خطّ
تاریخ پیدایی خط، به درستی معلوم نیست. این اندازه روشن است که نخستین نوشتارهای انسان، بسیار ساده و ابتدایی بوده است؛ به این معنی که با طرزی به دور از ظرافت تصویر چیزها را می¬کشیدند و به این ترتیب مقصود خود را به دیگران می¬فهماندند. به این نوع خط « خط تصویری » می¬گویند.
خط تصویری به تدریج تکامل پیدا کرد و پس از گذشتن از مرحله¬ علامت¬نویسی (معنی نگاری) به مرحله¬ی الفبایی قدم گذاشت. الفبا برای اولین بار در میان فنیقیها، که در سرزمین فنیقی (لبنان کنونی و حوالی آن) سکونت داشتند، رواج پیدا کرد و از آنجا به سایر جاها پراکنده شد. ایرانیان در دوره¬ پادشاهی مادها، علامتهای میخی بابلی را اقتباس کردند و مانند فنیقیها، از آن الفبایی مستقل ترتیب دادند.
خط میخی: الفبایی را که ایرانیان در عهد باستان به کار می¬بردند، خط میخی نام نهاده¬اند. این نام گذاری از آن جهت بوده¬ است که برای نوشتن آن از میله¬ آهنی کوچک یا چوبی شبیه به میخ استفاده می¬کردند و خطهایی که با آن بر لوحه¬های گلی نقش می¬کردند شبیه به میخ بود.
این خط که می¬توان آن را خط « هجایی » نامید، دارای سی و شش حرف (هجا) بود و از چپ به راست نوشته می¬شد.
خط اوستایی: تاریخ اختراع خط اوستایی را اواخر دوره¬ ساسانی دانسته¬اند. از این خط برای نوشتن متون دینی مربوط به آیین زردشتی، به ویژه کتاب اوستا استفاده شده است. این خط از راست به چپ نوشته می¬ شد و چهل و چهار حرف داشت.
خط پهلوی: خطی را که ایرانیان در عصر اشکانی و ساسانی به کار می¬برند و تا چند قرن بعد از اسلام هم به کار می¬رفته است، خط « پهلوی» می¬نامند. کلمه¬ی «پهلوی» اصلاً از واژه¬ی «پژتو» گرفته شده که اسم قوم اشکانی بوده است.
خط پهلوی که قسمت عمده ادبیات پارسی میانه بدان نوشته شده دارای اصلی آرامی (یکی از خطوط سامی) است. این خط بیست و دو حرف (هجا) داشته و به مانند اوستایی از راست به چپ نوشته می-شده است.
زبان
زبان ایرانیان پیش از اسلام – که مادر و ریشه¬ زبان روز ایران است – پارسی (فارسی) نامیده می-شود. این زبان از شاخه¬ زبان¬های هندو اروپایی است و به سه دوره¬ی جداگانه تقسیم می¬شود :
1. فارسی باستان: که در دوره¬ی هخامنشی رایج بوده و فرمانها و نامه¬های شاهان به آن زبان نوشته می¬شده است.
و...
تاریخ ادبیات ایران و جهان خط و زبان در ایران پیش از اسلام