زمین لرزه های تبریز
تبریز یا توری، یکی از شهرهای کهنسال ایران است. چنانکه در تاریخ تبریز نوشته ام، بنیاد این شهر به سده هشتم پیش از میلاد میرسد. این شهر که در فرجامین سالهای سده چهارم هجری تختگاه آذربایگان گردیده و نامی یافته است در طول تاریخ خود آسیبهای سخت و فراوان دیده که شاید هیچ شهری از شهرهای ایران در بلا‌زدگی و آسیب دیدگی، به پای این شهر کهن و باستانی نرسد. زمین لرزه‌های سخت، یکی از حادثه‌های همیشگی و وحشت انگیز تبریز بوده و این شهر، همواره از این آفت طبیعی یابی مهری‌های طبیعت گزند‌ها و آسیبهای فراوان یافته است. بارها چنین رخ داده که شهر بر اثر این بلای آسمانی، پاک ویران گردیده، سپس شهری از نو ساخته و پدید آمده است.
زمین لرزه 244 هجری قمری
نخستین زمین لرزه شدید تبریز که در تاریخها و نوشتههای دیگر، یادی از آن رفته است، زمین لرزه سال 244 هجری قمری (برابر با سال 858 میلادی)است. در این روزگار هنوز تبریز شهرکی بیش نبود و در شمارش شهرهای آذربایگان در آخرین پایه پس از شهرهای: اردبیل، بردعه، ورثان، سراو، برزند و مرند قرار میگرفت.
کهن‌ترین آگاهی که از این زمین لرزه در دست داریم، نوشته حمدالله مستوفی قزوینی در کتاب نزهت القلوب (تألیف 740 ه.ق.) است که مینویسد: "در سنه اربع و اربعین و مأتین به عهد متوکل خلیفه عباسی به زلزله خراب شد، خلیفه آن را به حال عمارت آورد".
زمین لرزه 434 ه.ق.
دومین زمین لرزه سخت و ویرانگر تبریز که خبر آن به ما رسیده است زمین لرزه سال 434 هجری قمری (1042 م.) است. از نخستین زمین لرزه که یاد آن کرده شد تا این زمین لرزه یک صدونود سال گذشته بود. در این فاصله از زمان، شهر تبریز اندک اندک رو به گسترش و آبادانی و انبوهی نهاده بود و یکی از زیباترین شهرهای آذربایگان به شمار می رفت.
استخری و ابن حوقل که در آغاز و نیمه سده چهارم هجری تبریز را در رده شهرهای کوچک آذربایگان شمردهاند، تقریبا هشتاد سال پس از آن ابن مسکویه (در گذشته به سال 421 ه.ق.) در کتاب "تجارت الام و تعاقب الهمم" در حوادث سال 330 ه.ق. درباره آن می نویسد: "شهری است بزرگ و باروی استوار دارد و پیرامون آن بیشهها و درختان فراوان است، شهری استوار و مردمانش دلیران و توانگرانند".
نخستین جنبش و لرزش در زمین لرزه این سال به نوشته قاضی رکن الدین خویی در "مجمع ارباب الملک" که حمدالله مستوفی آن را در نزهت القلوب آورده و نیز به نوشته قاضی احمد غفاری در "تاریخ نگارستان" (تألیف 975 ه.ق.) نیز آن را یاد کرده است، شب آدینه چهاردهم صفر (17 اکتبر 1042 میلادی) میان شام و خفتن روی داده و مردم بسیاری از آسیب آن کشته و زخمی شدهاند.سپس نیز تا یک ماه، گاه به گاه، زمین همچنان میلرزیده است. ناصرخسرو که به سال 438 ه.ق. از تبریز گذر کرده درباره این زمین لرزه در سفر نامهاش نوشته است: "مرا حکایت کردند که بدین شهر زلزله افتاد شب پنجشنبه هفدهم ربیع الاول سنه اربع و ثلاثین و اربعمائه و در ایام مسترقه بود پس از نماز خفتن. بعضی از شهر خراب شده بود و بعضی دیگر را آسیبی نرسیده بود و گفتند چهل هزار آدمی هلاک شده بودند".
ابی الفرج عبدالرحمن بن علی بن الجوزی که به سال 597 ه.ق. در گذشته در کتاب خود به نام "المنتظم فی تاریخ الملوک والامم" در یاد کردن پیشامدهای سال 434 ه.ق.چنین نوشته است:
"در تاریخ بیست و نهم جمادی الاولی، نامهای از ابن جعفر ابن الزقی العلوی، نقیب موصل رسید که در آن نوشته بود: آگاهیهای صحیحی دریافت داشته درباره زمین لرزه سخت تبریز که قلعه و سور و دور و خانهها و گرمابهها و بازارها بیشتر دارالاماره را ویران ساخته است و امیر از این زمین لرزه جان بدر برده چون آن روز در باغی بوده است و لشکریانش نیز به سلامت ماندهاند زیرا آنان را به جنگ برادرش فرستاده بود، چون مردگان را که زیر آوارها مانده بودند شمار کردند، نزدیک به پنجاه هزار تن آدمی بود."
تعداد صفحات:22
فرمت: ورد و با قابلیت ویرایش
دانلود تحقیق در مورد زمین لرزه‌های تبریز