مقدمه:
خاک یکی از مهمترین ارکان منابع طبیعی هر کشور است. امروزه فرسایش خاک به عنوان خطری برای رفاه انسان و حتی برای حیات او به شمار می‌آید. انسان در ابتدا به فرسایش خاک و مسائل ناشی از آن توجهی نداشته است ولی افزایش سریع جمعیت و همچنین عدم توجه به بهره‌برداری صحیح از زمین، سبب شده که روی دامنه‌های پرشیب و ارتفاعات زیاد نیز کشت و زرع کند و برای سیر کردن احشام خود، مراتع را بیش از حد و بی‌موقع مورد چرا قرار دهد.
جمعیت جهان از 6 بیلیون نفر در سال 1998 با نسبت 8/1 درصد در هر سال رو به افزایش است و انتظار می رود در سال 2025 به 8 بیلیون و در سال 2050 به 4/9 بیلیون برسد. بیشترین رشد جمعیت در کشورهای در حال توسعه وجود دارد. میزان نیاز جهانی به غذا در طول سال های 2030-1990 دو برابر شده و انتظار می رود در کشورهای جهان سوم حدود 5/2 تا 3 برابر افزایش یابد (Dailey et al., 1998). با وجود این چالش ها جامعه بشری به منظور تامین غذا، چرخه های زائدات، تامین آب و... به خاک نیازمند است که بستر حیات شمرده شده و تعادلی پویا با هیدروسفر، اتمسفر و لیتوسفر دارد. فعالیت های ناپایدار انسانی بر اثر ناآگاهی یا آگاهی نادرست می تواند به تخریب شدید خاک و هدررفت این منبع ملی منتهی شود. بدین منظور ارزیابی دقیق منابع خاک با توجه به قابلیت آن و تهدید فشارهای طبیعی و انسانی بسیار حائز اهمیت است که در اثر عدم توجه، کاهش کیفیت آب، تولید و خروج گازهای گلخانه ای به اتمسفر و گرم شدن جهانی هوا، فقر، سوء تغذیه، گرسنگی و مشکلات اقتصادی از پیامدهای آن است. علیرغم آن، مدیریت پایدار منابع خاک به عنوان سرمایه ملی اغلب با محدودیت های بسیاری روبروست و ساختارهای مدیریتی مورد نیاز بدین منظور به مقدار کم توسعه یافته اند.
با این وجود افزایش فعالیت های کشاورزی به منظور تولید محصول، فشارهای شدیدی را بر منابع خاک وارد نموده است که در اینجا برخی از عوامل تهدید ناشی از فعالیت ناپایدار کشاورزی اشاره می گردد.
سیستم های نامناسب شخم زمین های زراعی (در شیب های تند و خاک های کم عمق) و شخم زمین های حاشیه ای بدلیل کمبود زمین اولیه کشاورزی در برخی مناطق با تراکـــم جمعیتـــــی زیاد یکی از عوامل تهدید شمرده می شود که از پیامدهای آن، فرسایش خاک است. مناطق جنگلی در حفظ خاک به عنوان بستر حیات نقش بسیار مفیدی داشته و پیشگیری کننده فرسایش آبی و بادی اند که در اثر استفاده ناپایدار و تبدیل آن ها به زمین های کشاورزی، روند هدررفت خاک افزایش می یابد که خود پیامدهای فیزیکی و شیمیائی بیشتری نیز به دنبال دارد.
طبق تخمین سازمان خواربار جهانی هرسال بیش از 75 میلیارد تن خاک از سطح کره زمین فرسایش می یابد که برابر 134 تن در کیلومتر مربع می باشد.این 75 میلیارد تن خاک فرسوده شده معادل از بین رفتن خاکی به عمق 25 سانتیمتر از 20میلیون هکتار می باشد.البته باید در نظر داشت که همه این خاک فرسایش یافته ،خاک زراعی خوب نیست بلکه مخلوطی از خاک زراعی و غیر زراعی می باشد.
در ایران طبق برآورد فائو در سال 1980بیش از 56 میلیون هکتار یعنی یک سوم کشور فرسایش آبی بالاتر از10تن درهکتار داشته است که معادل 5/1 میلیارد تن خاک فرسایش یافته در سال می باشد. از این مقدار سالانه بیش از 100 میلیون تن در مخازن سدهای کشور رسوب کرده و از ظرفیت ذخیره آب و تولید برق می کاهد.
هدف
مطالعه و بررسی فرسایش و رسوب حوزه ایزمان، در راستای شناسایی پتانسیلها و استعدادهای منطقه و به طور کلی وضعیت موجود و تعیین اولویت مناطق و برنامه‌ریزی براساس مجموعه عوامل و فاکتورهاست صورت گرفته است. شدت و ضعف فرسایش، در چگونگی استعداد منطقه و پتانسیلهای تولیدی منابع آب و خاک مؤثر است. لذا برنامه‌ریزی صحیح برای بهره‌برداری مطلوب از منابع، وقتی میسر است که شناخت نسبی از وضعیت فرسایش در منطقه کسب گردد. پراکنش انواع، اشکال و شدت فرسایش باید مشخص شود. زیرا نوع مبارزه در مناطقی که تحت تأثیر فرسایش آبی یا بادی قرار دارند کاملاً متفاوت است. روشهای پیشگیری فرسایش سطحی و شیاری با فرسایش خندقی و سایر اشکال فرسایش یکسان نیست. میزان فعال بودن هر یک از اشکال فرسایش نیز در برنامه‌ریزی مؤثر است. علل بروز هر یک از اشکال فرسایش، در مناطق مختلف متفاوت است که به منظور مبارزه با فرسایش، شناسایی عامل یا عوامل تشدید کننده، اجتناب ناپذیر می‌باشد.
از طریق اندازه‌گیری و آنالیز مقدار رسوبات خروجی نیز می‌توان به شدت و ضعف فرسایش در منطقه پی برد. به طور کلی برای بررسی وضعیت فرسایش، موارد ذیل در حوزه مورد ارزیابی قرار گرفته است:
- طبقه‌بندی و پراکنش اشکال و شدت فرسایش
- محاسبه و تعیین رسوبدهی و فرسایش ویژه
- تعیین عوامل مؤثر در فرسایش خاک و رسوبدهی و تعیین اولویت مناطق مختلف از نظر شدت فرسایش و رسوبدهی
- تعیین و برآورد میزان کمی و کیفی تولید رسوب.
-1- موقعیت و وسعت حوزه
حوزه آبخیز ایزمان در 70 کیلومتری شمال شرقی شهرستان بجنورد قرار دارد. وسعت کل منطقه 6/81 کیلومترمربع است و از نظر مختصات جغرافیایی در محدوده طولهای 27َ 50 تا َ34 57 شرقی و عرضهای َ45 37 تا 52َ 37 شمالی واقع شده است. این حوزه از نظر تقسیم بندی کلی حوزه های آبریز، در داخل حوزه آبخیزاترک قرار می گیرد.
حوزه آبخیز ایزمان دارای 12 زیرحوزه هیدرولوژیکی، 11 زیرحوزه غیرهیدرولوژیکی و 9 زیرحوزه تجمعی می باشد. زیرحوزه E'22 با 68/7 کیلومترمربع دارای بیشترین مساحت و زیرحوزه E'10 با 83/0 کیلومترمربع از کمترین مساحت برخوردار می باشند.
شامل 65 صفحه word
دانلود تحقیق فرسایش خاک