دانلود مقاله نباتات علوفه‌ای

اختصاصی از فی ژوو دانلود مقاله نباتات علوفه‌ای دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

 مقدمه
استان گلستان با مساحتی بالغ بر 2200000 هکتار در شمال کشور قرار داشته و در ضلع شرقی دریای خزر واقع شده و از دو بخش جلگه‌ای و دشت در شمال و بخش کوهستانی در جنوبت تشکیل شده که از شمال به جمهوری ترکمنستان، از جنوب به استان سمنان، از طرف شرق به استان خراسان و از غرب به دریای خزر و استان مازندران هم‌مرز است.
استان گلستان 75/1درصد کل سطح کشور را به خود اختصاص داده که از این سطح حدود 430000 هکتار اراضی جنگلی، 1126000 هکتار مرتع و بیش از 630000 هکتار اراضی زراعی است که تحت کاربرد کشت بیش از 720 نوع محصولات زراعی و باغی قرار دارد. نوع آب و هوای استان متفاوت بوده و از اقلیم نیمه خشک تا معتدل کوهستانی متغیر است. میزان متوسط ریزش‌های جوی در مناطق غرب استان و در ارتفاعات جنوبی 700 میلیمتر، در نواحی شمال شرقی و نوار مرزی 200 میلی‌متر در نوسان است. متوسط بارندگی استان، 450-400 میلیمتر می‌باشد.
محصولات غالب استان گلستان شامل گندم، جو، برنج، پنبه، سویا، کلزا، آفتابگردان، دانه‌های روغنی، سیب‌زمینی و ذرت می‌باشد. سطح زیر کشت نباتات علوفه‌ای دراستان اعم از ذرت، جو، یونجه، شبدر برسیم، سورگوم و ذرت علوفه‌ای، حدود 90-80 هزار هکتار می‌باشد. در حال حاضر ظرفیت و پتانسیل تولید نباتات علوفه‌ای در استان قابل ملاحظه است، به گونه‌ای که اگر مشکلات در سطح استان مرتفع گردد، می‌تواند یکی از مراکز مهم تولید انواع علوفه در سطح کشور باشد.
فواید سیلو کردن نباتات علوفه‌ای
1. با استفاده از نباتات سیلو شده، می‌توا در فصل زمستان از علوفه تازه و آبدار در تغذیه دام استفاده نمود.
2. با هزینه کم، مواد خوش خوراک تازه برای فصل زمستان تهیه می‌گردد که در تولید بیشتر گوشت موثر است.
3. با سیلوی علف‌های هرز و خشک کردن آنها، نه تنها مورد استفاده دام قرار می‌گیرند، بلکه در مبارزه با آنها نیز مفید واقع می‌گردد.
4. علوفه زیادی در فضایی اندک ذخیره شده، در صورتی که علوفه خشک جای بیشتری را اشغال می‌کنند.
5. علوفه خشک اگر مدتی در انبار نگهداری گردد، مقداری از مواد قندی خود را از دست داده و از ارزش آن کاسته می‌شود، در صورتی که میزان خسارت علوفه سیلویی که برای مدت طولانی‌ترین نگهداری می‌شود، بسیار کمتر است.
6. به هنگام خشکسالی و کمبود علوفه، ضامن تامین غذای دام خواهد بود.
جو
جو با نام علمی Hordeum vulgare (14=n2) یکی از مهمترین گیاهان خانواده غلات است و از نظر میزان تولید مرتبه پنجم پس از گندم، برنج، ذرت و سیب‌زمینی قرار دارد. گیاه جو در ابتدا فقط به عنوان علوفه مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما امروزه بطور گسترده در تغذیه انسان و بالاخص در تهیه نوشیدنی‌ها و مالت الکلی بکار می‌رود. جو لخت نیز از زمان‌های قدیم به علت درصد فیبر پایین آن در تغذیه دام بکار می‌رفت.
جو به دو گروه 2 و 6 ردیفه تقسیم می‌شود. دو ردیفه بیشتر در صنعت مالت‌سازی و 6 ردیفه در صنایع غذایی بکار می‌رود و دارای عملکرد بالاتری نیز می‌باشد. از لحاظ سازگاری با شرایط محیطی، جو وضعیت خوبی را به دلیل قدرت تحمل شوری آن نسبت به سایر غلات داراست. سطح زیر کشت جو بدون پوشینه برای تغذیه طیور رو به افزایش است. سابقه کشت آن در ایران بیش از 30 سال می‌باشد و در حال حاضر در استان‌های کرمان، یزد، مرکزی، سیستان، گلستان، کرمانشاه، ایلام، اصفهان و ... در سطح محدودی کشت می‌گرد. جو بدون پوشینه با نام‌های پیغمبری، مهدی و کلرای بین کشاورزان معروف است. عملکرد جو بدون پوشینه بیش از عملکرد جو معمولی است و یکی از محاسن این جو، عدم ریزش دانه پس از رسیدن است. با بررسی‌های به عمل آمده، جو بدون پوشینه از نظر کیفیت عناصر مغذی شبیه به ذرت بوده و می‌تواند در ترکیب جیره‌ی غذایی طیور مورد استفاده قرار گیرد.
خصوصیات گیاه‌شناسی جو
جو از فامیل گرامینه (Graminea) از زیرفامیل Hordeum می‌باشد و از انواع وحشی و اهلی تشکیل شده است. جو گیاهی است یکساله، روز بلند، اگر زمان کاشت آن بخصوص جوهای بهاره به تاخیر بیافتد، گیاه کمتر پنجه می‌زند. تعداد کروموزوم‌های آن 14=n2 است و تعداد ریشه‌چه بعد از جوانه‌زدن در حدود 8-5 است. جو دارای ریشه افشان است و شبکه ریشه انواع بهاره آن ضعیف‌تر از سایر غلات بهاره است. چون مدت زمان کاشت تا برداشت آن کمتر از سایر غلات بهاره است، ریشه‌های جو پاییزه طویل‌تر و قطورتر بوده و برای پنجه‌زدن احتیاج کمی به سرما دارد. گواشوارک در جو عریض و داسی شکل می‌باشد و زبانک (لیگول ـ Ligula) آن بزرگتر از سایر غلات است (2 تا 3 میلیمتر).
جو بدون پوشینه، گیاهی یک پایه که گل آذین آن سنبله‌ای مرکب است و در هر طرف محور اصلی سنبله، 3 گل منفرد قرار می‌گیرد. گل‌ها دارای 3 پرچم و یک مادگی با دو برچه می‌باشند. گرده‌افشانی در جو بدون پوشینه به صورت مستقیم است و گل دادن همزمان با سنبله رفتن و از قسمت تحتانی سنبله شروع می‌گردد. زمان گل دادن آن در سنبله در حدود 5 تا 8 روز طول می‌کشد. در قائده تخمدان (حد فاصل تخمدان و گلومل) در غده متورم آبدار به نام Lodicule دیده می‌شود که رشد و نمو آنها باعث باز شدن گل‌ها گردیده که از روی شکل و خواص ظاهری آنها می‌توان انواع جوها را از یکدیگر تمیز داد. دانه جو به صورت فندقه لخت و یا پوست داراست و از وضع شیار شکمی آن نیز می‌توان به انواع آن پی برد.
طبقه‌بندی جو بدون پوشینه
در طبقه‌بندی بتانیکی از لحاظ پوشت‌دار بودن، دانه جو را به دو دسته تقسیم کرده‌اند:
1. دانه لخت: که گلوم و گلومل به دانه نچسبیده و بیشتر به عنوان خوراک انسان و طیور مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2. دانه پوست‌دار: که گلومل و گلوم به سختی به دانه چسبیده‌اند و بیشتر به عنوان علوفه مورد استفاده واقع می‌شود.
طبقه‌بندی زراعی
جو بدون پوشینه را از لحاظ زمان کاشت به دو دسته تقسیم کرده‌اند:
انواع بهاره:‌ شبکه ریشه آن بسیار کم می‌باشد. مدت زمان کاشت تا برداشت از سایر غلات بهاره کمتر می‌باشد و اکثراً بعد از سه ماه برداشت می‌شوند.
انواع پاییزه: جو بدون پوشینه از انواع چند پر (چند ردیفه) تشکیل شده‌اند. ریشه‌ها قطور و طویل‌تر می‌باشند و مقدار پروتئین دانه آنها کمتر از انواع بهاره بوده، ولی میزان محصول دانه آن بیش از جوهای بهاره است.
انواع جو بدون پوشینه زراعی (لخت)
الف) جو دو پر:
1. H. nudum؛ 2. H. undierectum؛ و 3. H. undizeocrithum.
ب) جوهای چندپر:
1. H. undiparaueium؛ 2. H. undipyramidatum و 3. H. undivaigare که آن را H. cieleste می‌نامند.
زمان کاشت:
زمان کاشت جو بدون پوشینه در استان گلستان بستگی به شرایط محیطی منطقه کاشت داشته و اکثراً جوهای پاییزه قبل از فرا رسیدن سرمای زمستان و قبل از گندم پاییزه کاشته می‌شوند.
عملیات زراعی (تهیه زمین):
آماده کردن زمین مستلزم اجرای عملیات شخم و دیسک به همراه نرم کردن خاک و از بین بردن کلوخه‌ها می‌باشد.
عملیات کاشت:
بذرکاری به صورت دست‌پاش و یا بوسیله بذرکارها بطور خطی انجام می‌پذیرد. فواصل بوته‌ها در کشت دست‌پاش یکنواخت بوده، در حالی که در کشت‌های خطی فواصل زیادی بین خطوط خالی مانده و علف‌های هرز فرصتی برای حضور بدست می‌آورند.
عمق بذر:
عمق بذر در خا به عواملی نظیر زراعت دیم یا آبی، کیفیت زمین و ... بستگی داشته که حداکثر 6-5 سانتیمتر خواهد بود. در اراضی دیم، عمق کاشت زیاد بوده تا بذر برای روییدن از رطوبت بیشتر اعماق استفاده نماید. در اراضی حاصلخیز و مرغوب بذر در عمق کمتری کاشته شده و جوانه‌ها زودتر از خاک بیرون می‌آیند. در زمین‌های ناهموار، بذر در عمق بیشتری قرار گرفته تا شرایط خاک مشکلی در جوانه‌زنی ایجاد نکند.
آبیاری مزرعه:
بسته به شرایط آب و هوایی، مزرعه جو را بین 3 تا 6 مرحله آبیاری متفاوت می‌باشد. 1) برای سبز شدن (خاک آب)، 2) برای ظهور ساقه (ساقه آب)، 3) برای بیرون آمدن خوشه (خوشه آب)، 4) آبی که در موقع رسیدن پرچم و مادگی و عمل تلقیح می‌دهند (گل آب)، 5) آبی که در موقع رسیدن دانه‌ها می‌دهند (دان آب).
تناوب زراعی:
جو در تناوب با نباتات روغنی و گیاهان وجینی قرار می‌گیرد و به دلیل مقاوم بودن به عوامل نامساعد جوی نسبت به گندم‌ در خاک‌های شور آن را در اول تناوب قرار می‌دهند.
تراکم مناسب:
حداکثر عملکرد دانه غلات از تراکم گیاهی کمتر از 200 بوته در مترمربع بدست می‌آید. لذا افزایش در میزا بذر بیش از آنکه موجب افزایش تولید گردد، باعث افزایش هزینه‌های تولید بدون افزایش عملکرد می‌شود.
برداشت جو بدون پوشینه:
جو بدون پوشینه معمولاً زودتر از جو معمولی و گندم رسیده و زمان برداشت آن با کمباین، زمانی است که رطوبت دانه به کمتر از 14-13% رسیده باشد.
ساختمان شیمیایی دانه جو
ساختمان شیمیایی دانه جو به عوامل متعددی همچون رقم و نوع گیاه و شرایط محیطی بستگی داشته و به طور کلی شامل قندها، پروتئین، چوبی و خاکستر می‌باشد.
کربوهیدرات‌ها:
ترکیب اصلی دانه می‌باشد که بیش از 80 درصد وزن خشک گیاه را تشکیل می‌دهند. عمده کربوهیدرات‌های موجود در جو لخت را نشاسته تشکیل داده و سایر کربوهیدرات‌ها شامل پنتوزان، بتاگلکول، سلولز و میزان کمی از تک قندی‌ها و دوقندی‌ها می‌باشد.
چربی:
دانه جو معمولاً بین 4-2درصد چربی داشته که مهمترین آن تری گلیسریدها هستند که به میزان 79-1/73 درصد از کل چربی‌ها را شامل می‌شود. 77درصد چربی‌ها در آندوسپرم ذخیره شده‌اند.
پروتئین:
میزان پروتئین در جو متفاوت بوده که از 8درصد در جوهای معمولی تا 20درصد در جو لخت است. پروتئین ذخیره موجود در جو، هیدروژن بوده که مقدار آن از اسید آمیه لیزین کمتر می‌باشد. با افزایش پروتئین کاهش اسید آمینه لیزین خواهد بود.
ذرت علوفه‌ای
مقدمه
در دنیا و در بین غلات، ذرت بعد از گندم و برنج از لحاظ اقتصادی و سطح زیر کشت، مقام سوم را داراست، ولی از نظر کل تولید، مقام اول را به خود اختصاص داده است و امروزه از عمده‌ترین محصولات مناطق نیمه ‌گرمسیر و گرمسیر به شمار می‌آید. یکی از مهمترین گیاهانی است که به عنوان غذاهای اصلی در بسیاری از کشورهای آمریکای مرکزی، جنوبی و آفریقا و قسمتی از آسیا کشت شده و یکی از مهمترین گیاهان تامین کننده انرژی و پروتئین بوده که تولیدات سالانه آن نزدیک به 500 میلیون تن می‌باشد.
خصوصیات بوتانیکی ذرت
ذرت گیاهی است یکساله دارای 20=n2 کروموزوم، متعلق به تیره Poaceae از زیر تیره Panicoidea گروه Maydeae جنس Zea و گونه Mays که سه جنس Zea, Tripsacum, Euchiaena بومی آمریکا بوده و پنج جنس: Coiy, Polyfoea, Trilobachne, Scherachne, Chionachne بومی استرالیا و جنوب شرقی آسیا هستند. برخی گیاه‌شناسان گونه Teosinte, Euchlaena Meyicena را در همان جنس ذرت Zea معرفی می‌کنند. جنس‌های Tripsacum, Euchlena نزدیکترین خویشاوندان ذرت به شمار می‌روند.
ذرت گیاهی است یک پایه (Monoique – Monoecious)، بدین معنی که گل‌های نر و ماده جدا از هم، ولی بر روی یک پایه قرار دارند. گل‌ها ماده ذرت از جوانه‌ای که در قاعده غلاف برگ وجود دارد، تولید می‌شود. محور سنبله‌های ذرت بعد از تکامل، تبدیل به مغز بلال (چوب محور بلال) شده که در روی محور بلال سنبلچه‌های متعددی به صورت جفت قرار داشته، هر کدام دو گل مونث می‌باشند.
برگ:
ذرت نیز ماند غلات دارای برگ‌های بلند، دراز و کشیده و موازی است که معمولاً برگ‌های پایینی کوچکتر و به طول 13-12 سانتیمتر و برگ‌های میانی 90-80 و عرض آنها بین 11-8 سانتیمتر است. در ذرت همانند یولاف گوشوارک وجود نداشته، اما زبانک کاملاً درشت، شفاف و قابل رویت است. تعداد برگ‌ها به طول دوره رشد بستگی داشته، به نحوی که در ارقام زودرس 12-8 و در ارقام دیررس تا 40 برگ رویش دارند. ارقام معمولی، 15-14 برگ دارند. برگ‌ها به طور متناوب و در چپ و راست یکدیگر بر روی ساقه ذرت استقرار می‌یابند.
ریشه:
ذرت قدرت پنجه‌زنی نداشته و ریشه‌های قوی ندارد و سطحی می‌باشد. سیستم ریشه ذرت شامل 5-3 ریشه جنینی ثانویه که از اولین گره زیر سطح خاک تشکیل گردید و دارای ریشه‌های هوایی می‌باشد. ریشه‌های هوایی از گره‌های نزدیک سطح خاک تشکیل شده که علاوه بر جذب آب و مواد غذایی،‌ باعث مقاومت گیاه می‌شود.
ارز غذایی ذرت
دانه ذرت بدون آب، حاوی 77درصد نشاسته، 20درصد قند، 9درصد پروتئین، 5درصد چربی، 5درصد پنتوزان (Pantosan) و 2درصد مواد معدنی است. میزان درصد پروتئین و چربی ارقام مختلف ذرت کاملاً متغیر بوده و حداکثر پروتئین به 15درصد و حداقل آن به 6درصد می‌رسد. قریب 80درصد پروتئین دانه در آندوسپرم آن می‌باشد. پروتئین ذرت حاوی Prolamine بخصوص Zein (قابل حل در الکل)ریال Globulin (قابل حل در محلول نمک خنثی)‌ است. ذرت از لحاط کلسیم، منگنز و سدیم، فقیر و از لحاظ آهن، فسفر و پتاسیم غنی می‌باشد.
رشد
در شرایط گرم و مرطوب، دانه ذرت پس از 5-4 روز جوانه زده و در مواردی که درجه حرارت کمتر از حد اپتیمم تا 14 روز نیز طول می‌کشد. اگر بذر ذرت در عمق مناسب 7-5 سانتیمتر کشت شود، مزوکوتیل شروع به رشد کرده و نیمی از فاصله تا خاک را طی نموده که با طویل شدن کلئوتیل برگ بقیه فاصله تا سطح خاک نیز طی می‌گردد. با خروج کلئوتیل، اولین دو برگ حقیقی تشکیل شده و برگ‌های بعدی به تعداد هر برگ به مدت 3 روز ظاهر می‌گردند. در عرض دو هفته، گیاه جوان معمولاً 5 تا 6 برگ و یک سیستم ریشه اولیه دارد که رشد آن دیگر به ذخیره مواد غذایی بستگی ندارد.
اکولوژی ذرت
حداقل دمای لازم برای جوانه‌زنی 10-8 درجه سانتیگراد بوده و دمای اپتیمم و مناسب 20 درجه سانتیگراد می‌باشد. هرچه دمای میانگین شبانه‌روز پایین‌تر از حد اپتیمم باشد، زمان سبز شدن کندتر و طولانی‌تر خواهد بود. ذرت در مرحله جوانه‌زنی حداکثر دمای 30 درجه سانتیگراد را تحمل می‌کند. دمای بیشتر از 34 درجه سانتیگراد نیز در عمل گرده‌افشانی اختلال ایجاد می‌کند. در طول دوره رشد و نمو، دمای مناسب بین 28-21 درجه سانتیگراد بوده و دمای کمتر از 8 درجه سانتیگراد موجب کاهش قابل توجه محصول می‌شود. ارقام زودرس 1800-1500 روز درجه و ارقام دیررس 2500-2400 روز درجه نیاز دارند.
ذرت گیاهی روز کوتاه بوده که با کوتاه شدن روز، زمان گلدهی سریع و در شرایط روزهای بلند، دوره رویش افزایش و تعداد برگ‌ها بیشتر می‌گردد. زمین‌های با بافت متوسط 7-6=pH برای رشد ذرت بسیار مناسب بوده و pH بین 8-5/5 را نیز تحمل می‌کند. ذرت در زمان پنجه‌زنی نسبت به شوری حساس بوده، به طوری که ممکن است درصد جوانه‌زنی را تهدید نکند، اما زمان آن را به تعویق انداخته و در طول دوره رشد موثر واقع شده و میزان تولید را کاهش می‌دهد.
دلایل تولید بیشتر ذرت در مناطق گرمسیر
1. میزان گل ماده خشک در مناطق معتدل و نیمه گرمسیر یکسان باشد، اما در مناطق گرمسیر، میزان ماده کمتری به دانه اختصاص می‌یابد. به همین دلیل شاخص برداشت در مناطق گرمسیری 4/0 و در مناطق گرمسیری 5/0تا 55/0 است.
2. در مناتطق گرمسیر نسبت به نواحی معتدل، برگ‌های بیشتری رویش داشته، در نتیجه تولید دانه کمتر خواهد شد، زیرا برگ‌ها مانع از تاثیر بیشتر نور در تولید دانه می‌گردند.
3. طول دوره رشد گیاه در زمان پر شدن دانه در مناطق معتدل بیشتر از مناطق گرمسیر است. ضریب دوره رشد در پر شدن دانه در مناطق گرمسیر 3درصد و در مناطق معتدل 4 درصد است.
مهمترین واریته‌های ذرت
• ذرت دندان اسبی Z. Mays indentata
• ذرت لخت Z. Mays indurate
• ذرت آردی Z. Mays amylaca
• ذرت شیرین Z. Mays saccharata
• ذرت پاپ کون Z. Mays everta
• ذرت بومی Z. Mays ceratina
عملیات زراعی
آبیاری:
برنامه‌های آبیاری عبارتند از:
1. آبیاری قبل از کشت به منظور تامین رطوبت ناحیه ریشه تا عمق 150 سانتیمتر در حد ظرفیت زراعی.
2. اگر بذور در خاک مرطوب کشت شوند، به سرعت جوانه زده، سبز شده، ریشه‌ها به اعماق نفوذ کرده و نیاز گیاهی را برای مدت 50-30 روز تامین می‌نماید.
3. اولین آبیاری بعد از سبز شدن گیاه به میزان 70-60میلیمتر جهت تامین رطوبت ناحیه ریشه در حد ظرفیت زراعی ضروری است.
4. پس از دو هفته آبیاری مجدد به مقدار 80-60 میلیمتر و آبیاری بعدی به مقدار 110-100 میلیمتر بعد از 10 الی 14 روز پس از آبیاری قبلی صورت خواهد گرفت.
5. چهارمین آبیاری پس از سبز شدن به میزان 100-80 میلیمتر زمانی که گیاه 70-65 روز است، جهت تامین رطوبت مرحله گلدهی انجام می‌گیرد.
6. آخرین آبیاری معمولاًزمانی انجام می‌گیرد که گیاه تقریباً 80 روزه بوده و دانه‌های آن در مرحله‌ی بیشتری هستند.
عملیات کاشت
1. انتخاب زمین و عملیات شخم
ذرت در خاک‌های آهکی با بافت لومی، عمق کافی، نفوذپذیری مناسب و دارای مواد آلی (1 تا 2درصد) بیشترین عملکرد را دارد. خاک‌های خیلی سنگین برای کشت ذرت، مناسب نیستند. این نوع زمان‌ها را برای کشت ذرت مناسب نیستند. این نوع زمین‌ها را برای کشت ذرت باید بوسیله کودهای حیوانی و سبز اصلاح کرد. ذرت در خاک‌هایی که pH آنها بین 6 تا 7 باشد، به خوبی رشد و نمو کرده و محصول قابل توجهی می‌دهد.
عملیات تهیه زمین:
شامل زیرشکن، شخم، دیسک، هرس، غلطک و در صورت نیاز استفاده از لوله (ماله) کودپاش نهرکن است که در زمان و نحوه اجرای آن بستگی به محصول قبل از کشت ذرت و نوع کشت فعلی (بهاره ـ تابستانه) دارد. چنانچه کشت تابستانه، یعنی بعد از برداشت گندم و جو باشد، فرصت زمانی برای تهیه زمین خصوصاً در قطعات مربوط به برداشت گندم در مناطق سردسیر و معتدل که امکان سرمای زودرس پاییزه وجود دارد محدود است. در صورت هرگونه تاخیر در تهیه زمین، امکان مواجه شدن با سرما وجود داشته و خسارت وارده زیاد می‌باشد.
2. تغذیه کودی
الف) کودهای آلی:
کودهای آلی (حیوانی و کمپوست) باعث اصلاح خواص فیزیکی، شیمیایی و بهبود فعالیت بیولوژیکی خاک می‌شوند. این دسته از کودها در کوتاه مدت، بخشی از مواد غذایی مورد نیاز ذرت را تامین کرده و در دراز مدت باعث بهبود ساختمان و تهویه خاک و همچنین افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک می‌شوند. بنابراین مصرف حداقل 40-30 تن در هکتار کود حیوانی پوسیده یا کمپوست قبل از کاشت جهت افزایش عملکرد ذرت توصیه می‌شود.
ب) کودهای شیمیایی:
مصرف مواد غذایی بویژه ازت و فسفر بوسیله گیاه ذرت در مقایسه با سایر گیاهان زراعی در سطح بالاتری قرار دارد.
ازت:
اولین عنصر که کمبود آن در خاک‌های مناطق خشک و نیمه خشک حس می‌شود، ازت است. این عنصر جز عناصری ضروری اولیه بوده و گیاه برای رشد خود به آن نیاز دارد. مصرف ازت در ذرت علوفه‌ای به علت تراکم زیاد نسبت به ذرت دانه‌ای بالاتر می‌باشد.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   24 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید