کاملتریم مجموعه مذهبی ایران
ایین نامه ها
امامان و پیامبران
تفسیر و تحقیق کامل
به همراه رفرنس
بیش از 1000 صفحه ورد
آیین برنامه‌سازی (در اتحاد ملی و انسجام اسلامی )
· اتحاد ملی و انسجام اسلامی
فصل اول: کلیات
- محمد کیست؟
محمد صلیاللهعلیهوآله کیست؟ از کدام سرزمین برخاست؟ از کجا الهام گرفت؟ چه میگفت؟ هدف قیام و شعارش چه بود و چه آثاری بر جای گذاشت؟ پاسخ این پرسشها به بلندای حاکمیت دین محمد صلیاللهعلیهوآله است؛ از زمان بعثت تا پایان عمر زمین. با این حال:
آب دریا را اگر نتوان کشید
هم به قدر تشنگی باید چشید
محمد، فرزند عبداللّه و آمنه، به روایت مشهور شیعه، در هفدهم ربیعالاول و به روایت مشهور اهل سنت، در دوازدهم ربیع الاول سال عام الفیل در سرزمین عربستان و در شهر مکه به دنیا آمد.
به راستی، محمد صلیاللهعلیهوآله کیست؟ در کجا و چگونه تربیت شد و آیا با انسانها تفاوت جوهری دارد؟
محمد صلیاللهعلیهوآله، خود را اینگونه معرفی میکند:
أَنَا أدیبُ اللّهِ، أَنَا رَحْمَةٌ مُهْداةٌ، أَنَا فِئَةُ الْمُسْلِمِینَ، أَنَا قائِدُ الْمُرْسَلِینَ ولا فَخْرَ، وَ أَنَا خاتَمُالنَّبِیِّینَ وَ لا فَخْرَ و أَنَا أَوَّلُ شافِعٍ، أَنَا مُحَمَّدٌ حَبِیبُهُ، إِنّی لَأَمِینٌ فِی السَّماءِ وَ أَمِینٌ فِی الْأَرْضِ، اُرْسِلْتُ إِلَی الْأَبْیَضِ وَ الْأَسْوَدِ وَالْأَحْمَرِ.1
من، تربیت شده خدایم. رحمت اهدایی او برای بشر، پشت و پناه مسلمانان و [اگر] خودستایی نباشد، جلودار پیامبران و خاتم آنانم. نخستین شفاعتکننده، من، محمد، حبیب خدا هستم. امین در آسمان و زمینم. فرستاده شدم بهسوی سفید و سیاه و سرخ [بدون هیچ تبعیض و نابرابری].
خداوند نیز در قرآن کریم، محمد صلیاللهعلیهوآله را بشری از فرزندان آدم معرفی میکند، با این تفاوت که به وی وحی میشود و شایستگی رسالت خدا را پیدا کرده است. وی بر هدایت مردم حریص است و سختی و رنج مردم بر او گران است. نسبت به اهل ایمان، دلسوز و مهربان و نسبت به کافران، سختگیر است. محمد صلیاللهعلیهوآله، اهل بشارت و هشداردهنده انسانها و چراغ تابناک هدایت خدا بر روی زمین بود. او یتیم بود، ولی در میان مردم به امین شهرت یافت. خلق و خویی والا داشت. اهل عدالت و مهربان و عابد بود.
بایدها و نبایدهای تحقق اتحاد ملی و انسجام اسلامی
اشاره
بی‌تردید برای رسیدن به اتحاد ملی و انسجام اسلامی، باید «بایدها و نبایدها»یی را در نظر گرفت. بایدها، مسائلی حیاتی برای رسیدن به اتحاد و انسجام است و نبایدها، اموری است که ترک نکردن آن، ضربههای جبرانناپذیری به مقصود یعنی اتحاد ملی و انسجام اسلامی وارد میآورد. با توجه به این مسائل، نویسنده در این مقام، در سه بخش «بایدهای اتحاد ملی»، «بایدهای انسجام اسلامی» و «نبایدها»، به این مقوله خطیر میپردازد.
بایدهای اتحاد ملی بایستههای تحقق همبستگی ملی
همبستگی و وفاق ملی و پرهیز از تفرقه و تجزیه‌طلبی، مقوله‌ای است که در هر مسلکی قابل ستایش است و راهبرد کلان دولتها را تشکیل میدهد. ازاین‌رو، همگان درصدد تحقق آن هستند؛ اگر چه ممکن است قرائتهای مختلف یا منافع متصور برخی افراد و گروهها، آن را به بیراهه کشاند و با چالش جدی مواجه سازد. در اینجا به برخی از عوامل تعیین‌کننده در ایجاد همبستگی ملی می‌پردازیم:
الف) تقویت مقومهای همبستگی ملی مثل دین اسلام، مقدسات مذهبی، پایبندی به ارزشهای معنوی، هویت ایرانی، افتخارات ملی، سرزمین مشترک، مصالح عمومی، انقلاب اسلامی، حضرت امام رحمه الله ، ولایت فقیه و قانون اساسی.
ب) ساختن اندیشه‌ها و رفتارها بر ارزشها، هنجارها و آرمانهای مشترک دینی و انقلابی.
ج) ایجاد نوعی اجماع ملی بر محور امنیت و منافع ملی، تمامیت قانون اساسی و قوانین موجود.
د) ایجاد عزم عمومی بر تحقق اهداف پیش‌بینی شده در سند چشم‌انداز بیست ساله.
هـ) التزام عملی بر فصلالخطاب بودن تدابیر و مواضع حکیمانه ولایت فقیه، در عین حال طرح دیدگاهها و بازتاب نظرات کارشناسانه و تبادل افکار.
و) ایمان به توانمندی و شایستگی استعدادهای بومی، به ویژه نخبگان و جوانان کشور و تکیه بر توسعه و پیشرفت همه جانبه و متوازن، در عین حال استفاده از تجربههای سازنده و فنآوریهای غیربومی.
ز) ترجیح و تقدم منافع عمومی و مصالح ملی و انقلابی بر منافع فردی و گروهی.
ج) دشمن‌شناسی و تهدیدشناسی واقع‌بینانه و پافشاری بر پیمودن مسیر انقلاب اسلامی، در عین حال تلاش برای اعتمادسازی، ابهام‌زدایی و شفاف‌سازی ملی و بینالمللی.
ط) اطلاع‌رسانی شفاف و ارتقای آگاهی، بصیرت و قدرت تحلیل تحولات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در مردم و گسترش فرهنگ سیاسی در جامعه.
و) اتخاذ راهبردهای مشارکت‌ساز و بسیج سرمایه‌های ملی و حضور آنان در عرصه‌های گوناگون نظیر رسانه‌های گروهی، نهادهای مدنی، تشکلهای غیردولتی و نخبگان.
ک) ایجاد آرامش و امنیت سیاسی، روانی و اقتصادی در جامعه و رقابت سالم و سازنده در عرصه‌های گوناگون و بالا بردن ضریب تحمل‌پذیری اجتماعی در نهادها، گروهها، فعالان سیاسی و رسانه‌های گروهی.
ل) ایفای نقش تکمیلی و ارتباط قانونمند و سازنده عناصر و مؤلفه‌های اثرگذار بر افکار عمومی و شکل‌دهنده تحولات و رخدادهای سیاسی و اجتماعی.
م) پرهیز از تخریب و جلوگیری از ایجاد فضای ناسالم تبلیغاتی و روانی، تشنج‌آفرینی، بحران‌زایی، اعتصابهای و اعتراضهای ساختارشکنانه و دشمن شادکن.
ن) حاکم شدن گفتمان‌های خدمترسانی، پاسخگویی، پرسشگری و عدالتخواهی بر کشور و مبارزه بی‌امان با مظاهر فقر و فساد و تبعیض به منظور جلب رضایت و اعتماد ملی.
س) شایسته‌سالاری و سپردن امانت مسئولیتها به انسانهای متخصص، متعهد و باانگیزه به منظور تسهیل امور اجرایی کشور، رضایت مردم و کارآمدی نظام.
ع) کاهش فاصله طبقاتی و ارتباط مستمر مسئولان با مردم.
ف) افزایش ضریب امنیت ملی با ارتقای میزان رضایتمندی.
ص) عبور از مرحله شعار به عمل در اجرای عدالت اجتماعی و توزیع ثروت.
ق) بهرهگیری از تواناییهای محلی در اداره جامعه به ویژه در استانها و شهرهایی که دارای اقوام گوناگون با مذاهب متفاوت هستند.
نقش خانواده و مدرسه
والدین، برادران و خواهران نقش بسزایی در رشد همهجانبه فرد و از جمله ایجاد زمینههای لازم برای شکلگیری نگرش مثبت به اتحاد ملی در او دارند. ازاین‌رو، یکی از راهکارهای مناسب به منظور ایجاد بستر لازم برای تقویت اتحاد ملی و ارائه آن در همان دوران اولیه رشد به کودکان و نوجوانان، بسترسازی این مطلب در خانواده است. به این منظور میتوان از نهادهای گوناگون، از جمله آموزش و پرورش، بسیج، پلیس و... به منظور ارائه آموزشهای لازم به خانواده برای چگونگی بسترسازی این امر در خانواده کمک گرفت.
از دیگر عوامل مهم و اثرگذار بر رشد کودکان و نوجوانان، مدرسه است. مدرسه به شیوههای گوناگون رشد همهجانبه کودکان و نوجوانان و همچنین نوع و میزان دانش و نگرش آنها را به موضوعات مختلف از جمله تاریخ مشترک، سرزمین مشترک و... تحت تأثیر قرار میدهد. ازاین‌رو، به این منظور باید کتابهای درسی مورد بازنگری دقیق قرار گیرد و مفاهیم مربوط به اتحاد ملی (ادبیات و تاریخ مشترک، رسالت مشترک، دین مشترک، فرهنگ و هنر و....) به شیوه دقیق و کارشناسانه در محتوای کتابهای درسی وارد گردد. به این صورت، دانشآموزان به‌تدریج با این مفاهیم آشنا میشوند و آنها را درونی میکنند و سرانجام خود آنها نیز به عنوان افرادی که در آینده این دانش و نگرش مثبت را به دیگر افراد اجتماع انتقال میدهند، در خواهند آمد.
نقش رسانهها و مطبوعات
رسانهها و مطبوعات به دلیل داشتن مخاطبان گسترده از همه اقشار جامعه، تأثیر بسیار زیادی بر رفتارهای افراد جامعه و به ویژه کودکان و نوجوانان دارند. بنابراین، آنها میتوانند با تدارک برنامههای مناسب برای کودکان و نوجوانان به شکلگیری و تقویت اتحاد ملی کمکهای فراوانی بنمایند. از طریق رسانهها میتوان آثار و اماکن تاریخی ملی و مذهبی موجود در ایران و جهان اسلام را به تصویر کشید. میتوان برنامههای مناسب در‌خصوص شخصیتهای معتبر این سرزمین، از جمله ابن سینا، فارابی، ملاصدرا، خیام، سعدی، حافظ و... را تدارک دید و با این شیوه اتحاد ملی مخاطبان را تقویت نمود.
توجه به گویشها و سنتها؛ زمینهساز اتحاد ملی
واقعیت جامعه متکثر ایرانی، تنوع گرایشهای دینی، مذهبی، زبان و گویش است. همواره باید به خاطر داشت که افتخارها و امتیازهای هر دسته و گروهی در مجموعه خود، محترم و عزیز است و نباید پافشاری بر مسائل ملی، باعث زیر پا نهادن خرده فرهنگها و رسوم محلی شود. همسانی امور فرهنگی به ویژه زبان و ادبیات با حساسیت‌های بومی، نقش کارسازی در احساس هم‌نوعی ایجاد میکند. به دیگر سخن، اهمیت دادن به گویشها، آداب و رسوم محلی و داستان‌ها و قهرمانها، نه تنها موجب جدایی و تشتت نیست، بلکه حس احترام مشترک و متقابل را ایجاد میکند. آنگاه که یک قوم ایرانی خود را میان دیگر هموطنان، دارای شخصیت رسمی و معتبری ببیند، علایق ملی و هم‌گرایی فراگروهی در او تقویت میشود. استفاده از زبان‌ها و گویش‌های محلی چون: کردی، لری، ترکی، عربی و... و نیز ترویج و شناسایی فرهنگ‌های بلوچی، زابلی، ترکمنی، آذری، گیلکی و...، فرصتی است برای تحریک عواطف پاک اقوام ایرانی که در کنار هم ایران را می‌سازند.
احترام به اندیشههای مختلف
اگر عدهای بر قطار قدرت سوار شوند و به سوی مقصد خویش بتازند و پیادگان را به دنبالهروی و حفظ اتحاد موعظه کنند، این شیوه عمل، عین تفرقه است و به یقین اتحاد ملی را در پی نخواهد داشت. ازاین‌رو، مسئولان باید با احساس مسئولیت شرعی و رعایت منافع ملی، و با دوری از عملی که زمینه دشمنی را مهیا میکند و نیز با احترام خاص برای اندیشههای گوناگون و استفاده از تمام افکار و استعدادهای بالقوه و بدون در نظر گرفتن گرایشهای سیاسی، بستر لازم را برای اجرایی شدن پیام نوروزی مقام معظم رهبری آماده کنند.
وظیفه اصحاب رسانه
روزنامهنگاران، دستاندرکاران، رسانه ملی، گویندگان، نویسندگان، مسئولان، مبلغان، واعظان و تریبونهای عمومی، باید از هرگونه اظهار نظر تعصبی و غیرمسئولانه خودداری کنند و در فرآیندی منطقی، عملکرد نظام اجرایی و کمبودها و نیازهای مردم را بازتاب دهند. همچنین اصحاب رسانه میتوانند به تکیه بر مفاد قانون اساسی، سخنان گهربار امام خمینی رحمه الله و نیز رهنمودهای مقام معظم رهبری، به دور از مصلحتاندیشیهای حزبی و گروهی، به دنبال راه‌کار عملی اتحاد ملی برآیند و از عوامل تفرقه در جامعه جلوگیری کنند.
همگان حقی یکسان دارند
خوشبختانه در نظام اسلامی ما، بر اساس متن قانون اساسی، همگان در برابر قانون برابرند. این برابری و مصون نبودن هیچ شخصی حقیقی و حقوقی در برابر تخلفات صورت گرفته، میتواند زمینهساز پدیدارشدن اتحاد ملی در کشور گردد؛ زیرا هنگامی که مردمان بدانند حتی بالاترین مسئول مملکتی نیز راهی برای فرار از قانون ندارد، به نظام قضایی کشور امیدوار میشوند و این، میتواند سرآغاز ایجاد اتحادی عمیق در میان مردم گردد.
تشکیل ستادی از افراد خبره
میتوان به منظور اجرایی شدن پیام نوروزی مقام معظم رهبری، ستادی متشکل از افراد صاحب‌نظر را با مشارکت کلیه نهادهای مرتبط با اعتبارات، اختیارات و شرح وظایف مشخص تعیین کرد. وظیفه این ستاد این است که یا برنامهریزی دقیق درازمدت و کوتاه‌مدت، تمام واقعیتهای موجود جامعه و نیز عناصر وحدتساز و آسیبهای وحدتسوز را شناسایی کند و در کمال صداقت و به دور از هر گونه تعصب و تنگ‌نظری، به دنبال درمان آن برآید. ثمره نهایی این ستاد، به دست آوردن راهکارهای ایجاد اتحاد ملی در ایران اسلامی است.
بایدهای انسجام اسلامی
پیام نوروزی مقام معظم رهبری
اشاره
تـعـیین راهبرد یک نظام سیاسی در هر سال، از اساسیترین نیازهای یک حکومت است؛ زیرا راه کـلانِ رشـد، تـوسـعـه و تـعالی را برای زودتر و بهتر رسیدن به اهداف آن حکومت نشان میدهد، عزمی ملی ایجاد میکند و آهنگ حرکت به سوی هدف را شتاب میبخشد. شعار حک شده بر پیشانی سال 1386، «اتحاد ملی و انسجام اسلامی» است. این نام‌گذاری همچون نام‌گذاری سالهای گذشته، ضرورتی برخاسته از نیاز راهبردی کشور به عنوان “شعار محوری” سال بود. شکی نیست که این شعار، نه یک تاکتیک موقت، بلکه راهبردی اساسی است. مقام معظم رهبری، حضرت آیت اللّه خامنهای، متناسب با تلاش دشمن در ضربهزدن به مـلت ایـران و دیگر مـسـلمـانـان، بـا مـوضـعگـیـری فـعـّال، دو راهبرد را یکی در سطح ملی و دیگری در سطح جهان اسلام تعیین کردهاند تا مانند همیشه، دشمن را در رسیدن به اهداف شوم خود ناکام گذارند. ازاین‌رو، در فصل اول به تشریح پیام نوروزی رهبر معظم انقلاب در دو بخش اتحاد ملی و انسجام اسلامی خواهیم پرداخت.
موقعیت ملی و بینالمللی نظام جمهوری اسلامی ایران
مقام معظم رهبری در آغازین روز سال 1386 اینگونه فرمود: «در یک نگاه جمعبندی شده، من میتوانم با اطمینان این را به ملت عزیزمان عرض کنم که در سال 1385 موفقیتهای ملت ایران بیش از تلخیها و ناکامیها بود؛ پیشرفتهای ما بیش از توقفها و سکونهای ما بود. شادیهای حوادث، بیش از تلخیها بود. در عرصه داخلی، تلاشهای متراکم برای پیشرفت کشور، در همه جا دیده شد؛ تصمیمهای بهجا و خوب از سوی مسئولان و تحرک عمومی در این زمینهها، تحرک مطلوبی بود.»1 همچنین درباره موفقیت بینالمللی جمهوری اسلامی میفرماید: «در عرصه بینالمللی و سیاسی جهانی هم پیشرفتهای نظام جمهوری اسلامی ایران، پیشرفتهای چشمگیری بود. ملت ما و کشور ما به برکت نظام جمهوری اسلامی در دنیا سرافراز شد. ابهت ملی ما و نگاه مهربانانه مردم ما نسبت به ملتهای جهان و ملتهای مسلمان در همه حوادث آشکار شد. عزم راسخ ملی ما در زمینههای علمی، در تحرک اقتصادی برای دیگران تا حدود بسیاری روشن شد».2
1 . پیام نوروزی مقام معظم رهبری در فروردین 1386.
2 . همان.
ویژگیهای ملت ایران
جامعه ایران، جامعهای متنوع و دارای هویت خاص فرهنگی و اجتماعی است. ایران به عنوان سرزمینی بزرگ و با تمدنی دیرینه، با پذیرش اسلام، فرهنگ ایرانی ـ اسلامی را پذیرفت. نباید فراموش کرد که در طول تاریخ و در داخل این فرهنگ، خردهفرهنگهایی هویت خویش را تعریف کردند و در عین حال با این فرهنگ بزرگ نیز همزیستی مسالمتآمیز داشتهاند. ترک، کرد، لر، بلوچ، عرب، لک، گیلک، ترکمن و ... همه ایرانی و مسلمانند، ولی هویت برتر خود را در ایران اسلامی جست‌وجو میکنند. توازن میان خردهفرهنگها و فرهنگ ملی، محصول بزرگی به نام اتحاد ملی و انسجام اسلامی را به همراه داشته است که ما میتوانیم به واسطه آن، به زندگی مسالمتآمیز در ایران ادامه دهیم. متأسفانه این اتحاد و انسجام مبارک هر از چندگاهی دستخوش حوادثی میشود. ساده‌انگاری، بی‌تدبیری، نفی وجود خردهفرهنگها از یک‌سو و بزرگنمایی، افراطی‌گرایی و تهدیدگرایی از سوی دیگر نگرش‌هایی بدبینانه هستند که این نظم را دچار تحول میکنند. البته رهبر معظم انقلاب، با برشمردن ویژگیهای ملت ایران، امید فراوانی به مانایی این اتحاد و انسجام دارد و در پیام نوروزی خود میفرماید: «ملت ایران یک ملت بااستعداد است، بااستقامت است، برخوردار از غیرت دینی و غیرت ملی است، به اسلام عمیقاً ایمان دارد، به میهن خود عشق میورزد. اینها چیزهایی است که به ما این امیدواری و این اعتماد را میبخشد که ملت ما قادر است به این هدف دست پیدا کند و برسد؛ دور از دسترس نیست. تجربه هم همین را به ما نشان میدهد».1
1 . بخشی از سخنرانی مقام معظم رهبری در اجتماع پر شکوه زائران امام هشتم (ع) در جوار آستان قدس رضوی.
ظرفیتهای ملی در رویارویی با چالشها
35 پژوهش برتر در زمینه مذهبی و پیام های مقام معظم رهبری