژی لازم را برای ایجاد تغییر اختصاص دهید؟ (تعیین هدف ، فنون مدیریت زمان و راهبردهای به تعویق انداختن ارضا در اینگونه موارد می‌تواند مفید باشد.)
شدت واکنشهای عاطفی و هیجانی خود را به استرس کاهش دهید.
واکنش شما نسبت به واسطه درک شما از خطر (جسمی و یا عاطفی) به یک باره اتفاق می‌افتد. آیا به منابع استرس به شیوه اغراق آمیز می‌نگرید و یا موقعیت را دشوار تلقی می‌کنید و از آن فاجعه می‌سازید؟
آیا انتظار دارید همه به شما خوش آمد بگویند و همه از شما راضی باشند؟
آیا واکنش مفرط نشان می‌دهید و همه چیزها را بحرانی و اضطراری تلقی می‌کنید؟ آیا احساس می‌کنید که باید همواره بر هر موقعیتی تسلط داشته باشید؟
دیدگاه خود را نسبت به استرس تعدیل و اصلاح کنید. سعی کنید استرس را به عنوان چیزی در نظر بگیرید که می‌توانید برآن فائق آیید، نه چیزی که بر شما چیره می‌شود.
سعی کنید هیجانات شدید و مفرط خود را تعدیل کنید. موقعیت را در یک چشم انداز وسیع‌تر قرار دهید. جنبه‌های منفی را شرح و بسط ندهید و به خود نگویید «چه می‌شود اگر !!».
بیاموزید واکنشهای بدنی خود را به استرس ، تعدیل کنید.
نفس کشیدن آهسته و عمیق ، ریتم فعالیت قلب و تنفس شما را به وضع طبیعی برمی‌گرداند.
فنون آرام بخشی ، تنش عضلانی را کاهش می‌دهد. بازخورد زیستی می‌تواند بر اموری چون تنش عضلانی ، ریتم قلبی و فشار خون کنترل ارادی ایجاد کند.
دارو به تجویز پزشک می‌تواند در کوتاه مدت به تعدیل واکنشهای بدنی شما کمک کند، ولی داروها به تنهایی پاسخگو نیستند. تعدیل این واکنشها را به منزله راه حلی بلند مدت یاد بگیرید.
ذخایر بدنی خود را افزایش دهید.
به منظور ایجاد تناسب و سلامت قلبی _ عروقی سه تا چهار بار در هفته ورزش کنید. ( تمرینات موزون ، معتدل و یکنواخت بهترین انتخاب است. مانند قدم زدن ، شنا کردن ، دوچرخه سواری یا آهسته دویدن.)
غذاهای مقوی به اندازه کافی و متعادل مصرف کنید.
وزن مطلوب خود را حفظ کنید.
فراغت و تفریح را با کار درآمیزید. به خود استراحت بدهید و هرگاه ممکن بود، وقفه‌ای در کار ایجاد کنید.
به قدر کافی بخوابید. تا آنجا که ممکن است برنامه خواب را رعایت کنید.
ذخایر هیجانی _ عاطفی خود را حفظ کنید.
دوستی و روابط حمایتی دوسویه‌ای برقرار کنید.
اهداف واقع بینانه و معنی‌دار را دنبال کنید، نه اهدافی که دیگران برای شما در نظر گرفته‌اند و برای شما فایده‌ای دربر ندارد.
انتظار ناکامی ‌، شکست و یاس را در زندگی داشته باشید.
همیشه با خود مهربان و رئوف باشید و دوست خود باشید.
شخصیت نوع A , B و استرس
نگاه اجمالی
اگر شخص خیلی رقابت جو ، جاه طلب ، درای تمایل بیشتر به کنترل و … باشد، احتمالا آثار استرس (فشارروانی) شدت پیدا خواهد کرد. الگوی شخصیتی نوع A با پیشرفت طلبی ، فوریت زمان و خصومتی که براحتی برانیخگته می‌شود، مشخص شده است. این خصوصیت آنها را نسبت به بیماریهای قلبی آماده تر می‌کند. نقطه مقابل شخصیت نوع A کسانی هستند که شخصیت نوع B دارند. آنها غالبا افرادی آرام ، راحت و بدون نقش هستند.

ویژگی‌های شخصیتی نوع A
ویژگی‌های رفتاری
فرد با شخصیت نوع A آشکارا از حرکت کند ، ترافیک ، صف بستن برای خرید و هرچیز دیگری که وقت با ارزش را تلف کند، ناراحت می‌شود. برخی ویژگی‌های رفتاری این الگو شامل پاسخ‌های کوتاه در مکالمات ، گفتار بیش از حد نیرومند ، چهره در هم کشیده ، سریع خوردن ، نگاه عمیق با لبخند خشک و بازداری شده و … می‌باشد. این تمایل به بسیج کردن بیش از حد منابع جسمانی تحت عنوان فوریت زمان ، موردبحث قرار می گیرد.
تمایل به کنترل
افراد با شخصیت نوع A احساس نیاز بیشتری به کنترل محیط دارند و این افراد به قدری به دانستن کنترل محیط نیاز دارند که ممکن است عدم کنترل خصومت و رفتارهای جسورانه را باعث شود. وقتی فرد در موقعیت عدم کنترل قرار می‌گیرد، معمولا یک حالت انگیزشی را از طریق تغییرات شناختی ، رفتاری ، هیجانی و فیزیولوژیکی نشان می‌دهد.
رقابت جویی
افراد شخصیت نوع A رقابت جو و پیشرفت طلب تر هستند. آنها با تلاش و پایداری بیشتری به چالش‌ها (مشکلات) پاسخ می‌دهند و اهداف بزرگتری را تعیین می‌کنند. تلاش برای پیشرفت در افراد شخصیت نوع A معمولا درجوی از تنش ، اضطراب ، خشم و احساس (مانند جمله هرگز نباید گیر افتاد ) صورت می‌گیرد. این افراد تلاش برای پیشرفت را بخاطر خود پیشرفت مورد توجه قرار نمی‌دهند، بلکه تلاش آنها برای کنترل و اثبات توانایی‌هایشان صورت می‌گیرد.

مقایسه شخصیت نوع A با شخصیت نوع B
ویژگی‌ها تیپ A تیپ B
مکالمه تند کند
تولید کلمات پاسخ یک کلمه‌ای ، سرعت در پایان جمله شمره و با مکث صحبت کردن
کیفیت کلام زمخت ، محکم ، کوتاه یکنواخت
زمان پاسخ پاسخ آنی مکث بیش از پاسخگویی
آه کشیدن فراوان بندرت
حرکات چهره کشیده ، خصمانه ، ابرو درهم آرام و دوست داشتنی
خنده خشک نرم و لطیف ، خوشایند
گره کردن مشت‌ها زیاد بندرت
قطع کردن حرف دیگران اغلب به ندرت
تلاش برای تمام کردن سوالات طرف مقابل اغلب بندرت
تلاش برای تسلط برطرف مقابل اغلب بندرت
رضایت از کار خیر ، تلاش برای طی کردن درجات بلی
جاه طلبی بلی ، طبق نظر دیگران و خود نه بطور خاص
شایستگی تلاش برای برنده شدن حتی هنگام بازی با فرزندان بی اهمیت بودن

شخصیت نوع A و بیماری قلبی
بنظر ویلیامز (Williams) دشمنی و تندخویی عواملی هستند که به بیماری‌های قلبی کمک می‌کنند. به عقیده او فردی از نوع شخصیت A که نگرش دشمنانه و منفی دارد، نسبت به فرد دیگری از همان شخصیت که نگرش دوستانه و مثبت دارد، بیشتر در معرض خطرات جسمی و روانی است. دشمنی باعث می‌شود که فرد همیشه درحال آماده باش باشد، دشمنی‌ها را پیش بینی و پیش گیری کند. درنتیجه دائما در حال استرس روزگار بگذراند. پژوهش‌ها نیز در جهت حمایت از این مفهوم نشان داده‌اند که افراد شخصیت نوع A واکنش‌های قلبی - عروقی بیشتری به عدم کنترل ، عدم حق انتخاب و استرس‌های محیطی نشان می‌دهند. بخاطر اهمیت کنترل این افراد معمولا هنگام عدم کنترل ، خشم و خصومت بیشتری دارند و عموما مایل به تسلیم کردن کنترل به شخص دیگر نیستند.
تغییر شخصیت نوع A به شخصیت نوع B
روش کلی
دراین روش افراد نوع A تشویق می‌شوند که آهنگ رفتارهای خود را آرام تر کنند و رفتارهایی پیش بگیرند که با شخصیت آنها سازگاری ندارد. مثلا سعی کنند به حرف‌های دیگران ، بدون قطع کردن آن گوش دهند، یا به میل خود در صف‌های طولانی فروشگاهها یا اتوبوسها بایستند و به خود تلقین کنند که عصبانی نخواهند شد. وقتی حرفی به ذهنشان رسید ( موقع غذاخوردن ) آن قدر تحمل داشته باشند که غذای خود را ببلعند و بعد حرف بزنند و با دهان پر سخن نگویند و ... . از این روش در برنامه پیشگیری بیماری‌های قلبی حاد استفاده می‌کنند.
روش اختصاصی
روش اختصاصی تنها آن گروه از رفتارهای شخصیت A را هدف قرار می‌دهد که احتمالا علت بیماری قلبی هستند. بویژه برای افرادی که نگرش منفی و دشمنانه دارند، بکار می‌رود. فردی که بتواند رفتارهای مورد نظر را تغییر دهد، کسی خواهد بود که اراده دارد و بر خود مسلط است. چنین فردی می‌تواند اختیار بهداشت روانی خود را تا اندازه‌ای بر عهده بگیرد.
انواع روشهای مبارزه با استرس
مبارزه با استرس (فشار روانی) یعنی هر نوع تلاش سالم یا ناسالم هوشیار یا ناهوشیار برای جلوگیری ، از بین بردن یا ضعیف کردن استرس آورها ، یا تحمل کردن اثرات آنها بطوریکه حداقل آسیب رسانی را داشته باشد. معمولا دو شیوه کنار آمدن با استرس وجود دارد: به صورت مستقیم و به صورت غیر مستقیم (دفاعی). روش‌های مستقیم مبارزه با استرس مستلزم توجه شخص به واقعه استرسزا و به کارگیری امکانات رفتار و شناختی برای تغییر دادن واقعه است، بطوری که موقعیت از استرس‌زا بودن به موقعیت بدون استرس تغییر کند. روش‌های دفاعی مبارزه با استرس مستلزم اجتناب از واقعه استرس زا یا جلوگیری از پاسخ‌های هیجانی ، شناختی و فیزیولوژیکی است.
روش‌های مستقیم مبارزه با استرس
مسئله گشایی برنامه ریزی شده
در این روش برای کاستن یا از بین بردن یک عامل استرس آور محاسباتی (برنامه ریزیهایی) ذهنی انجام می‌شود و بعد برای اینکه آن برنامه به ثمر برسد، تلاش لازم بکار برده می‌شود. این روش به دو دلیل مؤثر است اولا نتایج آن به بهترشدن رابطه بین شخص و موقعیت منجر می‌شود. این بدین معنی است که این روش باعث تغییر مثبت موقعیت استرس آور و شخص یا هردو می‌شود. ثانیا این روش باعث می‌شود که شخص احساس بهتری داشته باشد، حالت هیجانی بهتری را بوجود آورد، هیجان منفی کمتر و هیجان مثبت بیشتری را تولید می‌کند. این بدان دلیل است که توجه فرد را از اثرات و پیامدهای زیان بخش عامل استرس آور دور می‌سازد و آن را متوجه امکانات امیدوارکننده‌تر و روشن‌تر می‌کند.
روش مواجه‌ای
روش مواجه‌ای مستلزم نزدیک شدن مستقیم به منبع استرس و تلاش برای تغییردادن فوری آن است. مثلا در یک رابطه کاری ، ممکن است مدیری به کارمندش بگوید که کار او جالب نیست و باید سخت تر کار کند یا استعفا دهد. این نوع برخورد با عامل استرس‌زا اغلب بجای آنکه تغییر سازنده‌ای را موجب شود به پیامدهای نامطلوب می‌انجامد و حالتهای هیجانی منفی به بار می‌آورد. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که ابراز خشم ، خصومت و پرخاشگری که اغلب با کنار آمدن مواجه‌ای همراه است باعث می‌شود که شخص احساس بدترشدن کند و نه بهترشدن. با این حال اگر حالت‌های هیجانی آزار دهنده را همانند دیگر روشها کاهش دهد روش موثری خواهد بود.
حمایت اجتماعی
حمایت اجتماعی اصطلاحی است که بر شبکه دوستان فرد و کمک رسان‌های بالقوه دلالت دارد. نمونه‌ای از عناصر شبکه اجتماعی شامل همسر ، خویشاوندان ، والدین ، بهترین دوستان ، همسایگان خوب ،همکاران شغلی و دوستان گروه مذهبی است. حمایت اجتماعی فرآیندی است که افراد توسط آن امکانات عاطفی و عملی خود را برای کمک رسانی به فرد دیگر هنگام رنج بردن ازیک بحران ، به میان می‌آورند و او را یاری می‌دهند.

مردم به دلایل گوناگون جویای حمایت دیگران هستند، دوستی ، کمک به گرفتاری‌های روزانه ، کمک مالی و دسترسی به منابع مورد نیاز در سطح هیجانی حمایت اجتماعی فرصت‌هایی را برای مهرورزی ، پشت گرمی ، تشویق ، اطمینان آفرینی ، دوستی ، حس هویت و … فراهم می‌آورد. حمایت اجتماعی به دو طریق اثرات زیان بخش استرس‌ها را کاهش می‌دهد. در روش اول حمایت اجتماعی فرد را در برابر عوامل استرس‌زا قبل از اینکه رخ دهد، کمک می‌کند. در روش دوم شبکه حمایت اجتماعی به عنوان سپری در مقابل استرس عمل می‌کند.
روشهای غیرمستقیم مبارزه با استرس (روش‌های دفاعی)
مکانیسم‌های دفاعی
مکانیسم‌های دفاعی برای اولین بار توسط فروید تعریف و توصیف شدند. آنها راههایی برای مقابله با استرس ، اضطراب ، ناکامی و تعارض هستند ولی عامل استرس‌زا را مورد توجه قرار نمی‌دهند (بر عکس روشهای مستقیم) بلکه واقعیت عامل استرس‌زا را تعریف نموده و آن را به صورت واقعه‌ای بی‌ضرر که تهدید کننده نیست، ارزیابی می‌کنند. مثلا از طریق مکانیسم انکار رئیس یک شرکت از اقرار به اینکه شرکت در حال ورشکستگی است، خودداری می‌کند و بدین ترتیب استرس را از خود دور می‌کند. انواع مکانیسم‌های دفاعی وجود دارند نظیر: سرکوبی ، انکار ، واپس روی ، فرافکنی ، همانندسازی ، خیال پردازی ، تصعید ، عقلانی کردن و … که در سه سطح دفاعهای پخته و کامل ، دفاعهای اضطراب آور و دفاع‌های آشفته عمل می‌کنند.
استفاده از آرام بخش‌ها
داروهای آرام بخش نظیر: باربیتورات‌ها (Barbiturates) ، بنزودیازپین‌ها (Benzodiazepines) و … همگی اثر پاراسمپاتیک (Parasympathetic) داشته و موجب آرامش و خواب می‌شوند. داروهای آرام بخش بدین خاطر موثرند که اختلالات فیزیولوژیکی استرس را بی اثر می‌کنند. در واقع داروهای آرام بخش می‌توانند بصورت مصنوعی یک بهبود فیزیولوژیکی را راه اندازی نمایند. از طرف دیگر این داروها بی‌نتیجه هستند، زیرا به تلاش شخص برای مبارزه با پیامدهای شناختی و هیجانی استرس کمک نمی‌کنند. به عبارت دیگر این داروها موجب آرامش جسمی می‌شوند و برای تغییردادن منبع یا علت استرس کاری انجام نمی‌دهند.
آرامیدگی
روش‌های کنترل استرس نظیر آرامیدگی (Relaxation) ، مراقبه (Meditation) با کاهش دادن تنش جسمانی مثل داروهای آرام بخش عمل می‌کنند. امتیاز این روش‌ها این است که مشکلات داروهای آرام بخش را ندارند. بدین معنی که آنها موجب اعتیاد جسمانی و وابستگی روانی نمی‌شوند. این روش‌ها به فرد آموزش می‌دهند که آرام باشد، عمیقا تنفس کند و تنش عضلانی را آرام کند. انتقاد اساسی به این روش آن است که مردم قادر نیستند به راحتی پاسخ‌های فیزیولوژیکی خود را به هنگامی که در یک موقعیت استرس آور هستند کنترل کنند. به عبارت دیگر در حالی که فردی به پیامدهای از دست دادن کار یا گذراندن یک امتحان فکر می‌کند، حفظ کنترل شخصی بر فشار خون دشوار است. انتقاد دیگر (که به تمام روش‌های دفاعی وارداست) این است که این روش‌ها به جای درمان علت استرس نشانه‌های آن را درمان می‌کنند.
ورزش
افرادی که ورزش می‌کنند یا شرایط جسمی خود را در حالت طبیعی و خوب نگه می‌دارند، نسبت به افرادی که چنین وضعیتی ندارند، کمتر به اضطراب و افسردگی دچار می‌شوند. ورزش آثار منفی استرس را به روشهای مختلف کاهش می‌دهد، در درجه اول در موقع ورزش هورمون‌های واردشده به جریان خون به هنگام استرس ، مصرف می‌شوند و خطر آنها را کاهش می‌دهد. در درجه دوم تنش متراکم شده در ماهیچه‌ها را آزاد می‌کند و درنهایت نیرو ، نرمی و قدرت بدنی را افزایش می‌دهد و مقاومت دستگاهی ، قلبی - عروقی را زیادتر می‌کند. ورزش‌هایی که در هوای آزاد انجام می‌گیرد، موثرتر از ورزش‌های داخل سالن است. از بین ورزش‌های مفید می‌توان پیاده روی و دوچرخه سواری و شنا را نام برد.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   17 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله کشتارگاه

اختصاصی از فی ژوو دانلود مقاله کشتارگاه دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

مقدمه
در حال حاضر در بیشتر کشتارگاههای صنعتی بخشی از منابع سود آوری این تاسیسات قسمت صنایع جنبی کشتارگاه و استفاده از مواد حاصل از کشتار دام می باشد. از نظر اقتصادی بر این عقیده هستند که سودی که از این بخش حاصل می گردد به مراتب بیشتر از بخش کشتار دام و تولید گوشت می باشد. که می تواند در بالانس هزینه ها وسود سالانه نقش موثر داشته باشد زیرا در بسیاری از موارد هزینه های کشتار دام و آماده سازی گوشت به مراتب بیشتر از هزینه دریافت شده به ازای واحد آن می باشد.
از یک دام کشتاری –پوست –روده-آلایش خوراک-خون-ضایعات غیر قابل مصرف –چربی خوراکی و بسیاری از مواد شیمیایی استحصال می گردد، صنایع جنبی و تولیدات حاصل از آن در کشتارگاهها علاوه بر ارزش اقتصادی آن از نظر بهداشتی اهمیت فراوان دارد زیرا:
1-مواد حاصله در همان مجتمع قرار گرفته و مصرف می شود و در اثر انتقال خطرات بهداشتی برای محیط زیست و اشاعه امراض دامی وبیماری مشترک را ندارد.
2-از نظر اقتصادی نیاز به هزینه های اضافی جهت جمع آوری و انتقال و یا افزایش آنها ندارند.
3-اشتغال سازنده و مفیدی را ایجاد می نماید.
بنابراین آنچه به طور خلاصه می توان بیان کرد این است که صنایع جنبی کشتارگاهها سبب می شود تا دام به عنوان مواد اولیه وارد و متعاقب عملیات و مراحل تولید فرآورده هایی از مجتمع های کشتارگاهی خارج کرد . این فرآورده ها شامل:
1-گوشت و انواع مختلف آن
2-روده شرت شده و آماده مصرف جهت پوشش سوسیس و کالباس و تولید نخ قابل جذب
3-پوست به صورت سالامبور و یا کراست و در برخی از مجتمع ها بصورت چرم.
4-روغن غیر خوراکی و صنعتی
5-روغن خوراکی
6-بعضی از مواد اولیه جهت ساخت دارو مثل غده لوزالمعده-صفرا –خون(تولید انسولین)
7-آلایش خوراک دام مثل جگر-قلوه-زبان و مغز
8-جمع آوری شاخ جهت مصارف صنعتی-داروئی و بخصوص لایه خارجی شاخ گاو میش
9-پودر گوشت-استخوان وخون
10-پلاسما برای صنایع دارو سازی همچنین تولید نوعی چسب
11-کنسرو گوشت جهت مصرف انسانی
12-غذای حیوانات
13-کود جهت مصارف کشاورزی –حاصل از سانتریفوژن فاضلاب(فاضلاب حاصل از کشتارگاه به عنوان کود ازته ارزش زیادی در کشاورزی دارد)
14-فرآورده های گوشتی به صورت سوسیس و کالباس –گوشت خشک شده و سایر فرآورده ها.
15-ژاتین حاصله از استخوان در مرحله تولید پودر استخوان.

ضمناٌ کارخانجات یا قسمت های تولید قوطی کنسرو-پلاستیک زنی و نخ سازی را نیز می توان جزئی از واحد فعال مجتمع های کشتارگاهی و صنایع جنبی وابسته به آن به حساب آورد.

روده:
استفاده از روده کوچک گوسفند و بز و همچنین روده کوچک گاو از مدتها پیش در جهت پوشش های طبیعی و قابل مصرف فراوردهای گوشتی(سوسیس و کالباس) در بسیاری از کشورهای جها ن مرسوم بوده و هست. و از طرفی روده کوچک گوسفند جهت تولید نخ های بخیه قابل جذب نیز استفاده می شود. بخش قابل استفاده و با ارزش روده لایه sumbucsusal است که از فیبرهای کاژن تشکیل شده است.بنابراین جهت تولید روده قابل مصرف قسمتهای داخلی و خارجی روده بوده و از آن جدا می شود. کلاژن یک پلی پپتید است که تحت تاثیر آنزیم ها هضم و جذب می شود.
نحوه عملیات کارگاهی تولید روده )روده پاک کنی شرت):
روده پس از استحصال از دام کشتاری به منظور طی مراحل بعدی به کارگاه لش گیری منتقل می شود. در این قسمت ابتدا روده از مزانتر یا روده بند و سایر بافت ها از جمله چربی جدا شده و محتویات آن خارج می شود.این قسمت ازروده پاک کنی می تواند توسط دستگاه و ماشین های مکانیکی صورت پذیرد.
آنچه در حال حاضر در کارگاههای روده پاک کنی در ایران مرسوم می باشد استفاده از چوب خیزران می باشد که افراد ماهر در این کار با عبور دادن و کشاندن روده از بین آن ضمن خارج نمودن بخش های داخلی لایه بخش های خارجی آن را نیز جدا می نماید. و حاصل از این کار باقیمانده لایه تحت موکوسی sumbucsusal می باشد که محصول روده پس از لش گیری است.
روده در این حالت تحت نام روده اصلی original نامیده می شود. روده اورژینال یا اصلی تا انتقال به کارگاه نباید تغییری در کیفیت آن حاصل گردد. Ph آب مصرفی و نگهداری باید نرمال باشد و روده باید سریعاًخنک یا سرد شود. طبق مقررات و ضوابط بهداشتی کارخانجات روده شامل دو قسمت می باشدو
1-قسمت inedibleavea – بخشی است که روده اولیه جهت طی مراحل لش گیری به آن قسمت وارد می گردد. این قسمت دارای فضولات حاصله از عملیات روده پاک کنی و همچنین بافتهای زائد است که می تواند از نظر بهداشت عمومی و انتقال امراض دامی مخاطراتی را بوجود آورد. بنابراین به منظور جلوگیری از اثرات سوء آن باید کارگاه های لش گیری از کارخانجات شرت روده مجزا باشد و فضولات حاصله به طریق ممکن باید درمان شده و خطری برای بهداشت و محیط زیست و اماکن را نداشته باشد.
2-قسمت Edible.Area – این قسمت از کارخانجات صنایع روده شامل کارگاه شرت یا طبقه بندی –بسته بندی و نگهداری روده می باشد و به لحاظ استفاده از روده در مواد غذایی و تهیه نخ قابل جذب مقررات و ضوابط بهداشتی کارخانجات فراورده های مواد غذایی را شامل می گردد. بنابراین باید :
1-ساختمان و تاسیسات از مصالح قابل شستشو و ضدعفونی ساخته شده باشد.
2-رفت و آمد وسائل و کارگران در آن کنترل شده و با بخش لش گیری مجزا باشد و آب مصرفی شرب باشد.
3-درب ها و پنجره ها طوری باشد که حشرات موذی وارد این بخش نشوند.

شرت یا طبقه بندی روده:
پس از اقدامات لش گیری روده اورژینال به کارگاه شرت منتقل می شود . در این کارگاه با استفاده از آب با مشخصات و شرایط بهداشتی روده ها را به درجات مختلف طبقه بندی و به صورت کلاف در می آورند. درجه حرارت آب مورد مصرف باید طوری باشد که سبب پختگی و از هم پاشیدگی روده نشده و از طرف دیگر استفاده از آب سرد سبب جمع شدن روده و در نتیجه ایجاد بریدگی و سوراخ شدن روده و سختی کار می گردد. به همین جهت مناسب ترین درجه حرارت آب 45 درجه می باشد . همچنین آب مصرفی باید عاری از میکروب سالمونلا باشد. بعد از درجه بندی یا شرت روده جهت نگهداری نمک یا آب نمک اشباع شده مخلوط می شود. اضافه نمودن نمک به عنوان ماده نگهدارنده سبب جلوگیری از فساد روده تا مرحله مصرف آن می شود. به منظور خلوص بیشتر و نداشتن سایر ترکیبات معدنی استفاه از نمک دریایی مناسب تراست و کیفیت و قوام روده ها بهتر حفظ شود.
بسته بندی روده:
روده پس از شرت می تواند در بشکه های آب نمک و یا به صورت کلاف نمک سود شده در شبکه های پلاستیکی یا کیسه های نایلون به طوریکه داخل آن از کیسه های نایلون همراه با کتان در سطح خارجی آن بسته بندی و در سردخانه نگهداری نمود. مشخصات هر شرت در هر بسته بندی و یا شبکه جهت بازرسی داخل آن و یا روی بشکه و یا کیسه نوشته شود.
استفاده از روده جهت تولید نخ بخیه :
برای تولید نخ بخیه معمولاً از روده گوسفند و بزی استفاده می شود و از روده گاوی به علت ضخیم بودن الیاف کاژن آن استفاده نمی شود. همچنین استفاده از روده خوک برای این منظور در بسیاری از کشورها ممنوع می باشد.نخ کانکوت پس از عملیات سالم سازی –آزمایشات میکروب شناسی –فیزکو-شیمیایی تابیدن –اندازه گیری و تعیین قطر و استریل نمودن تولید می شود. که از نظر کلینیک صنعت جداگانه ای است. ولی آنچه بازگو نمودن آن اهمیت دارد اساس آن بر پایه زهتابی است.
زهتابی به معنای ساختن زه در اثر تابیدن و در قدیم حرفه ای بوده است که از روده جهت زه کمان و زه مخصوص دستگاه پنبه زنی و سایر ادوات و وسائل از جمله توری مخصوص قربیل و غیره از آن استفاده می شده است.
زهتاب شخصی بوده است که به این حرفه اشتغال داشته است.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   13 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله ارتباطات

اختصاصی از فی ژوو دانلود مقاله ارتباطات دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

مقدمه
ارتباط جمعی هم هنر‍‍‌‍، هم مهارت و هم علم است؛ گاهی مهارت است چون فنون اساسی و قابل یادگیری را دربرمی گیرد همچون کار با دوربین تلویزیونی یا یاداشت برداری از یک مصاحبه گاهی هنر است به این معنی که دربرگیرنده خلا پنهانی مثل انتخاب یک عنوان جذاب برای یک خبر یا گزارش.
علم است به این معنی که می توان از اصول معین قابل اثباتی در کار ارتباط استفاده کرد تا پیام یا هر چیز دیگری با اثربخشی به اهداف از پیش تعیین شده، برسد.
ارتباط جمعی را نمی توان چه در بحث تکنولوژی و چه در بحث نظریه در یک یا دو جنبه محدود کرد، زیرا هنر پرسش های مهمی درباره ارتباط جمعی وجود دارد که به روش دیگری قابل بررسی نیستند. مگر با استفاده از «روش علمی».
نظریه ها و مفاهیم ارتباط جمعی پاسخی هستند به چیستی های چگونگی ارتباط جمعی، نظریه به معنی درک ما از چگونگی جریان امور است. نظریه این امکان را به ما می دهد که همیشه در مورد کاری که انجام می دهیم آگاهی و درک به همراه نظریه داشته باشیم.
نظریه پردازان حوزه علوم ارتباطات از گذشته تا کنون برای تبیین بسیاری از نظریه های ارتباط جمعی از فولکلور، عقل سنتی، و عقل متعارف استفاده میکنند، همانند آن چه که «دنیس مک کوییل» به آن اشاره کرده است.
اعتقاد نظریه پردازان علوم ارتباطات اینست که ما به هر حال همیشه به نوعی نظریه عمل می کنیم، پس چرا کوشش نکنیم که آن را به بهترین «نظریه» ممکن تبدیل کنیم. هدف «نظریه های ارتباط جمعی» بالا بردن درک ما از فرایند ارتباط جمعی است.
در این جزوه درسی سعی شده آن چه که در حوزه مفاهیم و نظریه های ارتباط جمعی به عنوان «اصول» یا مبانی، به ویژه «مکاتب» مطرح است؛ به گونه ای قابل درک در 3 فصل بیان شود.
آن چه که در این فصول آورده شده بر اساس سر فصل های درسی نظریه های ارتباط جمعی است و به منظور پر بار شدن مطالب سعی شده از کتب فارسی و انگلیسی موجود در حوزه نظریه ها و برخی جزوه های درسی سایر اساتید گرامی بهره گرفته شود.
آن چه که در فراگیری این درس تخصصی به دانشجویان گرامی توصیه می گردد؛ این است که یادگیری نظریه های ارتباط جمعی به دانشجویان کمک می کند تا دوره های کارشناسی ارشدی و حتی تحصیلات تکمیلی درک علمی از بسیاری رفتارهای ارتباطی رسانه و جامعه داشته باشند.

موفق باشید
..

چگونگی شکل گیری نظریه ها
اثبات گرایی یا «پوزیتیویسم»: بر اساس نظریه اثبات گرایی، هر تئوری از طریق مشاهدات تجربی ساخته می شود و علم مولود تجربه است. کثرت نمونه ها کافی است تا بتوانیم در آن مورد تئوری خلق کنیم. در این رهیافت، تئوری با مشاهده حسی آغاز و با اثبات تجربی، تکوین می یابد.
مشاهده ← فرضیه سازی← اثبات تجربی ←تئوری
ابطال پذیری: پوپر مبدع نظریه ابطال پذیری می گوید: تئوری، حدس و گمانی بیش نیست. وی به سؤال حدس چگونه در ذهن ساخته می شود؟ چنین پاسخ می دهد: هر انسانی نسبت به جهان اطراف خود، آگاهی دارد که البته در مقابل ناآگاهی او نسبت به جهان، ناچیز است. از برخورد آگاهی و ناآگاهی در ذهن، مساله به وجود می آید و برای حل مساله، حدس یا گمان زده می شود؛ بعد از حدس و گمان، وارد عالم خارج می شویم برای آزمون آن، البته نه برای اثبات تئوری مان بلکه برای ابطال آن ما باید به دنبال مواردی باشیم که تئوریمان را ابطال کند.
به اعتقاد پویر، تا زمانی که مواردی برای ابطال تئوری یافت نشد، آن تئوری را در حد فرضیه ابطال نشده می پذیریم. لذا از دیدگاه پویر، ما مشاهده عریان نداریم و تمام مشاهدات ما مسبوق به تئوریمان هستند. ذهن انسان مانند یک نقاش عمل می کند نه مانند یک دوربین عکسبرداری.
«پوپر» می گوید ما در علم، دو مرحله داریم:
1- مرحله گردآوری و شکار
2- مرحله داوری
در مرحله گردآوری یا شکار که مرحله فرضیه سازی است می توان علایق، باورها و ارزشهای خود را دخالت داد. این مرحله، الزامأ عینی نیست. در این مرحله ما تئوری را می سازیم و بعد وارد مرحله دوم که مرحله داوری است می شویم و تئوری خود را به آزمون تجری می سپاریم. هر آنچه که در عالم تجربه ابطال شد دور می اندازیم و بقیه را به عنوان تئوری ابطال نشده می پذیریم. لذا علم، محکوم تجربه است؛ آنچه علم را علم می کند مرحله داوری است نه مرحله گردآوری، پویر معتقد است علم یک فرایند انباشتی و تکاملی است و داوری تجربی باعث عینیت علم می شود.
پارادایم (سرمشق): توماس کوهن، فیلسوف علم معاصر، «بحث سرمشقها» را مطرح کرد. وی اعتقاد دارد اندیشه علمی، یک فرایند انباشتی و تکاملی نیست؛ بلکه اهل علم در هر زمانی، در ظل یک سرمشق غالب، به فعالیت می پردازند.
سرمشقها، راهنمای پژوهش علمی هست، تلاش علمی، غالبا در چهار چوب یک پارادایم صورت می گیرد. کوهن معتقد است که هر جامعه علمی، تحت سلطه و سیطره مجموعه بسیار وسیعی از مفروضات مفهومی و روش شناختی است. این مفروضات در قالب نمونه های استاندارد ریخته شده اند. در اندیشه کوهن، زبان مشاهدتی بی طرف وجود ندارد. پارادایم ها دانشمندان را وادار می کنند که جهان را به شکل خاصی ببینند.
ملاکی بیرونی که بر اساس آن بتوان یکی از پارادایم ها را انتخاب کرد وجود ندارد؛ چرا که ملاک ها خود، محصول پارادایم ها هستند. البته در چارچوب یک پارادایم می توان نظریه ها را ارزیابی کرد، اما معیاری عینی برای ارزیابی خود پارادایم ها وجود ندارد. پارادایم ها ابطال ناپذیرند و به شدت در مقابل تغییر مقاومت نشان می دهند.

سیر مطالعات ارتباطی از آغاز تا امروز
مطالعات و نظریات ارتباطی به طور خاص بعد از جنگ دوم جهانی و به عنوان یکی از شاخه های بین رشته ای علوم اجتماعی شکل گرفت. نظریات ارتباط جمعی در سیر شکل گیری جدید خود، متکی بر عناصر و زمینه های مختلفی بوده است ؛لذا بطور کلی روند تکمیل مطالعات ارتباط جمعی را می توان شامل مراحل زیر دانست:
1-پیش از دوران رنسانس، مفهوم اصلی ارتباطات، ناظر به محتوای پیام یا اندیشه های انسانی بود. از این نظر، وسیله نظر کمتر اهمیت داشت و اساسا ارتباطات معنایی بیشتر اجتماعی و فلسفی داشت.
2-پس از اختراع تکنیک چاپ و افزایش استفاده کنندگان از کتاب و مطبوعات، مجراهای ارتباطی اهمیت ویژه ای یافت و آثار اجتماعی ویژه ای را هم در پی داشت. از جمله این آثار می توان پیدایش شیوه های نوین ارتباطی مثل روزنامه نگاری، سهولت در زبان ارتباطی به دلیل فراگیری بیشتر و مخاطبان عام تر و توجه به مفاهیم تازه، مثل آزادی نشر و حقوق مطبوعات و مولفان را بر شمرد.
3-پس از پیدایش وسایل ارتباطی الکترونیک، مطالعات علمی ارتباطی شکل مستقل تری به خود گرفت؛ البته در این دوره که متاثر از رشد تکنیکی ارتباطات دور بود نظریات، عمدتاً بر فراگرد انتقال پیام متکی است و کمتر جنبه های انسانی مورد توجه می باشد. در حقیقت، مدل ارتباطی، مدل مکانیکی و مهندسی است. مفاهیم ارتباطی مثل رمز، پیام، منبع، رمزگذاری و… همه حاکی از حاکمیت چنین نگرشی است.
4- در خلال جنگ جهانی دوم، به دلیل اهمیت یافتن جنگ روانی و تبلیغات سیاسی، ارتباطات از زاویه اقناع مطرح گردید. نشانه ها و رمزها اهمیت نظامی کسب کردند و رشته ارتباطات در مجموع، برای تبلیغات سیاسی و جنگ روانی، جنبه حیاتی یافت.
از آن پس، ارتباطات به عنوان «انتقال اطلاعات» و ارتباطات به عنوان «اقناع» به صورت دو گرایش مهم ارتباطی در فعالیتها، مطالعات و تحقیقات تخصصی دنبال شدند و در حقیقت روز به روز بر توجه بر آثار ارتباطات در نظریات علمی افزوده شد.
5-پس از جنگ جهانی دوم، با اهمیت یافتن مسائل اقتصادی و مقوله آثار اجتماعی پیام، کارکردهای خاص ارتباطات در« توسعه و نوسازی اقتصادی» مورد توجه قرار گرفت و نقش وسایل ارتباط جمعی در تبلیغات بازرگانی، چگونگی ترویج کالای خاص یا رفتاری معین، شیوه های مشخص کشاورزی و… مورد تاکید بسیاری از صاحب نظران این دوره بود.
توجه به «آثار ارتباط» به ویژه از دهه 1950 به سبب اهمیت یافتن امر توسعه اقتصادی کشورهای جهان سوم افزایش یافت. از آن پس، چون از نظر کارشناسان غربی اساس توسعه اقتصادی، رشد سریع تولید شناخته می شد، به عقیده آنان چنین رشدی ایجاب می کرد که در رفتار انسانی تغییرات اساسی پدید آید و ارتباطات به عنوان یک عامل دگرگونی رفتارها به کار گرفته شود.
6-شرایط تازه در کاربرد ارتباطات در جهان سوم و برخی عدم موفقیتها در برنامه های نوسازی موجب گردید که در نظریات ارتباطی، عوامل مؤثر بر فراگرد ارتباط مثل زمینه ها و تصاویر ذهنی گیرنده پیام، ارزشهای اجتماعی وجوه فرهنگی و استنباط ها و ادراکات مخاطبان مورد توجه قرار گیرد. بر اساس این دیدگاه، ارتباط جزء عناصر مهم زندگی اجتماعی است و دیگر تنها به عنوان یک پدیده مکانیکی نگریسته نمی شود. یک موضوع ممکن است از سوی افراد مختلف، با ادراک ها و استنباط های گوناگون روبرو شود؛ به همین جهت جمله «معنی ها را نه در کلمات بلکه در ذهن مردم باید جستجو کرد» به صورت یک کلیشه در آمد.
7-توجه به مخاطبان پیام و شناخت نقشهای اجتماعی و کارکردهای ارتباطات در تکوین نظریات جدید ارتباطی، تاثیرات ویژه ای داشته است. در این زمینه نظریات مشهور دو طرفه دانستن جریان ارتباط و همگرایی مخاطبان به این معنا که هر چه همگرایی مخاطبان بیشتر باشد، جریان ارتباط هم بیشتر است و نقش رابطه، بیان و مشارکت در تعریف ارتباطی قابل بررسی است. بطور کلی در این مقوله بحث بر سر ضرورت دوطرفه بودن ارتباط است و اینکه مردم نه فقط خواهان اطلاعاتند بلکه خواهان انتقال احساسات و اندیشه های خود نیز هستند.
8- در دهه های اخیر که نقش ساختارهای اجتماعی در شکل گیری ارتباطات بیشتر شده است، وسایل ارتباط جمعی به عنوان حاملان ایدئولوژی و انتقال اندیشه گروههای ممتاز جامعه و همانند سازی مطرح بوده اند. از دیدگاه مطالعه کنندگان ساختار اجتماعی، جامعه به مثابه شبکه ای از مقررات و نقشهاست که در آن برخی از افراد، از لحاظ قدرت و کنترل عمومی، نسبت به دیگران موقعیت ممتازتری دارند. از این نظام ها، ارتباطات در خدمت نظام مستقر و حفظ وضع موجود بکار گرفته می شود؛ بطوری که بسیاری از اندیشه های مخالفت جو و ضد نظام، به سبب عدم تایید آنها از سوی گروه سرآمدان، در ارتباطات جمعی انعکاس پیدا نمی کنند.
9-در دیدگاههای جدیدتر، ارتباطات به منزله جزیی از نگرش سیستماتیک که در برنامه ریزی کلی توسعه مورد استفاده قرار می گیرد مطرح است. به این ترتیب، ارتباطات از یک سو باعث می شودکه انسان درباره نیازها و شرایط محیط زندگی اطلاعات تازه را بدست آورد و از سوی دیگر به کمک بازخورد و پس فرست پیامها، واکنشهای محیطی را به سیستم برسانند. نقش اساسی ارتباطات در برنامه ریزی های توسعه از همین جا آغاز می شود که می تواند مجموعه ای از اجزای مشترک را به کمک ارتباط با محیط پیرامون مرتبط نگه دارد.
10-از نقطه نظر «انتقادی» کوشش شده است که به جای تاثیر گذاری ارتباطات در شبکه سلطه گری جهانی و منفعل کردن مخاطبان، دیدگاههای متکی بر یک نگرش فلسفی و روش شناسی، ارتباطی موزون در زمینه هوشیار سازی مخاطبان را مطرح می کند. بر این اساس، ارتباطات آزادکننده در مقابل ارتباطات سرکوب کننده و یا ارتباطات هوشیار ساز در مقابل ارتباطات اطاعت جو مطرح است و ارتباط مؤثر را در صورتی مورد قبول می داند که با هوشیاری توده ها، سازماندهی و در برگرفتن همه مردم، سیاسی گری و مشارکت جمعی همراه باشد. در چند دهه اخیر، عده زیادی از اندیشمندان و متخصصان ارتباطی کشورهای غربی و جهان سوم به بازنگری نظریه ها و الگوهای حاکم غربی در زمینه رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی و نیز نقش ارتباطات در «نوسازی» کشورهای عقب مانده پرداخته اند و جنبه های منفی آنها را یادآوری کرده اند. یکی از مشهورترین انتقادگران در این زمینه، «پائولوفریره» اندیشمند برزیلی است که ارتباطات و نظامهای آموزشی کنونی را به عنوان شبکه های سلطه گری و اطاعت جویی خلق ها در جهان سوم معرفی می کند.

دو رویکرد در مطالعات ارتباطی
دو نحله عمده در مطالعات ارتباطی وجود دارد
نخستین نحله، ارتباط را «انتقال پیامها »می داند(فراگرد): این مکتب بدان می پردازد که چگونه فرستندگان و گیرندگان، رمزگذاری و رمزگشایی می کنند و چگونه انتقال دهندگان، کانالها و رسانه ارتباطی را بکار می گیرند.
دل مشغولی دیگر این مکتب، موضوعاتی همچون کارایی است. این نحله ارتباطی را روندی می داند که افراد بوسیله آن بر رفتار یا ذهنیت دیگری اثر می گذارند. اگر اثر از آنچه مورد نظر است متفاوت یا کمتر باشد ؛این مکتب مایل است از آن در چارچوب شکست ارتباط حرف بزند و در فرایند کار به مراحل توجه کند تا دریابد شکست در کجا رخ داده است. به این مناسبت نام این نحله را «فراگرد» می توان گذاشت.
نحله دوم، ارتباط را تولید و« تبادل معانی» می داند: این نحله به دنبال آن است که چگونه پیام ها یا متن ها در کنش متقابل با مردم قرار می گیرد تا معنا تولید کند؛واین به نقش متن ها در فرهنگ ها وابسته است. این مکتب اصطلاحاتی چون «دلالت» را به کار می برد و سوء تفاهمات را لزوماً از شواهد شکست ارتباط نمی داند. شکست شاید ناشی از تمایزات فرهنگی فرستنده و گیرنده باشد. برای این نحله، مطالعه درباره ارتباط یعنی مطالعه درباره متن و فرهنگ است و روش اصلی آن نشانه شناسی است.
نحله «فراگرد» مایل است: به علوم اجتماعی و بخصوص روانشناسی و جامعه شناسی و نحله نشانه شناسی مایل است بر زبان شناسی و موضوعات هنری تکیه کند. هر نحله، تعریف ما را از ارتباط به عنوان کنش متقابل اجتماعی از راه پیامها به شیوه خود تفسیر می کند:
نخستین نحله‌، کنش متقابل اجتماعی را چون فراگردی وصف می کند که شخص از راه آن با دیگران مربوط می شود یا بر رفتار، ذهنیت یا واکنش عاطفی دیگری تاثیر می گذارد، اما نشانه شناسی، کنش متقابل اجتماعی را اینگونه تعریف می کند که فرد به مدد آن عضوی از یک فرهنگ یا جامعه خاص می شود. مثلا نوجوانانی که نوع خاصی از موسیقی راک را می ستایند، هویت خود را به عنوان اعضای یک خرده فرهنگ بیان می دارند و به شیوه ای هر چند غیر مستقیم با دیگر اعضای جامعه شان در کنش متقابلند.
همچنین این دو رویکرد در فهم شان از عناصر سازنده یک پیام با هم تفاوت دارند:
نحله «فراگرد»، پیام را چیزی می بیند که روند ارتباط، آن را انتقال می دهد. بسیاری از پیروان آن“ معتقدند که در تصمیم گیری اینکه پیام چه چیز است ، قصد و منظور، عامل مهمی است. پیام چیزی است که فرستنده همه قصد و منظور خود را در آن قرار می دهد. از سوی دیگر برای نشانه شناسها، پیام ساختی از علائم است که از راه کنش متقابل با دریافت کنندگان و تولید معنا می کند. فرستنده که انتقال دهنده پیام وصف می شود از اهمیت می افتد و متن و چگونگی «قرائت»‌ آن، اهمیت می یابد.در واقع نحله فراگرد را می توان «مدل انتقالی» ارتباطات نامید.
مدل های انتقالی، علاقه خاصی به تحقیق در زمینه اثرگذاری پیام، متقاعد سازی، تغییر نگرش را اصطلاح رفتار دارند، که اگر بدبینانه نگاه کنیم، آنچه در پس این جانبداری اجتماعی – روان شناختی مبهم بود اشتیاقی بیان نشده برای دستیابی به جامعه منظم و ثابت بود.
در نحله نشانه شناسی، بر خلاف تصور قبلی که معنا را چیز بیش داده می دانست که در جریان ارتباطات منتقل می شود، معنا زاییده ارتباط است و بیرون از حادثه ارتباط هیچ چیزی نیست که بخواهد معنا آفرینی کند. در این نحله پیامگیر، عضوی فعال در جریان ارتباط محسوب می شود که در امر معنا آفرینی، نقش فعال و اساسی را دارد.
همانطور که «جیمز کری» خاطر نشان می کند، مدلهای انتقالی ارتباطات، «ارتباط» را فرایندی معرفی می کند که از طریق آن پیامها برای نظارت بر مردم و کنترل مسافت در مکان ارسال و توزیع می شوند. به عبارت دیگر سرشت این مدلها سیاسی است. یعنی اغراض سیاسی قدرتمندان پیش زمینه این مدلها می شود. سرمایه داری جدید که نیاز و علاقه وافری به غلبه و تسلط بر بازار داشت هرگز نمی توانست ارضای این نیاز را در بازارهای محدود جستجو کند و بر عکس، این نیاز حریصانه تمایل داشت که بازارهای وسیع تر و دورتری را دربرگیرد. از این رو نظام سرمایه داری، زمینه را بر تعامل و روابط انسانی وسیع تر فراهم می آورد و در چنین زمینه ای شرایط برای توسعه مکانی ارتباطات از طریق رشد متوازی راه آهن و تلگراف در قرن نوزدهم محیا می شد. می دانیم که راه آهن و تلگراف سرعت و بازدهی زیادی برای درنور یدن مکان دارند و در نتیجه ردیف شدن این فن آوریهای ارتباطی مکان مند، ، نخست تمرکز مکانی در سطح ملتها و سپس در بخش عمده ای از جهان بوجود آمد. «کری» فرهنگ سرمایه داری نوین را فرهنگی مکان مند توصیف می کند فرهنگی که برای سلطه گری به مکان و زمین به عنوان ملک حقیقی و تبعات آن یعنی سفر دریا، اکتشاف، حرکت، توسعه امپراطوری و اعمال نظارت علاقه مند بود.
خاستگاه بحرانی که در پارادایم انتقال بروز کرد، عدم قطعیت عمیقی است که درباه مؤثر بودن قدرت پیام فردی برای اعمال نظارت بر پیامگیر بروز می کند. لذا فرض شفاف بودن معنا دیر زمانی است که مخدوش شده است. اینک ارتباطات همچون عملی اجتماعی برای تولید، انتشار و تغییر معنا تصور می شود. از چنین چشم اندازی، ارتباطات از نظر «جیمز کری» فرایندی است که به وسیله آن واقعیت شکل می گیرد، نگهداری می شود و تغییر ماهیت می دهد. به دیگر سخن می توان گفت که در چنین جایگاهی، واقعیت به شکل نمادین تولید می شود. بر این اساس «کری» تذکر می دهد که واقعیت اجتماعی، نظمی آیینی است. یعنی از طریق مشارکت مردم در تجربه زیبایی شناختی، عقاید دینی، ارزشهای فردی و نظریه های عقلانی و احساسی، واقعیت ساخته می شود و به واسطه این واقعیت ساخته شده «فرهنگ» عمومی شکل می گیرد.
خلاصه استدلال و چکیده کلام «کری» در این نکته برجسته می شود که: «ارتباطات، فرهنگ است». به عبارت دیگر بدون ارتباط، نه فرهنگ وجود خواهد داشت نه واقعیت اجتماعی، معنادار خواهد بود.برای «کری» مطالعات رسانه ای و مطالعات فرهنگی، یک چیز تلقی می شود.
«کری» تلاش می کند که توصیف جدیدی را درباره هدف مطالعات در زمینه ارتباطات، ارائه دهد و تعریفی ساده تر، لیکن با هدفی دشوارتر را جایگزین تعریف کنونی - جستجو برای قوانین جبری رفتار انسانی – کند: «گسترش گفت و گوی انسانی با هدف درک سخنان دیگران».

شکل گیری نظریات ارتباط جمعی
نظریات پیشگامان مطالعات ارتباطی
الف)نظریات ابتاطی با منشا روانشناسی (گوستاولوبون-گابریل تارد)
1-لوبون:
به لحاظ تاریخی اولین نظریاتی که به طور مشخص تری به مقوله ارتباط جمعی می پردازد در حوزه روانشناسی اجتماعی شکل گرفت. نخستین نظریات را در این حوزه می توان در آثار گوستاولوبون (1931-1841) پزشک، نویسنده و محقق اجتماعی فرانسه مشاهده کرد. اساس نظریات لوبون بر پیدایش تفاوتهای اساسی میان خصوصیات فرد در تنهایی و جمع بنا شده است. لوبون ابتدا به دلیل حرفه اش و از طرفی در پی شناخت هنر نفوذ در توده ها بود، ابتدا به تبیین رابطه میان زیست شناسی و فعل و انفعالات روانی با تکیه بر فیزیولوژی انسان پرداخت و در همین ارتباط، کتابی درباره «رابطه میان جمجمه و سطوح مختلف هوش» نوشت. در حوزه دیگری این نحوه نگرش او را به جستجو پیرامون نقش قوم شناسی بر ساخت روانی و فرهنگی کشانید. در این روند او به دانش جدیدی دست یافت که مبتنی بر «روانشناسی اقوام» بود. در این زمینه لوبون روان توده ای را امری فیزیولوژیک و معلول جمجمه یک نژاد ذیربط تعریف می کرد. اما به دلیل اختلاط نژادهای گوناگون صورت این نظریه تغییر می یابد. به عبارت دیگر، روان توده ای به صورت عنصری از خصلت قومی و به طور ناخودآگاه تاثیر می گذارد. در گام بعدی لوبون روانشناسی توده ها را مطرح می کند. در این زمینه او بر ارتباط روانشناسی با جامعه شناسی عموم برای شناخت خصوصیات مشترک انسانها تاکید دارد. به موجب این نظر، غرق شدن افراد در توده با گم شدن فردیت آنها همراه است و احساس مسئولیت شخص را درازمدت به گونه مصیب باری کاهش می دهد.
از مفاهیمی که لوبون به آن به عنوان ظرف تغییر هویت فرد تاکید می کند مفهوم «انبوه خلق» است. به نظر او افراد چه وضع زندگی، خلق و خوی، هوش و کارشان شبیه به هم باشد و چه نباشد، همین که به انبوهی مبدل شدند نوعی روحیه جمعی در آنان پدیدار می شود که این روح وادارشان می کند که طوری احساس و عمل کنند که با احساس و عمل کنند که با احساس و عمل آنان در تنهایی متفاوت است. حتی بعضی از عقاید و احساسات تنها در افرادی که به صورت انبوه خلق درآمده اند پدید می آید. انبوه خلق، ذاتی جداگانه از مجموعه ای یا میانگین افراد دارد و عامل پیدایش آن ارتباط افراد در کنار هم و در کنار یک محرک بیرونی است. انبوه خلق برای اعمال قهرمانی تواناتر از افراد جدا از هم است.
روانشناسی انبوه خلق از نظر لوبون، روانشناسی فرد در موقعیتی است که بصورت انبوه درآمده و فرد در این میان از نظر او اندامی بی اراده و دانه شنی است میان دانه های دیگر شن.
-مهمترین خصوصیات انبوه خلق از نظر لوبون عبارت است از:
1-وحدت روانی انبوهها، به صورتی که هیجانها، باورها، تفسیرها، اعمال یکسان و یکپارچه ای که منجر به اعتقادات جزمی و احساس قدرت شکست ناپذیری و عدم مسئولیت می شود را موجب می گردد.
2-تحت تاثیر هیجانهای ناگهانی، افراطی، عمیق و متغیر قرار دارند.
3-منطق جمعی، ساده، ظاهری ، فوری و ضربتی دارد.
4-هیجانها و عقاید قابلیت تکثیر و تقویت فراوان دارد.
5-وجود رهبران یا افرادی که دارای وجهه هستند بر شکل گیری انبوه خلق موثر است.
عوامل تشکیل دهنده
به نظر لوبون، انبوه خلق متاثر از سه عامل عمده است:
1-احساس قدرت شکست ناپذیری و یکپارچگی روحی، به طوری که توجه به مجازات را تضعیف می کند و آنها را به سوی انجام کارهای دشوار می کشاند.
2-سرایت و تقلید به معنای انجام دوباره و فوری اعمالی که در اطراف فرد انجام می گیرد.
3- تلقین پذیری بیش از حد که ناظر بر مرحله پیچیده تر و عالی تری از تقلید است اگر چه در آن نیز پذیرش نیندیشیده و نسنجیده امری، مورد نظر است . مثلا تبلیغات، خواب مصنوعی و ... نوعاً پدیده هایی تلقینی هستند.
لوبون و نقش مطبوعات در ساخت فرهنگ جامعه
به نظر گوستاولوبون، عقاید و نظریات جامعه شامل دو بخش «بنیادی» (نامتغیر) و «متغیر» می شود. افکار و عقاید بنیادی که سازنده اصلی فرهنگ جامعه هستند شامل آن بخش از فرهنگ جامعه هستند که مثل جریان آرام یک رودخانه در طول سالیان و قرون، افکار جامعه را می سازند مثل عقاید دینی، اسطوره ها.
عقاید متغیر شامل نظریات و افکاری است که به طور مداوم ایجاد و محو می شود و تغییرات آنها بیشتر در سطح و کمتر در ماهیت است. به نظر لوبون با شکل گیری انبوه خلق ها، عقاید گذرا (متغیر) توده ها بیش از هر زمان دیگر شده و باعث کم شدن قدرت آموزش های کهن می گردد. به اعتقاد او نشریات با گسترش فزاینده خود نقش موثری در پیدایش این امر دارند؛ زیرا عقاید متضاد با عقاید توده ها را بدون وقفه در معرض دید آنها قرار می دهند. لذا هر عقیده ای نه می تواند به تمامی منتشر شود و نه عمر بادوامی داشته باشد. از طرف دیگر رشد قدرت توده ها موجب این شده که آنها به عامل متعادل کننده ای دست نیابند و لذا قابلیت انعطاف بیشتری پیدا کنند، نتیجه این سه مسئله یعنی:
1- از دست رفتن تسلط آموزش های کهن
2- رشد قدرت توده ها
3- طرح عقاید متنوع و متفاوت از سوی نشریات، این شده است که هدایت افکار عمومی به دشواری امکان پذیر باشد. لذا مطبوعات و حکومتها مجبور به تعبیت از افکار عمومی شدند. بازتاب این مسئله در عرصه مطبوعات بطور خلاصه این است که:
1-مطبوعات به جای آموزش گرایی به اخبارگرایی و انتشار سرگرمیها، آگهی ها و شایعات روی آورده اند. به گفته لوبون «جرایدی که زمانی هادی افکار عمومی بودند حالا درست مثل حکومتها ناچار به عقب نشینی شده و به وسیله تازه ای برای انتقال اطلاعات تبدیل شده اند. آنها از انتشار برخی نظریات و آموزش ها صرف نظر کرده اند زیرا بیم دارند در رقابت با هم، خوانندگان خود را از دست بدهند. مطبوعات وزین، با نفوذ و با قدرت پیشگویی حوادث یا ناپدید شده اند و یا به اوراق انتقال اطلاعات اخبار سرگرم کننده، شایعات روز و آگهی ها مبدل شده اند. کدام روزنامه آنقدر بی نیاز است که بتواند به نویسندگان خود اجازه ابراز عقاید شخصی بدهد؟ تازه این عقاید، نزد خوانندگان که فقط می خواهند در جریان اخبار باشند، تفریح کنند و در پشت هر توصیه ای، اغراض خاصی استشمام می کنند چه اعتباری پیدا می کنند؟»
2-دنباله روی از خوانندگان برای جلب افکار عمومی: به اعتقاد لوبون «امروز مسئله اصلی مطبوعات و دولت به دست آوردن آرا عمومی است و هیچ چیز به اندازه افکار توده ها متغیر و متحرک نیست.»
3-بی اعتنایی خوانندگان: لوبون به این باور است که بر اثر فقدان کامل جهت در عقاید توده ها و کم شدن تبین بنیادی، آنها به این نتیجه رسیدند که نظریات از هم پاشیده و بی اعتنایی در مقابل همه چیزهایی که با منافعشان ارتباط ملموسی ندارد افزایش یابد. به این ترتیب بشر امروزی به طور فزاینده ای دستخوش بی اعتنایی می شود.
در یک جمع بندی کلی می توان گفت: مطبوعات از نظر لوبون در ساخت عقاید توده روانشناختی و انبوه خلق به صورت محرکهای نزدیک و مستقیم موثرند، تا حدودی جایگزین نقش رهبری و هدایت انبوه خلق می شوند، خوانندگان را از فکر کردن معاف می کنند، از ارکان پیدایش عقاید متغیر توده ها هستند و وروند کلی آنها به سوی تابعیت محض ازافکار عمومی و انتقال صرف اخبار و آگهی هاست.
2-گابریل تارد
گابریل تارد جرم شناس و جامعه شناس فرانسوی است که در پی شناخت علل افزایش تخلفات و جنایاتی که توسط توده های تحریک شده انجام می گیرد در سال 1890، قوانین تقلید را نوشت. نقطه عزیمت نظریه تارد، تاکید بر این مسئله است که آیا عامل اصلی جنایات بر پایه طبیعت زیستی افراد است و یا منشا اجتماعی دارد؟ تارد با بررسی طبیعت جنایتهای مختلف، «تقلید» را علت واقعی و اساسی وقوع جرائم اجتماع اعلام کرد و دامنه آن را تا آنجا وسعت بخشید که جامعه بدون تقلید را غیر قابل تصوردانست. تقلید از نظر او، نوعی واکنش مشروط است که می تواند بسیاری از مسائل مورد قبول جامعه مثل تصورات قالبی (ثابت)، مد وامثال آن را تبیین کند. گابریل تارد با ارائه نظریه «همگان» که با نقد نظریه لوبون در مورد انبوه خلق آغاز شد، نظریه جدیدی در فرهنگ پذیری ارائه داد. او معتقد است که عصر ما نه عصر انبوه خلق بلکه عصر همگان است و همگان دارای خصوصیات عمده ای است که بیشتر ناظر بر وجود یک اجتماع معنوی و فکری و نه یک جمع پیوسته از نظر فیزیکی می باشد.
عمده ترین خصوصیات همگان عبارتند از:
1-جمع نامجاور است.
2- کنش و واکنش های دیر شکل می گیرد (پراکنده بودن جمع)
3-عقلانیت همگان.
4-عمدتاً به جوامع صنعتی اختصاص دارد.
1-همگان جمعی نامجاور است، یعنی برای شکل گیری این گروه ضرورتی به حضور و تماس فیزیکی اعضا نیست بلکه روابط میان افراد مضمونی معنوی دارد.
2-ویژگی دوم همگان مبتنی بر پراکنده بودن جمع است. به عبارت دیگر، رفتار و واکنش های میان اعضای گروه براساس تاثیرات دور شکل می گیرد. اگرچه زمینه آن را ارتباطات نزدیک فراهم کرده است و تلقین دور را دور بعد از تاثیرات متقابل میان افراد شکل گرفته است.
3-عقلانیت و همفکری افراد،در این ویژگی بیان می شود، بدین مضمون که همگان یک گروه پیش ساخته نیست، بلکه براساس بروز یک مسئله، نوعی ارتباط منطقی را ایجاد می کند مثل پیش آمدن یک واقعه و مطالعه روزنامه برای شناخت آن، شکل گیری بحث و گفتگو و پیدایش نظریات موافق و مخالف.
4-عمدتاً به جوامع صنعتی اختصاص دارد، این ویژگی بدین معناست که در جامعه سنتی به دلیل محدودیت اعضا، کمی تفاوت میان نقش افراد، شخصی بودن روابط و .... تبادل نظر بیشتر جنبه فردی دارد. در جامعه صنعتی به علت تراکم جمعیت، تمایز نقشها، سازمانی بودن روابط، اهمیت یافتن جمع و ... تجمعات جدید به صورت وسیع تر و توده وار شکل می گیرد. نقش مطبوعات در پیدایش این ویژگی ها و ساختن افکار عمومی به همین دلیل مشهود است.
تارد معتقد است که «کلام بالدار روزنامه ها از مرزهایی می گذرد که در گذشته صدای مشهورترین سخنوران از آن نمی گذشت».

نظریات ارتباطی با منشا جامعه شناسی
1-فردیناندتونیس (1935-1855)
نظریات ارتباط جمعی در حوزه جامعه شناسی به بررسی نقش و دامنه ارتباط و وسایل ارتباطی در تحولات اجتماعی می پردازد.
از نخستین مباحثی که در این زمینه مطرح شده است نظریات فردیناندتونیس است. تونیس فیلسوف و جامعه شناسی آلمانی است که تحت تاثیر نظریات انسان طبیعی و حقوق وضعی هابز و نیز اندیشه تحولات تاریخی مارکس، دیدگاههای تازه ای در جامعه شناسی مطرح می کند. او، ارتباط را محور شناخت و ارزیابی جوامع می داند و تفکیک پذیری وظایف را نه در سازمان و یاساخت نهادی جوامع، بلکه در روابط میان افراد جستجو می کند. نظریه تونیس با تفکیک وتمایز دو نوع جامعه آغاز می شود:
1-اجتماع یا جامعه معنوی (گمن شافت)
2-جامعه صوری (گزل شافت)
درگمن شافت، نوعی همبستگی عمیق که بیشتر جنبه احساسی، طبیعی و ارگانیک دارد مسلط است. مثل خانواده. اما درگزل شافت، نظم قانونی، تقسیم کار، مالکیت و تضاد منافع در اعضا گروه حکمفرماست.
از نظر ارتباطی، این دو جامعه دارای سه «سطح گسترده ارتباطی»، «عمق ارتباطی» و «نوع ارتباطی» متفاوت است.
خصوصیات گمن شافت
1-ارتباطات محدود است (کوچکی جمع)
گمن شافت با تراکم انسانه روبرو نیست، لذا تنهایی و بی خبری مفهومی ندارد.
2-ارتباطات عمیق است.
درگمن شافت چون ارتباطات ناشی از سطح وفضای ظاهر نیست و اعضا همدیگر را می شناسند و واکنش های هم را پیش بینی می کنند، لذا ارتباط دارای پیشینه و عمق قابل توجهی می شود. حتی گذشته های خانوادگی افراد را در بر می گیرد و به ویژگی های آتی و کنونی محدود نمی شود.
3-اراده ارگانیک (ذاتی و طبیعی)
گمن شافت، نوعی جامعه معنوی است که در آن هر حکومت نه در خدمت فرد و مصالح شخصی بلکه در خدمت وحدت جمع است. وسیله و هدف از یکدیگر جدا نیست. مشارکت فراگیر و بی چون و چراست. همبستگی اجتماعی، وفاق و ذوق روانی در آن وجود دارد، به حدی که پذیرش دستورات از سوی اعضا به صورت درونی و در سطح بالا انجام می گیرد و در حقیقت تمام اعضای آن یک تن به شمار می آیند. اراده ارگانیک بر پایه احساس و تجربه مشترک مثل سلیقه و سنت بنا می شود.

خصوصیات گزل شافت
1-وسعت جامعه
از انسان های فراوان در فضای محدود تشکیل می شود که خود موجب عدم امکان شناخت متقابل می شود. این نمع تجمع، روابط صوری و قراردادی و نهایتاً انسانها را در پی دارد. افراد در حکم مهره های قابل تعویض هستند و فرد در گزل شافت دارای هویتی ناشناخته است.
2-ارتباطات سطحی است
ارتباط درگزل شافت سطحی است و اعضا بیشتر به ظاهر اطلاعات محدود و مورد نیاز اکتفا می کنند؛ لذا فاقد دیدگاه های درونی و معنوی هستند.
3-اراده سنجیده
درگزل شافت هر عمل انسان تابعی از عقل گرایی و مصلحت اندیشی است و پیوندهای او با جامعه براساس مصالح و محاسبه سود و زیان انجام می پذیرد. روابط فرد در جامعه متکی بر خودگرایی است؛ لذا بسیار شکننده است. اعضا در گزل شافت برای دستیابی به مقصودی که عمدتاً اقتصادی است با هم پیمان می بندند و روح حسابگری میان وسایل و اهداف، تعیین کننده رابطه بین اعضاست.
تونیس و مطبوعات
نظر تونیس به مطبوعات به عنوان یک رکن تشکیل دهنده افکار عمومی، مجموعاً مثبت است. او مطبوعات بزرگ را قابل مقایسه و حتی برتر از قدرت نهفته در ارتش و سازمان های اداری می داند. به اعتقاد او افکار عمومی، مثل ارتش و بوروکراسی رابطه ای به وجود می آورد و آن نقش فراملی آنهاست. مطبوعات با ساختن افکار عمومی جهان را به سویی می برند که در آن اکثریت دولتها در حکومتی جهانی، تضعیف شده و از میان خواهد رفت و نهایتاً جامعه ای بین المللی به وجود خواهد آمد. افکار عمومی به صورتی جالب و موثر از طریق روزنامه می تواند ساخته شود و صور اخلاقی را بیان کند. اما این نقش در زمانی قابل تحسین است که مقدمات بازگشت به گمن شافت را فراهم کند. به عقیده تونیس در روند گسترش گزل شافت، فرهنگ به تمدن تبدیل می شود ولی در عین حال در تمدن سرد، بذرهای ابتدایی و قابل شکفتن فرهنگ خاموش وجود دارد.
نقش مطبوعات در این فرآیند به گفته تونیس آن است که می توانند وقایع و ایده هایی را به سرعت بسازند و اشاعه دهند و به صورت غذاهای دلچسب برای جامعه در آورند.
روزنامه ها بدین ترتیب می توانند جامعه ای جهانی، نظیر بازار جهانی بسازند که در آن روشهای اعمال زور که فاقد جنبه های روانشناسی است کنار گذاشته خواهد شد. از این طریق مطبوعات در جایگاهی بالاتر از دولت قرار می گیرند.

2-ماکس وبر
ماکس وبر جامعه شناس و اقتصاددان آلمانی به دلیل نبوغ فوق العاده و حوزه وسیعی که در جامعه شناسی مورد بحث قرار می دهد، مباحث جدیدی را در زمینه شناخت جامعه، فرهنگ و کنش افراد مطرح می کند.
او به عقلانیت معتقد است؛ به این معنا که عقلانی شدن جامعه نتیجه تخصص گرایی علمی و افتراق فنی است.
زندگی عقلانی به وسیله تقسیم و همسازی فعالیت های گوناگون برپایه شناخت دقیق مناسبات میان انسانها و ابزارها و محیط سازمان می یابد و نتیجه آن کارآیی و بازدهی بیشتر است. منظور وبر از عقلگرایی، بیشتر این است که هیچ قدرت غیرقابل پیش بینی و اسرار آمیزی در جریان زندگی دخالت نمی کند و می توان با پیش بینی هرچیز ار مهار کرد. عقلانی شدن فی نفسه نشان ترقی نیست بلکه می تواند پیامدهای سو و ناکامی نیز داشته باشد.
ماکس وبر در جامعه شناسی سیاسی مقوله اقتدار یا سلطه مشروع را از مقوله قدرت جدا می کند. اقتدار یا سلطه مشروع آن است که گروه معینی از مردم با رضا و رغبت از فرمان معینی که شخص یا اشخاص معین می دهند اطاعت کنند. وی سه صورت برای اقتدار قائل است:
1-اقتدار سنتی: که در آن فرمانبری به خاطر مشروعیت نظامی است که از روزگار کهن پابرجاست. و معمولا به دو صورت پاتریمونیال یا موروثی و پاتریارشال یا سالمند سالاری در جوامع دیده می شود.
2-اقتدای پیشوایی یا کاریزماتیک: که در آن فرمانپذیری مبتنی بر اعتقاد به خصوصیات ویژه پیشواست.
3-نظام قانونی:که اقتدار به علت قبول یا تصور مشروعیت نظام قانونی است. در اقتدار قانونی، بوروکراسی یا سازمان اداری جایگزین نهادهای سنتی سلسله مراتب منزلت اجتماعی و... می شود و فرد به جای «رعیت» در نظام سنتی به عنوان «شهروند» تعریف می گردد.

ماکس وبر و مطبوعات
ماکس وبر تحولات هنری، فنون و وسایل ارتباط جمعی را نتیجه رشد عقلانیت می داند. او به طور مستقل به مقوله مطبوعات تحت عنوان جامعه شناسی مطبوعات پرداخته است. او در این مبحث برای مطبوعات چند خصوصیت تازه قایل است:
1-اول اینکه مطبوعات عامل جدیدی در قدرت اجتماعی هستند و به همین سبب ارتباط موثری با نهادهای سیاسی و اقتصادی پیدا کردند.
2-دوم اینکه به دلیل وابستگی مطبوعات به دو نوع مشتری (خوانندگان و صاحبان آگهی) از سویی و افزایش نقش صاحبان آگهی در مطبوعات و نیاز بخش خصوصی و نهادهای اقتصادی به افکار عمومی از سوی دیگر، مطبوعات نقش تازه ای در سرمایه گذاری و گردش ثروت در جامعه یافته اند.
3-سوم اینکه به دلیل نهادی شدن یا تبدیل مطبوعات به موسسات اقتصادی، هویت و نام و نشان افراد در مطبوعات کم رنگ تر شده است. به عبارت دیگر، افراد به وسلیه مطبوعات شناخته می شوند. با این مقدمات «ماکس» وبر بر آن است که دو هدف مورد بررسی قرار گیرد:
1-چگونه مطبوعات می خواهند انسان مدرنی بسازند؟
2-ارزشهای فرهنگی فرافردی موثر بر مطبوعات چیست؟ او با طراح این سوال تاکید بر این دارد که آگهی ها، سرگرمیها و اخبار مطبوعات مورد ارزیابی قرار گیرد.

ارتباطات و تبلیغات سیاسی
نظریات ارتباط جمعی در قلمرو علوم سیاسی در فاصله دو جنگ جهانی بویژه با مطرح شدن تبلیغات سیاسی مورد توجه قرار گرفت. توجه صاحب نظران سیاسی به مقوله تبلیغات زمانی شدت گرفت که تبلیغات نازیستی با طراحی دکتر «گوبلز» در زمان قدرت گرفتن هیتلر گسترش یافت. اساس این تبلیغات در القا فکر و دست کاری افکار عمومی متکی بود و اصولی مثل بزرگنمایی، برانگیختگی، تکرار، تکیه بر نفرت و عشق، تکیه بر جوانان، سرایت روانی، نامشخص کردن هدف با قرار دادن هدف در پس زمینه ها و تاکید بر سینما توانست شکل خاصی از تبلیغات القایی را به منصه ظهور برساند.
گوبلز در این مدت بر دو رسانه رادیو و سینما تاکید خاصی داشت و نتیجه آن شد که طی ده سال 1943 – 1933، حدود هزار و نود و سه فیلم سینمایی تولید شود و گیرنده های رادیویی از 100 هزار به 16 میلیون برسد. این نحوه تبلیغات مفهوم آن را بیشتر به سمت تبلیغات و سیاسی یا Propaganda سوق دارد. در پروپاگاندا مخاطب، منفعل و کاملا تاثیر پذیر فرض می شود. مضمون پروپاگاندا، انتقال نفرت و عشق و مفاهیم ارزش است. بعدها در مقابل این مفهوم، Advertising یا تبلیغات بازرگانی شکل گرفت که در آن تبلیغ به صورت غیر مستقیم و با فعال فرض کردن مخاطب انجام می گیرد.
نظریات سرژ چاکوتین
چاکوتین محقق آلمانی (روسی الاصل) با بررسی روش تبلیغاتی «گوبلز» به این نتیجه رسد که اساساً تبلیغات سیاسی با تکیه بر غرایز اساسی بشر امکان پذیر است.
او در کتابی تحت عنوان «تبلیغات سیاسی، تجاوز به خلق»، اعمال سیاسی توده را نتیجه اقدام ماشین دولت دانست و معقتد بود که رفتار سیاسی جامعه، واکنش شرطی اعمال دولت است.
چاکوتین بر این نظر است که رفتار بشر نتیجه چهار غریزه شامل: 1- تغذیه، 2- میل جنسی، 3- عشق مادری و4- دشمنی یا ستیزه جویی است. اما در هر زمانی یکی از این غرایز وجه غالب را دارد، به نظر او تبلیغاتی موفق است که این غریزه تاریخی را به خوبی بشناسد، همانگونه که هیتلر، دشمنی یا ستیزه جویی آلمان را به عنوان غریزه غالب شناخت.
چاکوتین مبنای نظریه خود را بر تئوری واکنش شرطی «پاولف» قرار می دهد و معتقد است که هر چقدر افراد بیشتر بتوانند حالت انفعالی بگیرند صورتها و غرایز جمعی آنها بیشتر فعال شده و در مقابل دولت حالت شرطی می گیرد. شرطی شدن، حاصل تداعی از یک طرف و انتخاب نمادها یا سمبولها از طرف دیگر است.
هر چقدئر رسانه ها بتوانند این نقش را بهتر ایفا کنند تبلیغات هم موفق تر خواهد بود. به همین دلیل رسانه های سمعی و بصری چون بیشتر می توانند بر احساسات و عواطف تکیه کنند و پیام آنها کمتر از صافی عقلانی می گذرد لذا موفق ترند.
دو انتقاد از نظریات چاکوتین باید گفت:
1- اولاً این نوع شرطی شدن مخاطب نسبت به وسایل ارتباط جمعی در جامعه ای ممکن است که انحصار منابع اطلاعاتی وجود داشته باشد وگرنه با تنوع و تکثر رسانه ها و انعکاس نظریات متفاوت و مخالف، امکان شرطی شدن نیز از میان می رود.
2- ثانیا نه می توان غرایز انسانی را محدود به همین چهار غریزه دانست و نه رفتار و کنش انسان را صرفاً متاثر از غرایز فرض کرد.

پیشگامان مطالعات و نظریات تجربی در حوزه ارتباطات
1- هارولد لاسول
مطالعات تجربی در زمینه ارتباطات که بیشتر متکی بر یافته های کمی و تجربی است و تلاش می کند از ارائه نظریات کلان پرهیز کند، توسط «هارورد لاسول»، جامعه شناس آمریکایی شکل گرفت. وی که تحقیقات گسترده ای درباره تبلیغات جنگ جهانی اول انجام داده بود با توجه به اهمیت پیدا کردن رادیو و نیاز آن به شناسایی مخاطبان، تحقیقات خاصی را در دهه های 30 و 40 در آمریکا انجام داد. لاسول با تفکیک مقوله تبلیغات از آموزش، تبلیغات را در معنی گسترده آن، فن تحت تاثیر قرار دادن عمل انسان از طریق دستکاری تصورات تعریف کرد، در حالی که آموزش را محدود به انتقال فنون مثل خواندن و نوشتن و مهارتهای فکری و بدنی می دانست.
در تبلیغات، تمایلات ارزشی تنفر یا علاقه شکل می گیرد. در حالی که نگرشهای سنتی به نظر او عمدتاً آموزش است. وی در سال 1948، در مقاله ای تحت عنوان ساخت و کارکرد ارتباطات در جامعه، برای پیام سه نقش مشخص را تعریف کرد:
1- نظارت بر محیط (نقش خبری): نقش نظارت بر محیط و ضرورت هماهنگی افراد با دگرگونیهای جامعه، لزوم انتشار اخبار را توجیه می کند و این همان نقش اصلی وسایل ارتباط جمعی در جوامع سرمایه داری است.
2- ایجاد توسعه همبستگیهای اجتماعی افراد (نقش راهنمایی): بر اساس نقش دوم، ضرورت تکمیل اخبار و تجزیه و تحلیل و تفسیر خبری و به طور کلی راهنمایی افکار عمومی مطرح می شود، در این مورد هم تفسرها از زمینه کلی سیاستهای خبری جدا نیستند.
3- انتقال میراث فرهنگی (نقش آموزشی): در نقش سوم، معیارهای خاصی برای انتقال میراث فرهنگی طرف توجه قرار می گیرد. این معیارها و ارزشها علاوه بر جوامع غربی به جوامع دیگر هم انتقال می یابند. وسایل ارتباط جمعی، عقاید مربوط به دموکراسی، آزادی فردی، حقوق بشر و غیره را به عنوان مهمترین معیارهای نظام حاکم در غرب پابرجا نگه می دارند و در دنیا ترویج می کنند.
بطور کلی در مکتب تجربی، توجه اساسی به فرد و رفتار فردی است و با تاکید به نقش های اجتماعی و آزادی و استقلال و بی طرفی ارتباطات، روابط مستقیم و غیر مستقیم وسایل ارتباط جمعی و سایر امکانات ارتباطی با ساختارهای گوناگون اجتماعی، عوامل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به فراموشی سپرده می شوند.
«لاسول» نخستین مطالعه توصیفی دقیق در مورد مبارزات تبلیغاتی عمده انجام داد و بر اساس تجزیه و تحلیل آثار ارتباطات ترغیبی، نخستین مدل پایه ای ارتباطات جمعی را طراحی کرد. این مدل، ارتباط را فرایندی شامل 5 عنصر می داند:
1- چه کسی؟ 2- چه می گوید؟ 3-از چه کانالی؟ 4- به چه کسی؟ 5- با چه تاثیری؟
همانگونه که دیده می شود در این نوع مطالعه، تأکید بیشتر بر عناصر پیام است و رفتار فردی. و همین ضعف مطالعات تجربی لاسول است که با تأکید بر نقشهای بی طرفانه ارتباطات و استقلال آن، عملاً روابط مستقیم و غیر مستقیم رسانه ها را با ساختارهای گوناگون اجتماعی فراموش می کند. در حالی که در زمینه هر سه نقش ارتباطات، تأثیر این ساختارها را می توان مشاهده کرد. در انتشار اخبار، گرایشها و تأثیرهای نظام اجتماعی مشهود است. در راهنمایی افکار عمومی، سیاستهای خبری جامعه تاثیر دارد و در انتقال میراث فرهنگی با نقش آموزشی، معیاری های خاص جامعه و حتی معیارهای جوامع مسلط مثل دموکراسی و حقوق بشر دخالت می کند.

نقد دیدگاه لاسول
مقاله «ساخت و کارکرد ارتباطات در جامعه» نوشته هارولد لاسول، مبتنی بر «شیوه تجربی» و متاثر از نظریه «کارکردگرایی» در جامعه شناسی که در سال 1948 تحت عنوان «ارتباط آرا» نوشته شده است.
تجربه گرایان با تجزیه و برش زدن پدیده های اجتماعی، آنها را به صورت انتزاعی و مجرد و بدون در نظر گرفتن «کلیت اجتماعی» مطاله می کنند. به طور کلی در این روش، توجه اساسی به فرد و رفتار فردی است. بر اساس همین شیوه، هارولد لاسول با تاکید بر نقش های اجتماعی، آزادی، استقلال و بی طرفی ارتباطات، روابط و وابستگی

دانلود مقاله آب و خواص ان

اختصاصی از فی ژوو دانلود مقاله آب و خواص ان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

کیفیت آبهای زیر زمینی
آب خالص (H2o) به طور معمول در طبیعت یافت نمی شود. حتی آب باران نیز برخلاف آنچه در گذشته تصور می شد خالص نیست. آب طبیعی اعم از منابع سطحی یا زیرزمینی به دست آمده باشد، شامل مواد جامد حل شده، گازها و مواد معلق است. کیفیت و کمیت اجزاء تشکیل دهندة آب به پارامترهای ژئولوژیکی و محیطی بستگی داشته و دائماً در اثر واکنش آب در تماس با رساناها و فعالیتهای انسانی، تغییر می کند. آبی هم که به عنوان آب طبیعی شناخته می شود نیز ممکن است همواره آلوده بوده و از این رو اصطلاح « آب طبیعی» نیز می تواند گمراه کننده باشد. آب طبیعی اصطلاحاً به آبی گفته می شود که هنوز مورد استفاده قرار نگرفته و اصولاً برای نمونه گیری و آزمایش به منظور پژوهش از آن استفاده می شود.
برای تعیین کیفیت آب قابل قبول برای مصارف کشاورزی و صنعتی یا انسانی، آب در معرض برخی آزمایشها قرار می گیرد. معمولاً این آزمایشها شیمیایی، فیزیکی، بیولوژیکی و رادیولوژیکی می باشد. نتایج این آزمایشها برای هر نوع استفادة خالص، با استاندارد قابل قبول آن استفاده مقایسه می شود. این استانداردها با یکدیگر فرق دارند. برای مثال کیفیت آب قابل قبول برای کشاورزی ممکن است برای آشامیدن قابل قبول نباشد. در صنعت نیز ممکن است استاندارد کیفیت آب قابل قبول با یک کاربرد خاص برای کاربردهای دیگر متفاوت باشد.
درجه حرارت آب، یکی از مهمترین عوامل مؤثر در کیفیت آب زیرزمینی است. درجه حرارت آب در مصارف مختلف صنعتی، انسانی، گیاهی و جانوری از اهمیت خاصی برخوردار است. درجه حرارت آب زیرزمینی در یک محل معمولاً در سراسر سال یکنواخت است. به همین دلیل آب زیرزمینی به عنوان آب مورد نیاز صنعت و انسان در بسیاری از موارد بر آب سطحی برتری دارد.
با مطالعه عوامل مؤثر در کیفیت آبهای زیرزمینی می توان کیفیت آیندة آن را در مقایسه با کیفیت فعلی پیش بینی کرد. با تعیین کیفیت آبهای زیرزمینی می توان نوع مصرف آن را تعیین نمود. دبی آبهای زیرزمینی را در یک محل می توان با اندازه گیری کل مواد جامد حل شده ( T D S ) در آن محل محاسبه نمود. با اندازه گیری غلظت یونی آبهای زیرزمینی و دبی نهرهای سطحی نیز می توان دبی آبهای زیرزمینی را به دست آورد.
مطالعه ترکیبات شیمیایی آب و تغییرات آنها می توان در منبع یا منابع تغذیه مصنوعی و تعیین مسیر آبهای زیرزمینی مؤثر واقع شود. همچنین با مطالعه ترکیبات آب می توان به وجود لایه های مرزی آبدار و شکل و ترتیب سیستمهای جریان در این لایه ها پی برد. تغییر کیفیت آبهای زیرزمینی می تواند از تغییر کیفیت بارش نفوذی، اندرکنش آبهای زیرزمینی با محیط، طول مسیر جریان، مدت زمان، ماند آب، و نوع گونه های گیاهان در یک محل متأثر گردد. با جذب گازهای مختلف توسط آب نیز کیفیت آبهای زیرزمینی تغییر می کند.
9-1- سرچشمه شوری
در آبهای زیرزمینی نمکهایی به صورت محلول وجود دارد. نوع و غلظت این نمکها به محیط، حرکت، و سرچشمة ( Source ) آبهای زیرزمینی بستگی دارد. نمکهای محلول در آبهای زیرزمینی در درجة اول از حل مواد قابل حل نتیجه می شوند. در ناحیه هایی که حجم زیادی از آب سطحی به آب زیرزمینی می پیوندد، کیفیت آبهای نفوذ کننده تأثیر زیادی بر کیفیت آب زیرزمینی خواهد داشت. گازهایی که منشاء مواد مذاب معدنی ( Magmatic ) دارند، به طور موضعی به میزان مواد معدنی و محلول در آب زیرزمینی می افزایند. آبهای ذاتی (Canate waters ) از آبهای باقیمانده ( Residual waters ) محبوس در سنگهای رسوبی، حاصل شده و معمولاً دارای مواد معدنی زیادی هستند. آب باران نیز نمکهایی را که از جو گرفته است با خود به داخل زمین می برد.
آب زیرزمینی ضمن عبور از خاک، مواد محلولی را که از تجزیة خاک حاصل شده با خود می برد و به این طریق به مقدار نمک خود می افزاید. آب اضافی آبیاری که از طریق نفوذ، به سفرة آب زیرزمینی می رسد مقدار معتنابهی نمک به آب زیرزمینی می افزاید. مقدار نمک آبی که از منطقة نفوذ ریشة گیاهان در زمینهای کشاورزی عبور کند ( آب زهکشی )، چندین برابر مقدار نمک آب آبیاری است. افزایش غلظت نمک در آب زهکشی به علت تعرق و تبخیر گیاهان ( Evapotranspiration ) در محل می باشد. جذب انتخابی کودها و نمکها بوسیلة گیاهان ( Seiective absorption ) نیز موجب تغییر غلظت نمک در آب نفوذ کرده می شوند. عواملی که باعث اضافه شدن غلظت نمک در آب نفوذ کرده به زمین می شوند عبارتند از:
- نفوذ پذیری خاک،
- وضع زهکشی
- مقدار تبخیر و تعرق گیاهان
- آب و هوا.
- در خاکها و آبهای زیرزمینی نواحی خشک که عمل شستشوی املاح بوسیلة آب باران، به اندازة کافی صورت نمی گیرد، شوری خاک و آب زیرزمینی زیاد است و قدرت تولید محصول در این قبیل زمینها کاهش می یابد.
به علت نامحلول بودن نسبی عناصر تشکیل دهندة سنگهای آذرین، آب زیرزمینی که از این گونه سنگها عبور می کند تنها مقدار کمی از مواد معدنی را در خود حل می کند. آب بارانی که به زمین نفوذ می کند به علت داشتن گاز کربنیک جو، توانایی حلالیت بیشتری دارد. در آبهای زیرزمینی که با سنگهای آذرین در تماسند، مواد معدنی از نوع سیلیکات نسبتاً بیشتر از بقیة مواد دیده می شوند.
انحلال سنگهای رسوبی بیشتر از سنگهای آذرین است، این خاصیت، به همراه فراوانی سنگهای رسوبی در پوستة زمین، موجب شده است که قسمت اعظم مواد محلول آبهای زیرزمینی دیده می شوند. آنیونهای موجود در آبهای زیرزمینی عبارتند از: بیکربناتها، کربناتها و سولفاتها. در شرایط طبیعی، کلرورها و نیتراتها فقط به مقدار کم در آب زیرزمینی وجود دارند. منابع کلرورها، فاضلابها و آبهای ذاتی و آب نافذ دریا می باشد. غلظت زیاد نیتراتها دال بر وجود منابع آلوده کننده در زمین است. در مناطقی که سنگ آهک وجود دارد، معمولاً یونهای کلسیم و کربنات در اثر حل شدن سنگ آهک به آب زیرزمینی اضافه می شوند.
9-2- تأثیر عوامل آب و هوا، موقعیت جغرافیایی و باران در کیفیت آب های زیرزمینی
موقعیت جغرافیایی محل و وضع آب و هوا تأثیر زیادی بر کیفیت آب دارد. غالباً آبهای مناطق کوهستانی، خیلی شیرین تر یا کم نمک تر از آبهای مناطق دشتی و کویری است. به طور کلی می توان گفت آبهای مناطق خشک دنیا، از آبهای مناطق معتدل مرطوب، نمک بیشتری دارند. نامناسب بودن شرایط آب و هوایی، مانند کم بودن میزان بارندگی، بالابودن درجه حرارت و شدت تبخیر، باعث بالا رفتن غلظت املاح می شود.
بر اثر تبخیر زیاد آب، نمکهای موجود در آن به حد اشباع رسیده و سرانجام رسوب می کنند. این رسوب در مناطق معتدل و کوهستانی، بیشتر از نوع توفهای آهکی و در مناطق بیابانی ابتدا به صورت گچ و بعد به صورت قشری از نمک است. هر قدر میزان رطوبت و بارندگی بیشتر باشد، به همان نسبت نیز از مقدار تبخیر کاسته شده و از بد شدن کیفیت آب کاسته می شود.
در مواردی که رطوبتی در سطح سنگ یا خاک وجود داشته باشد، گرما باعث می شود که محیط مناسبی برای فعالیت میکروارگانیسمها، یا موجودات زنده کوچک ذره بینی، به وجود آید. در نتیجه فعالیت این موجودات، گازکربنیک آزاد می شود. این گاز مهمترین عامل مؤثر در تخریب شیمیایی سنگها و کانیهای سیلیسی و آهکی است.
کیفیت آب زیرزمینی تحت تأثیر جنبه های مختلفی از چرخة آب در طبیعت متأثر می گردد. بارش جوی ( باران و برف ) شامل آبی است که خالصی خود را در حین عبور از میان جو قبل از رسیدن به سطح زمین از دست می دهد. ناخالصی ها و ترکیبات شیمیایی موجود در جو، ناشی از عوامل زیر است:
- خاکسترها و گازهای آتشفشانی
- گرد و خاک و مواد جامد هوازده
- نمکهای جابجا شده در اثر تابش آفتاب و تشعشعات کیهانی
- گازهای خروجی از کارخانجات صنعتی
- امواج رادیواکتیو ناشی از انفجارات هسته ای
تا قبل از آغاز آزمایشهای مربوط به سلاحهای هسته ای در سال 1952، مقدار تریتیم (Tritum ) آب باران از 1 تا 10 واحد تریتیم ( Tu ) بیشتر نبود. پس از سال 1954، مقدار تریتیم در بسیاری از نواحی از Tu 20 افزایش یافت ( 1970، Walton ).
وقتی باران به سطح زمین می رسد قبلاً قسمتی از ناخالصیها و ترکیبات شیمیایی موجود در آن حل شده و بقیه با آبهای سطحی مخلوط می شوند. سپس آب باران با مواد معدنی و خاک و سنگ واکنش شیمیایی انجام می دهد. مقدار و نوع مواد معدنی حل شده در آب باران به ترکیبات شیمیایی و ساختمان فیزیکی خاک و سنگ و عواملی از قبیل غلظت یونی هیدروژن ( PH ) و پتانسیل احیا ( EH )ی آب بستگی دارد غلظت یون هیدروژن ( PH ) به غلظت مؤثر یونها در آب نسبت داده می شود. این کمیت به صورت لگاریتم در پایه 10 غلظت + H( با علامت منفی) و برحسب مول بر لیتر (mol/lit ) بیان می شود ( 1978 Bouwer, ). آب مقطر در دمای c25 دارای غلظت + Hبرابر با mol /1 10است. بنابراین PH آن برابر PH= -log 10-7= 7 می باشد. این محلول با 7= PH خنثی نامیده می شود ( مقدار یونهای H+ وOH- برابرند).
هنگامی که 7 PH<است، محلول، اسیدی است. این چنین آبهایی روی دوام پمپها، فیلتر چاهها ( Well screen ) و لوله داخل چاه ( Casing ) اثر می گذارند. آب قلیایی دارای 7 PH > می باشد. بیشتر آبهای طبیعی دارای PH بین 6 و 5/8 می باشند ( 1970, Hem ). وقتی PH از 5/8 تجاوز کند، آب معمولاً آزاد است. PH کم نشان می دهد که آب یا دارای مقداری جزئی از اسیدهای معدنی است که از منابع سولفیدی بدست آمده اند و یا دارای اسیدهای آلی است.
پتانسیل احیاء ( EH ) مقیاسی است که قدرت یک محیط طبیعی را برای افزایش یا کاهش ظرفیت مثبت یا از دست دادن الکترونها نشان می دهد ( 1972، Domenico ). به عبارت ساده تر پتانسیل احیاء مقیاسی است که انرژی مورد نیاز برای از جا کندن و بلند کردن الکترونها را از یونها در یک محیط شیمیایی داده شده مشخص می کند.
غلظت شیمیایی آب باران از فصلی به فصل دیگر و از محلی به محل دیگر تغییر می کند. غالباً مقدار زیادی از آمونیم و نیترات موجود در آب، از خاک تأمین شده اند. در نواحی ساحلی و غلظت کلراید ( CI ) و پتاسیم ( K ) به طور نسبی به حدود mg/1 8 و mg/1 4/0 می رسد. غلظت سدیم از حدود 1/0 تا 3/0 میلی گرم بر لیتر در نواحی غیر ساحلی و تا حدود mg/1 4 در نواحی ساحلی تغییر می کند. غلظت کلسیم در خاکهای قلیایی ( AlKali ) و هنگامی که طوفانهای خاکی ( Dust storms ) روی می دهند افزایش می یابد.
دی اکسید کربن ( CO2 ) کسب شده از جو، تولید اسیدکربنیک می کند که با PH کمتر از 7 به آب باران وارد می شود. در نواحی صنعتی که هوا آلوده است، ممکن است مقدار PH باران از 5/4 نیز کمتر شود.
9-3- تأثیر عامل زمین در کیفیت آبهای زیرزمینی
آ‌ب باران که به سطح زمین می رسد آبهای سطحی و زیرزمینی را تشکیل می دهد. این آب در ابتدا دارای نمک بسیار ناچیزی است، اما پس از تماس با رسوبات زمین شناسی و سنگهای مختلف، املاح آن زیاد می شود. املاحی که در آغاز جریان در آب وجود دارند با کانی های رسوبات یا سنگهایی که آب از آنها عبور می کند واکنش پیدا می کند و املاح موجود در سنگ حل می شود.
طول مسیر یا جابجایی یک نمک تا محلی که به غلظت اشباع می رسد و دوباره در قالب سنگ یا خاک از محلول جدا می گردد به قابلیت به قابلیت حل شدن آن بستگی دارد. قابلیت جابجایی هر یک از نمکها، بسیار متفاوت است. قابلیت جابجایی و حل شدن یونهای کلر موجود در سنگها از همه بیشتر و صد در صد است. قدرت جابجایی یونهای دیگر کمتر است. به عنوان مثال قدرت جابجایی و قابلیت حل شدن یون کلسیم ( Ca++ ) را می توان 3 درصد و سدیم ( Na+ ) را 5/2 درصد ذکر کرد.
وقتی آب باران به زمین می رسد، پوشش خاک و سایر مواد ناشی شده از تجزیه گیاهان و حیوانات را به همین دلیل در منطقة رشد گیاه، ترکیبات شیمیایی آب با تبادل یونی بین اجزاء تشکیل دهندة آب و خاک یا به علت جذب مواد مغذی به وسیله گیاهان تغییر می کند. معمولاً آبی که در خاک نفوذ می کند حاوی نیتراتها، فسفاتها و پتاسیم است ( که از کودهای شیمیایی موجود درخاک حاصب می شوند ). هنگامی که گیاهان و سایر ارگانیسم های زنده، دی اکسید کربن و سایر ارگانیسم های زنده، دی اکسید کربن ( Co 2 ) و اسیدهای ارگانیک تولید می کنند، PH آب نفوذی کاهش می یابد. و به این ترتیب غلظت نمک در آب زیرزمینی که از‌ آب آبیاری نتیجه می شود بسیار بیشتر از آبهای سطحی می گردد.
در مناطق لم یرزع و خشک معمولاً میزان تبخیر بیش از میزان نفوذ است. اگر زمین زهکشی نشود این امر باعث جمع شدن توده ای از نمک در نزدیکی سطح زمین می شود. به این ترتیب خاصیت اسیدی آب باران و آب سطحی ( مانند آب مورد استفاده در آبیاری ) کمی بعد از نفوذ آب به داخل خاک افزایش می یابد. با توجه به میزان قابلیت حل و ویژگی های کانیهای خاک و سنگ، مقدار مواد جامد قابل حل (T D S ، Total dissolved solids ) در آب نفوذی تغییر می یابد. علاوه براین، خاطر نشان می سازد که میزان قابلیت حل با درجه حرارت و فشار نیز تغییر می کند.
تغییرات فصلی آب از نظر کم و زیاد شدن باعث ایجاد نوسانات فصلی کیفیت شیمیایی آب می شود. بنابراین شیمی خاک مورد آبهای طبیعی دوره ای بود و تحت تأثیر چرخة هیدرولوژیکی قرار دارد. مهمترین نمکهای محلول که توسط چرخة شیمیایی خاک تولید می شوند به دو گروه تقسیم می گردند ( 1955، Cheboter ). یونهایی که مقدار آنها زیاد است عبارتند از: Hco-3 ، Co 2-3 ، Cl- ، So2-4 ، Na+ ، K+، Co2+ ، Mg2+ ، H+ ، و یونهایی که به ندرت و اتفاقی با آنها روبرو می شویم عبارتند از: NH4+، Al3+، Fe2+، Fe3+، No-2، So2-3، Oh-، Sio2-3، جدول شماره (9-1 ) آنیونها و کاتیونهای موجود در آبهای زیرزمینی را مشخص می کند. کاتیونها دارای بار مثبت و آنیونها دارای بار منفی هستند.

جدول شماره 9-1 آنیونها و کاتیونهای موجود در آبهای زیرزمینی

آنیونها و کاتیونهای مهم آنیونها و کاتیونهایی که در درجه دوم اهمیت قرار دارند.
کاتیونهای محلول اکی والان وزن آنیونهای مهم اکی والان وزن
کلسیم ( Ca )
منیزیم ( Mg )
سدیم ( Na )
پتاسیم (K ) 04/ 20
16/ 12
00/ 23
10/ 39 کربنات ( 3Co )
بیکربنات (3 HCO )
سولفات (4 SO)
کلرور (CL )
نیترات (3NO) 00/ 30
01/ 61
03/ 48
46/ 35
01/ 62 آهن ( Fe )
آلومینیم ( AI )
سیلیس ( Sio )
بر ( B )
فلور ( F )
سلنیوم ( Se )

جدول شماره ( 9-2 ) ضرایب تبدیل مربوط به تعادل شیمیایی را مشخص می کند. در این جدول حاصل ضرب غلظت، برحسب میلی گرم در لیتر و ضرایب تبدیل برابر با غلظت بر حسب میلی اکی والان در لیتر می باشد ( 1970 ، Hemm ).

جدول شماره 9-2 ضرایب تبدیل مربوط به تعادل شیمیایی
ترکیبات شیمیایی ضریب تبدیل ترکیب شیمیایی ضریب تبدیل
( Conversion Factor ) ( Chemical constituent ) ( Conversion Factor ) ( Chemical constuent )
آلومینیم ( Al 3+ ) 0. 11119 آمینیم ( NH+4 ) 0. 05544
باریم ( Ba 2 ) 0. 01456 بریلیم ( Bc3+ ) 0. 33288
بیکربنات ( Hco -3 ) 0. 01639 برم ( Br- ) 0. 01251
کادمیم ( Cd2+ ) 0. 01779 کلسیم (Ca2+) 04990 0 .
کربنات ( Co2-3 ) 0. 03333 کلراید ( Cl- ) 02821 . 0.
کبالت ( Co2+ ) 0.0 3394 مس ( Cu2+ ) .03148 0
فلوراید ( F- ) 0. 05264 هیدروژن ( H+ ) 0.99209
هیدروکسید ( OH- ) 0. 05880 ید ( I- ) 0.00788
آهن ( Fe2+ ) 0. 03581 آهن ( Fe3+ ) 0. 5372
لیتیم ( Li 2+ ) 0. 14411 منیزیم ( Mg2+ ) 0. 08226
منگنز ( Mn2+ ) 0. 03640 نیترات ( No-3 ) 0. 01613
نیتریت ( No-2 ) 0. 02174 فسفات ( Po-34 ) 0. 03159
پتاسیم ( K+ ) 0. 02557 روی ( Zn2+ ) 0. 03060

اداره عمران و احیاء اراضی آمریکا ( U . S B ureau of Reclamation ) نیز در سال 1977 اثرات یونهای نادر را مطالعه و بررسی نموده است. این یونها عبارتند از: بور (B )، سرب ( Pb )، آرسنیک ( As )، سلنیم ( Se )، باریم ( Ba )، مس ( Cu )، روی ( Zn )، سولفید هیدروژن (2s H)، متان ( CH4 )، اکسیژن ( O2 ) و دی اکسید کربن ( Co2 ). جدول شماره (9-3 ) که توسط Dufer و BecKer ارائه و بوسیله ارتباط مواد جامد حل شده در آب سبک نشان داده شده است ( 1966، Davis Wiest ).
غلظت نمک در آبهای زیرزمینی روان، با کاهش سرعت یا افزایش مواد معدنی زیاد می شود. آب در لایه های آبدار عمیق تقریباً بی حرکت است. بدین ترتیب شوری آب با عمق افزایش می یابد. آبهای دارای بیکربنات غالباً در نزدیکی سطح بالایی و آبهای دارای کلراید در نزدیکی سطح زیرین لایه آبدار مشاهده می شوند.
آبهای زیرزمینی ( و آبهای سطحی ) برحسب غلظت شوری به صورت آب شیرین ( Fresh water )، آب با شوری ملایم ( Brakish water )، آب بسیار شور ( Saline water ) و آب نمکین یا آب دریا ( Brine ) طبقه بندی شده اند. TDS انواع گوناگون آب به قرار زیر است: برای آب شیرین، کمتر از mg/1 1000، برای آب با شوری ملایم در حدود 1000 تا 10000 میلی گرم در لیتر، برای آب بسیار شوردر‎حدود 10000 تا 100000 و برای آب نمکین بیش ازmg/1 100000، Carroll ) ( 1962 . چنانچه طبقه بندی دیگری اختیار کنیم این حدود تغییر می کند. به عنوان مثال
( 1970 ، Hem ) حد پایین تر از mg/ 1 3000 را برای آب شور و بیش از mg/1 3500 را برای آب خیلی شور ارائه داده است. از لایه های آبدار بسیار شور نمی توان به عنوان منبع آب شیرین استفاده کرد. از آنها می توان به عنوان مخازنی برای ذخیره موقتی آب شیرین استفاده کرد. آب با شوری ملایم را می توان در صنعت برای خنک کردن ماشین آلات مختلف مورد استفاده قرار داد.
معمولاً از لایه های آبدار موجود در سنگهای آذرین و سنگهای بلورین می توان آب زیرزمینی با کیفیت بسیار خوب با غلظت نمک کمتر از mg/1 100 ( که از حدود mg/1 500 تجاوز نمی کند) به دست آورد. آب با کیفیت خوب در بالای لایه های آبدار مناطق ساحلی و تپه های شنی ساحلی یافت می شود. در اعماق پایین تر لایه های آبدار مناطق ساحلی، به علت نفوذ آب شور به زمین، آبهای زیرزمینی بسیار شور به وفور دیده می شوند. آب زیرزمینی با کیفیت خوب را می توان در لایه های رسوبی و آتشفشانی نیز با محدودیتهای خاص پیدا نمود.
آب موجود در لایه های تشکیل شده از ماسه سنگ آبدار، ممکن است دارای مقادیر زیادی سدیم و بیکربنات ( Hco-3 ) باشد. در لایه های تشکیل شده از سنگهای رسی آبدار، ممکن است اندکی اسید و مقدار زیادی آهن، سولفات ( So-24 ) و فلوراید ( F- ) وجود داشته باشد. در لایه های تشکیل شده از سنگهای آهکی آبدار با حالت قلیایی امکان وجود اندکی کلسیم ( Ca2+) و منیزیم ( Mg2+ ) وجود دارد.
از جمله عواملی که در قابلیت انحلال یک نمک تأثیر دارند، نوع املاح همراه آن نمک است. به عنوان مثال در حضور کلرور سدیم یا نیترات سدیم، قابلیت حل شدن گچ تا حد زیادی افزایش می یابد و به این طریق امکان زیاد شدن آن در آب فراهم می شود. لازم به ذکر است به محض اینکه غلظت کلرور سدیم از حد معینی تجاوز نماید قابلیت حل شدن سولفات کلسیم دو مرتبه پایین می آید. به طور کلی می توان گفت نوع سنگ یا رسوبات زمین شناسی و درجه قابلیت حل شدن نمکهای آنها در آب، از عوامل بسیار مهم مطالعه کیفی آبها است. از این رو در ارائه اثر سنگها و رسوبات مختلف زمین شناسی بر کیفیت آبها را به طور مختصر مورد بررسی قرار می دهیم.
9-3-1- کیفیت آب در زمینهای آهکی
قابلیت حل شدن ترکیبات آهکی به مقدار گازکربنیک موجود در هوا، و خاک بستگی دارد. قابلیت حل شدن Co با کاهش درجه حرارت آب افزایش می یابد و کربنات کلسیم متناسب با گازکربنیک موجود در آب حل می شود. چون میزان‌ آن در آب باران محدود است و از 50 میلی گرم درلیتر تجاوز نمی کند، در آبهای زیرزمینی مقدار انیدرید کربنیک آزاد بین 20 الی 50 میلی گرم در لیتر است.
سرعت قابلیت حل شدن سنگهای آهکی مختلف به یک اندازه نیست. برای مثال، قابلیت حل شدن کالسیت بیشتر از دولومیت است. به طور کلی آهکهای کارستی از لحاظ کربناتها غنی ولی از لحاظ کلرورها و سولفاتها فقیر است و کلاً باقیمانده خشک آنها کم است و از حدود 500 میلی گرم در لیتر تجاوز نمی نماید.
9-3-2- کیفیت آب در زمینهای گچی و نمکی
املاح آب در این زمینها به سرعت افزایش می یابد. علت آن حل شدن سریع ترکیبات سولفاته و کلروره در آب است. در زمینهای مذکور، مقدار زیادی از گچ در آب حل می شود تا حدی که ممکن است به درجه اشباع رسیده و رسوب کند. آبها پس از اشباع شدن از سولفات کلسیم، می توانند مقدار بیشتری از نمکهای منیزیم را در خود حل کنند، زیرا املاح منیزیم از قابلیت حل شدن بیشتری برخوردارند.
قابلیت حل شدن کلرورها نیز زیاد است. به طور کلی می توان گفت که در آبهای زیرزمینی ، کلرورها کمتر به حد اشباع می رسند، در صورتی که در آبهای سطحی، امکان اشباع شدن آنها زیاد است. از این رو غالباً در مناطق خشک به ویژه در حاشیه کویر، به طور متناوب رسوبات گچی و رسوبات نمکی دیده می شوند. باقیمانده خشک آبهای این مناطق به 200 گرم در لیترمی رسد.
9-3-3- کیفیت آب در زمینهای مارنی و رسی
تخلخل طبقات مارن و رس زیاد است و در بعضی موارد به 50% می رسد. منافذ طبقات مذکور بسیار کوچک و درعین حال بسیار زیاد است، در نتیجه سطح تماس آب و سنگ می تواند زیاد باشد. از طرفی به دلیل آنکه سرعت حرکت آب در این زمینها خیلی کم است می توان گفت که توقف آب در آنها زیاد می باشد ( آب در حال سکون است). سطح تماس زیاد و توقف زیاد آب در این زمینها سبب افزایش نمکهای آب می شود.
از این گذشته چون مارنها و رسها به هنگام رسوب کردن در دریا می توانند تا 50% حجم خودشان، آب شور دریا را در خود نگه دارند، این تشکیلات، غالباً دارای نمکهای زیاد و شور می باشند؛ در نتیجه آبهای زیرزمینی زیرزمینی در این مناطق نیز دارای نمک فراوان هستند به طوری که باقیمانده خشک آبها از چندین گرم در لیتر تجاوز می کند. در تشکیلات مارنی و رسی میزان سولفات (So ) و کلر( Cl ) بالاست. سولفاتها به صورت سولفات کلسیم و سولفات منیزیم و کلرورها به صورت کلرور سدیم هستند.
9-3-4- کیفیت آب در زمینهای ماسه ای و شنی
سطح مجاورت آب با ماسه های نرم، زیاد است؛ از این رو معمولاً مقدار مواد محلول در آب در این نوع رسوبات، نسبت به رسوبات درشت دانه تر یعنی شن و ماسه درشت، بیشتر است. ضمناً در رسوبات ماسه ای و شنی، مقدار کلر، سولفات سدیم، کلسیم و منیزیم از سنگهای آهکی بیشتر است.
از آنجا که زمینهای ماسه ای و شنهای کاملاً سیلیسی، غالباً دارای مواد کوارتزی و غیر محلول هستند، نمک در آنها بسیار کم است. در آب این نوع زمینها مقدار کلسیم و منیزیم نیز خیلی کم می باشد. کربنات و بیکربنات هم از چند میلی گرم در لیتر تجاوز نمی کنند. PH این نوع آبها پایین و در حدود 5با 6 است.
9-3-5- کیفیت آب در زمینهای آذرین
املاح آب در این نوع زمینها، نسبت به زمینهای رسوبی کمتر است. آب در زمینهای گرانیتی دارای مقدار زیادی سیلیس کلوئیدی یا غیر کلوئیدی، کربنات قلیایی یا بیکربنات کلسیم و مقداری انیدرید کربنیک و هم است. این زمینها دارای کلسیم، منیزیم و سولفات و مقدار کمی کلرور هستند. ‍PH آب اسیدی است ولی بر ار خروج گاز کربنیک آب، محیط، قلیایی می شود؛ بنابراین خواص آب که از زمینهای گرانیتی خارج می شود قلیایی است.
از آنجا که در سنگهای آذرین تخریب کمی صورت می گیرد، باقیمانده خشک آبهای این مناطق نیز کم است. در مرحله کربناته شدن آنها، مقداری از املاح مانند سیلیس به میزان 10 تا 40 میلی گرم در لیتر رسوب می کند. نسبت یونهای کلسیم و منیزیم این آبها با کلسیم و منیزیم موجود در سنگ گرانیتی مجاور آب متناسب است. با آنکه پتاسیم موجود در این نوع سنگها بیشتر از سدیم است، ولی مقدار پتاسیم موجود در آب کمتر است زیرا پتاسیم، جذب مواد تجزیه شدة دیگر می شود.
خواص و ترکیب آب زمینهای بازالتی نیز با نسبت یونهای موجود در سنگ بازالت متناسب است. به علت زیاد بودن مقدار کلسیم و منیزیم در سنگ، مقدار منیزیم و کلسیم در آب هم زیاد می شود، ولی هیچگاه مقدار کلسیم از 3 میلی اکی والان در لیتر و مقدار منیزیم از 2 میلی اکی والان در لیتر تجاوز نمی کند؛ در حالی که مقدار سدیم کمتر است و به 2 میلی اکی والان هم نمی رسد. آب زمینهای بازالتی دارای مقدار کمی سولفات، کلروبیکربنات است. میزان بیکربنات و همچنین PH این آبها کمی بیشتر از آبهای زیرزمینی مخازن گرانیتی است.
باقیمانده خشک آبهای این مخازن نیز معمولاً کم است و از 400 میلی گرم در لیتر تجاوز نمی کند. مقدار سیلیس آب در زمینهای بازالتی کمتر از زمینهای گرانیتی است، به طور کلی باقیمانده خشک آب مخازن آذرین همیشه کم است و خیلی کم اتفاق می افتد که مواد موجود در آب به حد اشباع برسد.
9-4- تأثیر عامل هیدروژئولوژی و پاک کننده ها در کیفیت آبهای زیرزمینی
کیفیت آب با طی مسافت زیاد و عبور از دانه بندی های مختلف خاک یا رسوبات، تغییر می کند. هر اندازه آبهای زیرزمینی مسافت بیشتری را طی می نمایند، در طول راه املاح بیشتری را در خود حل می کنند. از سوی دیگر، چون در گذرگاههای زیرزمینی، دانه بندی رسوبات در قسمت پایین دشت به تدریج ریزتر می شود، سرعت جریان آب زیرزمینی هم، کندتر می گردد و مدت زمان تماس آب با رسوبات افزایش می یابد؛ در نتیجه مقدار مواد محلول در آب هم، زیادتر می شود. بطور کلی، براساس قوانین هیدروژئوشیمی، کیفیت آبهای زیرزمینی زیرزمینی زیرزمینی در جهت جریان، از ابتدا تا انتها به این سه صورت درمی آید: در منطقه نفوذ به صورت بیکربناتها، سپس به صورت سولفاتها، و در انتها به صورت کلرورها.
عواملی ماند پودر لباسشویی، صابون و دیگر مواد نمکدار نیز در تغییر کیفیت آبهای زیرزمینی مؤثرند. امروزه، در نتیجه مصرف زیاد مواد شیمیایی نمکدار، به ویژه پودرهای لباسشویی و صابونها و امثال آنها، به مقدار نمک آبهای جاری در شهرها و روستاها به ویژه در شهرهای بزرگ و نیز آبهای زیرزمینی که در اثر نفوذ آبهای سطحی آلوده به وجود آمده اند، به میزان قابل توجهی افزوده شده است.
9-5- سختی ( Hardness ) آبهای زیرزمینی
وقتی باران اسیدی به درون سنگ آهک یا تشکیلات دولومیتی نفوذ می کند، کربناتهای کلسیم و منیزیم را در خود حل می نماید. آنگاه آب زیرزمینی حاصله، سخت ( Hard ) نامیده می شود. آب سخت با صابون واکنش نشان نمی دهد، بنابراین برای مقاصد بهداشتی خانگی مناسب نیست. آب سخت، وقتی منتقل می شود یا حرارت داده می شود، توده ای از جرم گرفتگی را در مخازن و مجراهای آب تولید می کند. آب زیرزمینی سخت، معمولاً از لایه های آبدار دولومینی، سنگ آهکی و ژیپسی که بوسیله لایه های خاک سطحی ضخیم پوشیده شده اند، حاصل می شود.
ادامة عمل انحلال آب اسیدی در چنین لایه های آبداری، سختی را افزایش می دهد تا آنجا که دی اکسید کربن آب زیرزمینی تمام شود، و سختی کربناته تثبیت گردد. مقدار سولفات آب زیرزمینی، بیشتر به عمل انحلال آب بستگی دارد تا مقدار دی اکسید کربن. عمل انحلال متناسب با مدت تماس با‌ آب افزایش می یابد بنابراین مقدار سولفات در طول مدتی که آب جریان دارد دائماً افزایش می یابد. در این قبیل لایه های آبدار، سولفات ها درشت ترین مواد جامد حل شده را تشکیل می دهند اگر چه مقدار کربناتها از مقدار سولفاتها تجاوز می کند.
هنگامی که یک رودخانه به طور هیدرولیکی با یک لایة آبدار اتصال پیدا می کند، مقدار سختی از یک الگوی فصلی تبعیت خواهد کرد. سختی و قلیاییت آب زیرزمینی، طی یک دورة طولانی مدت کم آبی رودخانه، به تدریج افزایش یافته و در طی دورة سیلابی یا پرآبی رودخانه به طور ناگهانی کاهش می یابد. آب زیرزمینی ناشی از نفوذ آب یک رودخانه دارای کیفیت شیمیایی با یکنواخت تری نسبت به آب سطحی همان رودخانه خواهد بود ( Walton , 1970 ). در این اگرچه حالت آبهای زیرزمینی، بیشتر از رودخانه ها نشأت می گیرند، کیفیت آنها تحت تأثیر تغییرات ناگهانی کیفیت آب سطحی، قرار نمی گیرد. معمولاً آبهای زیرزمینی از آب نفوذی از رودخانه، از نظر مزه، بو، تیرگی، باکتری های بیماری زا و مواد آلی نسبت به آب سطحی در وضعیت بهتری هستند مگر در مواردی که رودخانه استثنائاً بار مواد آلی ( Organic loads ) سنگینی حمل کند.
سختی آب ( Hr ) معمولاً برحسب غلظت یونهای کلسیم و منیزیم سنجیده می شود. Hr برحسب میلی گرم بر لیتر کربنات کلسیم ( Ca C o3 ) بیان شده و از معادلة زیر محاسبه می شود
( Todd, 1980 ):
Hr= 2.5 Ca + 4 . 1 Mg
هنگامی آب به عنوان آب نرم شناخته می شود که کربنات کلسیم آن کمتر از m/g 75 باشد. محدودة کربنات کلسیم برای آب با سختی متوسط بین 75 تا mg/ l 100 و برای آب سخت، بین 150 تا mg/l 300 می باشد. هنگامی آب، به عنوان آب بسیار سخت شناخته می شود که کربنات کلسیم از mg/l 300 تجاوز کند.
برای مصارف خانگی فقط آب نرم را می توان مورد استفاده قرار داد. اثرات آب نرم و سخت بر سلامت انسان بحثهای بسیاری را موجب شده است. درجه سختی قابل قبول در صنعت بسته به نوع صنعت به طور قابل ملاحظه ای تغییر می کند. موقعیت و محل چاهها برای بدست آوردن آب با درجه سختی مناسب که برای صنایع خاصی در خور استفاده باشد باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد. معمولاً در این گونه مطالعات نقشه های خطوط هم تراز سختی آبهای زیرزمینی را در داخل محوطة مورد نظر رسم کرد. در صورت وجود سختی زیاد لازم است پتانسیل تغییرات ناشی از عوامل محیطی نیز سنجیده و بررسی شوند.
9-6- گازهای حل شده
اکثر آبهای زیرزمینی دارای گازهای حل شده اند. این گازها یا از جو( نیتروژن، اکسیژن و دی اکسید کربن ) مشتق شده اند، یا از فساد مواد آلی ( که سولفید هیدروژن و گاز قابل اشتعال به متان را تولید می کند ) نشأت گرفته اند. گازهای دی اکسید سولفور، اکسیدهای نیتروژن و آمونیم کمترند. سولفید هیدروژن را در غلظت کمتر از mg/l 0/1 از روی بو می توان تشخیص داد. گاز متان از تجزیة مواد آلی دفن شده مانند زباله های جامد انباشته شده در یک محل، گورستانها تولید می شود. گاز متان، بی رنگ و بدون مزه است. آبی که دارای مقدار اندکی بین 1 تا 2 میلی گرم در لیتر متان باشد می تواند در فضایی که عمل تهویه در آن به خوبی انجام نمی شود، تولید انفجار نماید. متان، عامل بسیاری از حوادث از قبیل خفگی در عمق چاههای دستی و گودالها و انفجارات و آتش سوزی ها در حفره های چاهها است. گاز متان می تواند قسمت پایین سازه ها مانند زیرزمین و طبقة همکف ساختمانها و مخازن روی زمین را به دلیل فشار زیاد، منجفر کند مگر اینکه عمل تهویه در این قبیل سازه ها به خوبی صورت پذیرد. گازهای حل شده در آب زیرزمینی با افزایش درجه حرارت یا کاهش فشار، آزاد می شوند. در اکثر آبهای زیرزمینی، غلظت آبهای حل شده، از 1 تا PPM 100 تغییر می کند. این گازها به پمپها و پوشش داخل چاهها از طریق ایجاد خردگی و کاویتاسیون زیان می رسانند( U . S Bureau of Reclation, 1977 ).
9-7- علل و تأثیرات تغییر کیفیت آبهای زیرزمینی
واکنش بین آب زیرزمینی و محیط طبیعی آن تمایل به ایجاد یک تعادل شیمیایی در کیفیت آب زیرزمینی دارد. فاکتورهایی از قبیل عکس العملهای شیمیایی، گردش آب با مقادیر متفاوت از منابع مختلف و خارج و وارد کردن آب آلوده یا تمیز به داخل لایه های آبدار موجب تغییر در ترکیب شیمیایی و دیگر کیفیتهای آب می شود.
تبادل یونی اولیه، تغییراتی فیزیکی و شیمیایی در کیفیت آب زیرزمینی به وجود می آورد. این تبادل یونی عمدتاً شامل کاتیونهای مشخصی مانند سدیم، کلسیم و منیزیم می شود. وقتی آب حاوی سدیم زیاد به داخل خاک نفوذ کند، سدیم، کلسیم و دیگر یونها را جابه جا می کند. این امر باعث تجمع مواد در درون حفره های خاک و کاهش نفوذ پذیری خاک می شود. چناچه گچ ( So4 Sa ) به خاک اضافه شود، کلسیم کاتیون غالب شده و با انجام تبادل یونی، نفوذ پذیری خاک بیشتر خواهد شد. این تغییرات در نفوذ پذیری، باعث ایجاد تغییراتی در سرعت آب زیرزمینی شده و کیفیت آب را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
تبادل یونی اولیه، به عنوان تغییر آب از حالت سخت به نرم ( Soft ) شناخته شده است. مقادیر زیاد کلسیم و منیزیم در لایه های آبدار مناطق ساحلی، به تبادل یونی اولیه نسبت داده شده و این امر نمی تواند نتیجه اختلاط سادة آب دریا و آب تازه باشد. پدیدة تبادل یونی اولیه کمک می کند تا مسائلی که با راه حل شیمیایی ساده یا الگوهای جریان آب زیرزمینی نمی تواند تعریف شود، مشخص گردند. برای مثال، وجود نمک در آب زیرزمینی بیشتر از آنچه که در آب دریا وجود دارد، ممکن به علت تماس آب زیرزمینی با سنگهای رسوبی باشد ( Hanshaw, 1972 ). آب دریا ممکن است در این مثال مواد دانه ریز مانند خاک رس، برخی از یونها را طی فرایند تبادل یونی اولیه، نگهداری می کنند.
یک لایه آبدار که از لایه های نیمه نفوذ پذیر ( Aquiclude ) تشکیل شده نیز می تواند اختلافاتی بین فشار اسمزی و پتانسیل الکتریکی ( Electric potential ) این لایه و سایر لایه های آبدار ایجاد کند ( Hanshaw, 1972 ). ارتفاع نمایش دهندة فشار در یک لایة آبدار شنی که روی یک لایة‌ شیل ( Shale ) واقع شده است، ممکن است کمتر از حد معمول باشد. دلیل این امر خارج شدن آب از خاک شیل به علت خاصیت اسمزی لایه است.
تغییر کیفیت شیمیایی در لایه های آبدار کم عمق از لایه های آبدار عمیق شدیدتر است زیرا لایه های آبدار کم عمق، بیشتر تحت تأثیر تغییرات فصلی و فعالیتهای انسان قرار می گیرند. رسوب مواد شیمیایی، یونها را با تشکیل ترکیبهای حل نشدنی از مواد محلول جدا کرده و باعث تغییر شیمیایی آب می شود. رسوب کربنات کلسیم و آزاد شدن دی اکسید کربن از کاهش فشار یا افزایش دما ناشی می شود.
9-8- خواص فیزیکی آبهای زیرزمینی
تحلیل فیزیکی آبهای زیرزمینی شامل تعیین رنگ، طعم، بو، تیرگی و دمای آن است. رنگ آب به نوع مواد معدنی و آلی درون محلول بستگی داشته و در مقایسه با محلول استاندارد، معمولاً برحسب میلی گرم در لیتر گزارش می شود( Hem, 1970 ). طعم و بو معمولاً به صورت تجربی تألیف می شوند، اگرچه می توانند از نظر کیفیت، با توجه به بیشترین درجه دقت درمقایسه با آب بدون طعم و بو، مشخص شوند. تیرگی ( Turbidity ) معیاری برای تشخیص مواد معلق و کلوئیدی موجود در آب از قبیل مواد آلی، میکروارگانیسم های میکروسکپی و ذرات گل و لجن است. اندازه گیری تیرگی ممکن است بر پایة طول مسیر طول گذرنده از میان آب که باعث محو شدن تصویر شمع استاندارد می شود، صورت گیرد.
آب زیرزمینی جاری شده از مخازن شنی و ماسه ای، به صورت طبیعی تصویه می شود و معمولاً فاقد تیرگی است. آبهای جاری شده از چاههای نواحی حفره دار یا صخره های غاری، همچنین آب چشمه های گل آلود که آبهای زیرزمینی متعلق به لایه های آبدار کم عمق را بعد از بارندگی طولانی مدت تخلیه می کنند، و نیز آبهای دارای ذرات کوچک اسید فریک حاصل شده از پمپهای زنگ زده، مثالهایی از آب دارای تیرگی زیاد هستند. غلظت کل مواد معلق در چاههای مورد استفاده نباید از ppm5 ( Walton, 1970 ).
دمای آب زیرزمینی در لایه های آبدار کم عمق، عمدتاً تحت تأثیر نواسانات دمای فصلی و روزانه سطح زمین قرار گرفته و کمتر تحت تأثیر گرادیان دمای داخل زمین قرار می گیرد. بر اثر گرادیان دمای داخل زمین، دمای آب بین oc1 تا 5oc ( به طور میانگین 5/2 oc ) برای هر 100m عمق افزایش می یابد. دمای آبهای زیرزمینی لایه های آبدار عمیق، کم و بیش ثابت است. دمای آب، زیرزمینی در اعماق m10 تا m20 تقریباً ثابت است و به طور طبیعی از دمای متوسط سالانه هوا، در حدود 1 تا oc5/1 بالاتر است. دمای کم و بیش ثابت آب زیرزمینی، به عنوان یک منبع تأمین آب، یک مزیت برای استفاده از آن در صنعت است. از این امر می توان برای کنترل دمای پمپ حرارتی در ساختمانها ( برای سرد کردن در تابستان و گرم کردن در زمستان) استفاده نمود.
دمای آب زیرزمینی استخراج شده ازچاهی که آب رودخانه از آن نفوذ می کند، رفتاری مطابق رفتار آب در رودخانه را داراست، اگرچه از نظر مقدار از آن کمتر و از نظر زمانی از آن عقبتر می باشد. آبهای ژئوترمال ( تحت تأثیر دمای داخلی زمین ) متعلق به لایه های آبدار عمیق می توانند دمایی بالاتر از نقطه جوش آب ( oc100 ) نیز داشته باشند. ( محدودة دمایی بین oc 200 تا oc300 برای آنها غیر معمول نیست.) استفاده های عملی از آبهای ژئوترمال چشمه ها یا چاهها برای گرم کردن خانه ها و گلخانه ها، مصارف صنعتی، پرورش ماهی، اهداف و مقاصد درمانی و تولید بخار برای نیروگاهها معمول است ( ذخعصثقو 1978 ). دمای آب باید بلافاصله بعد از نمونه گیری آن در محل اندازه گیری شود. برای تعیین بو، تیرگی و رنگ باید آزمایشهای لازم بلافاصله صورت پذیرد.
9-9- آزمایشهای شیمیایی و بیولوژیکی
معمول است که نمونه برداری از آب را مدت زمانی پس از پمپاژ چاه انجام می دهند. این امر باعث می شود تا از نمونه گیری از آبهای غیر طبیعی و بدون حرکت و راکد یا آلوده اجتناب شود. نمونه های آب باید دارای حجم کافی باشند تا بتوان کلیة آزمایشهای لازم را انجام داد. این نمونه ها باید دقیقاً در بطری های غیر آلوده جمع آوری ( گاهی بطری هایی لازمند که نمونه ها را از نور حفظ نمایند) و به صورت مناسب، بلافاصله به آزمایشگاه ارسال شوند، در غیر این صورت باید آنها را در محلی خنک نگهداری نمود. ذخیره سازی نمونه های آب ممکن است کیفیت آب را تحت تأثیر قرار دهد، زیرا ممکن است برخی از کاتیونهای Zn, Sn, Mn, Al, CU, Fe به علت تبادل یونی بین کاتیونها و دیوارة‌ ظرف شیشه ای از دست بروند ( Rainwater and thatcher, 1960 ).
قبل ازترک محل، تحلیلهای درجا نیز باید انجام شوند تا PH ، سختی، گازهای غیر محلول، هدایت الکتریکی مخصوص و ساختار شیمیایی تقریبی آب مشخص گردد. اگر چه آزمایشهایی درجا معمولاً از آزمایشهای آزمایشگاهی دقت کمتری دارند، اما غالباً برای طرح یک برنامة آزمایشی قابل اطمینان می توانند اطلاعات مفیدتری ارائه دهند.
نتایج آزمایشهای مربوط به کیفیت شیمیایی معمولاً به صورت جدول یا منحنی ویژه ای نمایش داده می شوند (Hem , 1970). از منحنی بیشتر می توان برای مقایسة نتایج نمونه ها، شناسایی آب با محتوایات مختلف و مشخص کردن واکنشهای شیمیایی که از گردش آب زیرزمینی حاصل می شوند استفاده نمود. بعلاوه از روش منحنی می توان برای نشان دادن درجة اشباع کربنات کلسیم (CaCO3 ) و سولفات کلسیم (CaSO4 ) در آب زیرزمین استفاده کرد.
مقدار TDS نمونه ها می تواند بوسیلة اندازه گیری هدایت الکتریکی آب زیرزمینی به سرعت مشخص شود TDS ، همة مواد جامد موجود در محلول را، خواه یونیزه و خواه غیر آن در بر می گیرد. TDS ، شامل مواد معلق یاگازهای حل شده نمی شود. هدایت الکتریکی (Electrical conductivity , EC) معیاری برای نشان دادن قدرت آب برای هدایت یک جریان الکتریسته بوده و تابعی از دمای آب و TDS است. معکوس هدایت الکتریکی، به عنوان مقاومت شناخته می شود. هدایت الکتریکی cm3 از یک محلول در oc25، میزان هدایت الکتریکی ویژه آن محلول را مشخص می کند. هدایت الکتریکی با واحد میکروزیمنس ( Microsiemens ) در سانتیمتر ( us/ cm ) که معادل یک میکروموس در سانتیمتر است سنجیده می شود. هدایت الکتریکی با افزایش نمک در محلول افزایش پیدا می کند. میزان افزایش هدایت الکتریکی آب در اثر افزایش درجه حرارت محلول به میزان 1 درجه سانتیگراد، برابر 2% است. هدایت الکتریکی آب تقطیر شده از 5/0 تا mho/ cm 0/5 تغییر می کند. در آب زیرزمینی طبیعی، هدایت الکتریکی از mho 30 تا mho 2000 و در آب اقیانوسها از mho 45000 تا mho 55000 تغییر می کند ( Davis and Dewiest, 1966 ).
غلظتهای یونهای محلول در آب زیرزمینی را غالباً بر پایة وزنی، برحسب میلیونیم ( Part per million . ppm ) گزارش می کند. یک میلیونیم مطابق تعریف عبارت است از یک قسمت وزنی از یون به یک میلیون قسمت وزنی از آب. این مقدار، معادل میلی گرم در لیتر است. غلظت کل یونی ( Total ionic concentration ) کل مواد جامد محلول ( Total dissolved solids ) را نیز به همین نحو گزارش می کنند.
کاتیونها که بار مثبت دارند و آنیونها که دارای بار منفی هستند، از روی نسبتهای وزنی معینی به هم می پیوندند، یا از هم جدا می شوند. از آنجا که یک اکی والان وزن از یک کاتیون درست با یک اکی والان وزن از یک آنیون ترکیب می شود، با بیان غلظتها برحسب اکی والان وزن( Equivalent, weights ) این نسبتها را به سادگی تعیین می کنیم. وزن مولکولی یا یک اکی والان وزن از یون، برابر با نسبت وزن اتمی آن به ظرفیتش می باشد. جدول شماره (9-1 ) وزن مولکولی یا اکی والان وزن یونهای مختلف را نشان می دهد. به علت اینکه هیدروژن با وزن مولکولی یک، عنصر پایه محسوب می شود، وزن مولکلولی یا اکی والان وزن یونها در حقیقت اکی والان وزن هیدروژن هستند. مثلاً، اکی والان وزن یک یون و یک ماده مرکب بر حسب گرم، وزنی است برحسب گرم از آن یون یا مادة‌ مرکب که به جای یک گرم هیدروژن قرار می گیرد یا با یک گرم هیدروژن ترکیب می شود.
برای سهولت، غلظتها را برحسب گرم اکی والان وزن در هر لیتر محلول، بیان می کنند؛ در نتیجه، میلی گرم اکی والان در لیتر ( meq/l )، یا تنها میلی اکی والان در لیتر ( me/l ) به کار گرفته می شود. بعلاوه از آنجا که یک میلی اکی والان در لیتر از هیدروژن، معادل یک میلیونیم از هیدروژن است، می توان گفت که یک میلی اکی والان در لیتر، معادل یک اکی والان در میلیون ( epm ) است. پس، مطابق تعریف، یک اکی والان در میلیون، معادل وزن یک یون یا نمک برحسب گرم در یک میلیون گرم، از محلول است. این تساوی فقط در حالتی که تکاثف مخصوص محلول، یک باشد صادق است؛ غلظت یک یون برحسب میلیونیم ( ppm ) تقسیم بر اکی والان وزن مولکوی آن، مقدار عددی meq/l یون را به دست می دهد.
ارتباط بین میلی اکی والان در لیتر و میلی گرم در لیتر برای بیشتر آبهای طبیعی ( محدوده 100 تا us/cm 5000 ) به وسیلة لوژان ( Logan, 1961 ) و ریچارد ( Richard, 1954 ) به صورت رابطه زیر داده شده است:
Meq/l = 100 us/cm از کاتیون
=l.56 us/cm mg/l l
شرح و تفسیر نتایج آزمایشهای شیمیایی آبهای زیرزمینی، به آنالیز آماری و تهیه نقشه های مختلف، دیاگرامها و منحنی های متفاوت نیاز دارد. ترسیم هیدروگراف کیفیت شیمیایی برای مطالعة تغییرات کیفیت آب برحسب زمان مفید است.
بررسی فعالیتهای میکروبی در لایه های آبدار نسبتاً مشکل است زیرا حفر یک چاه استریل تقریباً غیر ممکن می باشد. منشأ باکتری ها در لایه های آبدار ناشناخته است. عموماً مهاجرت باکتریها در خاکهای دانه ریز کمتر از خاکهای دانه درشت یا سنگهای شکافدار است ( Romero, 1970 ). باکتریهای بیماریزا ( Pathogenic )، ویروسها و دیگر میکروارگانیسمهایی که غالباًمحیط رشد و نموشان در زیر زمین نیست نمی توانند در آبهای زیرزمینی رشد و نمو کنند و چنانچه در زیرزمین قرار گیرند در نهایت می میرند. این میکروبها خوشبختانه بندرت در آبهای زیرزمینی یافت می شوند ( Walton, 1970 ). در محلهایی که ساختمان چاه، ضعیف است یا منابع آلوده در محل وجود دارند، انجام آنالیزهای بیولوژیکی برای مشخص کردن باکتریهای گروه کلیفرم
( Coliform ) لازم است. این آنالیزها برای تأیید سلامت آب به منظور آشامیدن ضروری است. در مورد تعداد باکتریهای گروه کلیفرم لازم است بیشترین عدد محتمل ( Most probable number, MPN ) در یک حجم داده شده از آب با استفاده از جدول احتمالات تعیین شود ( Todd, 1980 ).
مواد آلی در آب زیرزمینی معمولاً با روش استخراج کلروفرم کربن ( CCE ) و روش استخراج کربن – الکل ( CAE ) آزمایش می شوند ( Bouwer 1978 ). تعداد اکسیژن مورد نیاز بیولوژیکی ( BOD ) در آب زیزمینی اساساً صفر است. مواد عالی در رسوبات از نوع پیت ( Peat ) نسبتاً پایدار بوده واین امر باعث پایین بودن مقدار ( BOD ) در آب زیرزمینی می شود.
9-10 – مواد رادیواکتیو در آب زیرزمینی
در تعداد زیادی از منابع آب، مقداری جزئی مواد رادیواکتیو که به طور طبیعی به وجود آمده و ایزوترپ رادیواکتیو عناصر طبیعی، مانند پتاسیم 40 می باشد، وجود دارند. در آبهای جاری در زمینهای گرانیتی مقداری خیلی جزئی رادیم وجود دارد ( رادیم، عنصر رادیواکتیوی است که از اورانیم تولید می شود). معمولاً میزان مواد رادیو اکتیو طبیعی در آب آشامیدنی آنقد پایین است که سلامتی مصرف کننده را تهدید نمی کند. البته اخیراً به این مسأله پی برده اند که در آب بعضی از چشمه های معدنی مقداری جزئی مواد رادیواکتیو وجود دارد. فعالیتهای زیر در آلوده سازی محیط و آب با مواد رادیواکتیو مؤثرند:
1 – استخراج معادن مواد رادیواکتیو
2 – مصرف مواد رادیواکتیو در مراگز تولید نیرو
3 – مصرف مواد رادیواکتیو در مراکز تحقیقات پزشکی
4 – مصرف مواد رادیواکتیو در انفجارات اتمی
کمیسون بین المللی حفاظت محیط زیست از مواد راد اکتیو، سازمانی است که پیشنهادهایی در مورد کنترل مواد راد اکتیو ارائه داده و همچنین غلظت قابل قبول مواد راد اکتیو را نیز مشخص می کند. این پیشنهادها به صورت حداکثر غلظت قابل قبول مواد راد اکتیو در آب آشامیدنی در سال 1971 در استانداردهای بین المللی سازمان بهد

دانلود مقاله سویا

اختصاصی از فی ژوو دانلود مقاله سویا دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

وبیاى روغنی، سوژا یا سویا از دانه‌هاى مهم روغنى به‌شمار مى‌رود و این گیاه بر اساس بسیارى از مدارک و شواهد، ۲۸۰۰ سال قبل از میلاد در چین کشت مى‌شده و به‌عنوان گیاهى مقدس مطرح بوده است. منشاء و منطقه اصلى اهلى شدن این گیاه، شمال شرقى چین دکر شده است، اما مرکز ژنى جنس Glycine، علاوه بر چین در شرق آفریقا و استرالیا نیز قرار دارد.
ارقام مهم سویا
ارقام سویا را مى‌توان از لحاظ مورد مصرف در ۳ گروه علوفه‌ای، روغنى و حبوبات قرار داد. ارقام علوفه‌اى داراى دانه کوچک به رنگ سبز مایل به سیاه. ساقه‌هاى ظریف و شاخ و برگ زیادترى در مقایسه با ارقام رونى مى‌باشند. رنگ دانه در ارقام روغنى زرد است. ارقامى که به‌مصرف خوراکى مى‌رسند، داراى دانه‌اى به‌رنگ قهوه‌اى مى‌باشند.
ارقام سویا از نظر گروه‌هاى رسیدگى به ۱۴ تیپ تقسیم‌بندى مى‌شوند و به‌هر یک از این تیپ‌ها یک کد را نسبت مى‌دهند که عبارتند از: 00, 1.0 , 2, ......12.
زودرس‌ترین ارقام در تیپ 00 و دیررس‌ترین آنها در تیپ ۱۲ قرار مى‌گیرند. ارقام دیررس در نواحى استوائى و ارقام زودرس در نواحى شمال کشت مى‌شوند. در ایران از ارقام ۲ تا ۷ استفاده مى‌شود. با توجه به دامنه گسترده رسیدگى در ارقام سویا، مى‌توان آنها را در تمام نقاط دنیا کشت نمود. توزیع تیپ‌هاى مختلف در ایران به‌شرح زیر است:

۱. تیپ ۷-۶ در خوزستان
۲. تیپ‌هاى ۳و ۴ و ۵ در نواحى مرکزی، خراسان و شمال
۳. تیپ ۳-۲ در نواحى سرد و کوهستانى (آذربایجان)
در مورد ارقام سویا مى‌توان گفت: دیررس‌‌ترین رقم، روز بلندترین هم هست و زودرس‌ترین آنها، روز کوتاهترین مى‌باشد.
فواید سویا
سویا از طریق چین به‌عنوان موطن اصلى آن، به کشورهاى همسایه خود یعنى کره، ژاپن و جنوب شرق آسیا و به‌تدریج در سایر مناطق جهان پراکنده شد. درقرن هیجدهم به اروپا و اوایل قرن نوزدهم وارد آمریکا گردید و بالاخره در آغاز قرن بیستم به عنوان یک محصول تجارى عمده در آمریکا مطرح شد. این محصول در دهه ۱۳۳۰ وارد ایران گردید و به‌طور آزمایشى کشت شد که موفقیت‌آمیز نبود، تا اینکه گروه صنعتى بهشهر در سال ۱۳۴۱ به واردات بذر و در پى آن توسعه کشت سویا مبادرت ورزید. از این زمان به‌بعد همواره کشت و تولید سویا در ایران مورد توجه و رو به گسترش بوده است.
علف‌هاى هرز سویا
گیاهچه‌هاى جوان سویا نمى‌توانند با بسیارى از علف‌هاى هرز مناطق گرمسیرى که رشد سریع دارند رقابت کنند و دفع علف‌هاى هرز در این دوره بیشترین اهمیت را دارد. اولین وجین مکانیزه را درهنگام ۱۰ تا ۱۵ سانتى‌مترى انجام مى‌دهند. قبل از آن نیز با کمک چنگک یا دندانه سبک انگشتى با علف‌هاى هرز بین ردیف‌ها مبارزه مى‌کنند، اما پس از رشد گیاه وجین مکانیزه باعث خسارت به بوته‌ها خواهد شد.
بهتر است مبارزه با علف‌هاى هرز سویا قبل از کاشت صورت مى‌گیرد و پس از کاشت فقط برخى از علف‌هاى هرز سمج را با وجین از بین برد، البته سویا پس از ۶ تا ۸ هفته به‌خوبى قادر است با اکثر علف‌هاى هرز رقابت کند.
مهمترین علف‌هاى هرز مزارع سویا عبارتند از: تاج‌ریزى Solanum nigrum، تاج‌خروس Amarantus retroflexus، خرقه- Portulaca oleracea ، سلمه -Chenopodium album، و در مبارزه شیمیائى باید بسیار دقت نمود، چرا که این گیاه به بسیارى از علف‌کش‌ها حساس است.
علف‌کش‌هاى قبل از کاشت مانند تریفلورالین، اپتام و لاسو و علف‌کش‌هاى قبل از سبز شدن مانند داکتال، آلاکلور و لینوران مى‌توانند تأثیر مثبتى در کنترل علف‌هاى هرز سویا بر جاى بگذارند. چنانچه شدت هجوم علف‌هاى هرز زیاد باشد در اواسط فصل مى‌توان از علف‌کشD-B ۲.۴ استفاده نمود.
علف‌کش‌هاى سویا باید دقیقاً با میزان پیشنهادى مصرف شوند. مصرف کمتر یا بیشتر منجر به عدم کنترل یا خسارت به‌ بوته‌هاى سویا خواهد گردید. همچنین باقى‌مانده علف‌کش‌هاى سال قبل مانند آترازین (که در مورد ذرت استفاده مى‌شود) باعث صدمه به بذر سویا شده سبب کاهش تراکم و میزان عملکرد مى‌شود.

بیمارى‌هاى سویا
مهم‌ترین بیمارى‌هاى سویا نیز عبارتند از: پوسیدگى فایتوفتورا، رایزوکتونیا، پوسیدگى اسکلروتینیا، پوسیدگى زغالى (ماکروف مینا)، لکه ارغوانى و سفیدک‌هاى داخلى و خارجی. براى مبارزه با این بیمارى‌ها مى‌بایست از ارقام مقاوم، تناوب‌هاى زراعى مناسب، بذر مرغوب و قارچ‌کش‌هاى سیستماتیک استفاده نمود. ضمناً ویروس‌ها به‌خصوص ویروس موزائیک سویا نیز بوته‌هاى سویا را بیمار مى‌کند ولى خسارت ناشى از آنها در ایران برآورده نشده است.
درمیان مواد غذایی، سویا یکی از موادی است که مطالعات بسیار زیادی درباره آن انجام شده است. بیشتر این پژوهش ها قابلیت سویا برای پیشگیری از سرطان وحمله قلبی را تأیید می کند. ماده جنیستین و سایر موادی که در سویا وجود دارد، قابلیت مقابله با این عوارض تندرستی را به آن می دهد.
از سویا در برنامه غذایی خود استفاده کنید.
خواص سویا
ایـــن روزها سوپر مارکت های بزرگ چندین قفسه مختلف را به فراورده های سویا اختصاص میـــدهند. مطمئنا یک یا دو تا از دوستان سابق شما نیز در زندگی چیزی جز سویا نــمی خوردند. سویا حتی در ترکیبات غذاهای مورد علاقه شما نیز نفوذ کرده است.
ایـــن روزها سوپر مارکت های بزرگ چندین قفسه مختلف را به فراورده های سویا اختصاص میـــدهند. مطمئنا یک یا دو تا از دوستان سابق شما نیز در زندگی چیزی جز سویا نــمی خوردند. سویا حتی در ترکیبات غذاهای مورد علاقه شما نیز نفوذ کرده است.
آیـا سـویـا واقـعـا مفید است و یا تنها یک نوع غذای هوس انگیز دیگر میباشد؟
آنچنان که ثابت شده سویا میتواند در حفظ سلامت قلب، استخوان ها، غده پروستات و سیستم ایمنی بدن نقش مهمی را ایفا کند. برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر در مورد این دانه های اسرارآمیز متن زیر را مطالعه کنید.
سویا چیست؟
سویا از انواع حبوبات است که محل کشت اولیه آن در آسیا بوده اما تولید انبوه آن در ایالات متحده آغاز شد. سویا را می توان یک دانه همه کاره نامید که از آن می توان در مواد غذایی مختلف و روغن های خوراکی استفاده نمود.
آیا سویا برای شما مفید است؟
سویا گذشته از این که غذای کاملی، سرشار از پروتئین هاست هیچ نوع کلسترول مضر و چربی در بر ندارد و جزء ترکیبات اشباع نشده به شمار می رود. اما سویا کارهای بسیار زیاد دیگری را نیز انجام میدهد. در این قسمت فواید سویا که از نظر علمی ثابت شده اند شرح داده شده است. سویا ریسک ابتلا به بیماری های قلبی را کاهش می دهد
جایگزینی محصولات حیوانی با سویا باعث افزایش کلسترول خوب نیز در بدن می شود. این نظریه در سال ۱۹۹۹ در آمریکا ثابت شد و اداره بهداشت حق ترویج و تبلیغ سویا را بر روی اتیکت های غذایی به شرکت های آمریکایی واگذار کرد. در همین زمان سویا به عنوان یک رژیم مناسب برای بیماران قلبی معرفی شد.
سویا از بروز سرطان پروستات جلوگیری می کند
در بیش از ۴۰ نوع تحقیق مختلف ثابت شده است که سویا باعث بهبود عملکرد پروستات میشود زیرا حاوی مقادیر زیادی ایزوفلایون است. ایزوفلایون یک نوع آنتی اکسیدان برجسته و موثر در جلوگیری از ایجاد غدد سرطانی در پروستات است. پروتئین سویا از ترشح آنزیمهایی که باعث تحریک رشد نابهنجار سلولهای تشکیل دهنده پروستات می شوند جلوگیری میکند. میزان پایین سرطان پروستات در مردان آسیایی گویای استفاده آنها از این ماده غذایی بی نظیر است.
سویا سلامت استخوان ها را تضمین میکند
مطالعات آماری نشان می دهد که مصرف سویا در خانم های یائسه از بروز پوکی استخوان در آنها جلوگیری می کند. مردان نیز از فواید سویا در این زمینه بی بهره نیستند زیرا مصرف آن استخوان ها را محکم کرده، کمبود مواد معدنی را جبران می کند و باعث کاهش بیماری آرتروز می شود.
سویا باعث حفظ سلامت روده بزرگ می شود
آمار مرگ و میر به دلیل سرطان روده در بیماری های جهاز هاضمه بالاترین درصد را به خود اختصاص می دهد. البته هنوز دانشمندان به هیچ گونه دلیل علمی و یا ادعای قطعی در این زمینه دست پیدا نکرده اند. اما سویا نقش مهمی را در حفظ سلامت دستگاه گوارش که روده نیز جزئی از آن به حساب می آید، بازی می کند. تحقیق و بررسی در مورد افرادی که از سرطان روده جان سالم به در برده اند حاکی از آن است که مصرف سویا باعث کاهش تکثیر سلول های سرطانی در روده می شود.
سویا باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می شود
سویا حاوی یک نوع زداینده قوی به نام ساپونین می باشد. ساپونین ها به کلسترول های درونی امعاء و احشاء چسبیده و از جذب آن در بدن جلوگیری می کنند. علاوه بر این ساپونین ها با از بین بردن میکروب های مضر سلامت بدن را تثبیت می کند.
فواید سویا برای بیماران دیابتی و کلیوی
خون افرادی که از مرض قند رنج می برند دارای مقادیر زیادی گلوکز است و سلول های بدنشان از تشخیص انسولین عاجز می باشد. انسولین نام هورمونی است در بدن که میزان جذب گلوکوز را بر عهده دارد. افراد دیابتی که در رژیم روزانه خود از سویا استفاده می کنند میزان گلوکوز خونشان به طرز شگفت انگیزی کاهش می آید. به این دلیل که بیماری های قندی نهایتا منجر به بروز امراض کلیوی می شوند، پس می توان نتیجه گرفت که سویا به طور غیر مستقیم در درمان بیماری های کلیوی نیز مفید واقع می شود.
مواد غذایی که از سویا بدست می آیند
پروتئین سویا در مواد مختلفی از جمله موارد زیر به وفور یافت می شود:
شیر سویا: از ترکیب شیر، سویا، آب و مقداری شکر بدست می آید. حالتی چرب و خامه ای دارد و به آن طعم های مختلفی از جمله فندقی می افزایند. برای کسانی که توانایی هضم لاکتوز (قند شیر) را ندارند، سویا بهترین جایگزین است.
آرد سویا: از دانه های سرخ و کنگره دار سویا می توان آردی درست کرد که به خوبی آرد سفید در پخت غذاهای مختلف کاربرد دارد.
میزو (خمیر سویا): بیشتر در سوپ های ژاپنی از آن استفاده می شود. با افزودن کمی نمک طعم مطبوعی به خود می گیرد و حاوی مقادیر فراوانی پروتئین سویا است.
جوانه سویا: مانند جوانه گندم می توان از آن در طعم دادن به انواع سالاد استفاده کرد.
سویا برگر و هات داگ سویا: برای گیاه خواران و آن عده که برای حفظ سلامتی خود از مصرف گوشت قرمز خودداری می کنند در عوض می توانند سویا را کباب کرده و در انواع مختلف نان های ساندویچی قرار دهند و از خوردن آن لذت برند.
توفو: نوعی پنیر است که از شیر سویا بدست می آید و در آسیا برای قرن های متمادی جایگزین گوشت قرمز بوده. طعمی متعادل دارد و مزه آن تقریبا شبیه به سایر فرآورده های سویاست.
آجیل سویا: مانند بادام زمینی، نوعی خوراک به شمار میرود البته خیلی کم چرب تر از آن است. سریع پخته میشوند و طعم آن در سالاد ها بی نظیر است.
دانه های سویا: در حالت طبیعی، دانه های سویا به تنهایی مصرف نمی شوند اما میتوان آنها را مانند دانه های سایر حبوبات پخت و مصرف نمود.
تمپو: نوعی کیک پوف کرده مختص کشور اندونزی می باشد که جایگزین مناسبی برای گوشتهای حیوانی محسوب می شود.
بافت پروتئینی سویا: در ابتدا سویا را ایزوله نموده و سپس خشک می کنند تا بافت های پروتئینی در آن به وجود آیند. همانند گوشت گاو به صورت آبدار و یخ زده به فروش می رسد و معمولا برای تهیه برگرهای گیاهی، سوسیس، هات داگ و نگتس های گیاهی مورد استفاده قرار میگیرد. مکمل های سویا، محلول ها، قرص ها و پروتئین های تکه ای سویا: برای کسانی که همواره در رفت و آمد بوده و وقت چندانی برای صرف غذا ندارند، دانه های سویا در مکمل ها، نوشیدنی ها و قرص های مختلف قرار گرفته اند. حتی از پروتئین سویا نوعی آبنبات چوبی نیز درست کرده اند.
میزان مصرف روزانه
به دلیل تمام فوایدی که سویا دارا می باشد، اداره کل بهداشت و مواد غذایی مصرف حداقل ۲۵ گرم پروتئین سویا را به صورت روزانه توصیه می کند که در هر وعده می بایست ۲۵/۶ گرم پروتئین سویا مصرف شود.
توجه داشته باشید که سویا به خودی خود یک وعده غذایی معجزه آسا نیست و نباید تنها با خوردن آن انتظار زندگی جاودانه داشته باشید. مانند تمام مواد غذایی، سویا نیز باید با مقادیر فراوانی میوه و سبزیجات تازه و سایر گیاهان فیبردار و غذاهای کم چرب استفاده شود.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  15  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید