ـ هنگامی که بشر امروزی به دست ساخته‌های سفالین گذشتگان توجه می‌کند شاید سؤالاتی در ذهن آنها پیش بیاید از جمله این که انسانهایی که در دوران کهن می‌زیسته‌اند، چگونه به این مرحله از رشد تفکر هنری رسیده‌اند که چنین آثار زیبا و بدیهی را خلق کرده‌اند، شاید تا چند مدت پیش از این برای خود من نیز چنین سؤالاتی مطرح بود اما اکنون با پرداختن به این موضوع می‌توان گفت که دریچه‌ای روشن به روی ذهن من بازشد و من از چگونگی تولید سفالینه‌ها از ابتدا تا به آخر آگاهی‌هایی پیدا کردم، که این اطلاعات شامل اطلاعاتی درباره چگونگی نقش‌اندازی بر روی سفالینه‌ها (رنگ و نوع رنگ و ابزار حکاکی) و منشا نقوش (که اغلب از طبیعت پیرامون الهام گرفته می‌شده) و چگونگی فرم دادن به گل خام.
هدف: بررسی و چگونگی شکل‌گیری نقوش بر روی سفالینه‌ها.
دورة هخامنشی
در این دوره سفال دارای نقوش و خطوط خلاصة رنگین بوده یا به صورت تجسم حیوان و انسان در ترکیب ظرف در آمده‌اند. کاشیهای رنگین و لعابدار شوش مربوط به کاخ «هدش» است که اغلب تصاویر فردی و جمعی اشخاص و حیوانات و هیولاها و نقش گل و بوته‌های شبیه به تخت جمشید در آن به چشم می‌خورده است.
آجرهای بدون لعاب بیشتر در شوش به کار رفته و در ابتدا روی حیواناتی چون گاومیش بالدار، شیر شاخدار و بالدار یا حیوانات افسانه‌ای و اسطوره‌ای دیگر نقش شده بود. سفالینه‌های به دست آمده از قلمرو شاهنشاهی عبارت از قمقمه‌های سفال با لعاب خیلی کم رنگ شیری و سفید و کوزه‌های دسته‌دار یا بی‌دسته خاکستری و غالباً ساده و بدون نقش هستند.
دوران اشکانی
در این دوره بعضی از سفالینه‌ها ساده و متداول و برخی از لحاظ اندام‌شناسی سفال، دارای مفاهیم درونی و رمزی هستند و به شکل حیوانات شکار، اهلی و چهارپایان مقید و باربر ساخته شده‌اند و هدف سفالگران از خلق چنین ظروفی، بیان مفاهیم زندگی، حیات، فراوانی خوراک و دستیابی سهل و آسان به خواسته‌های ذهنی بوده است.
دوران ساسانی
در این دوره سفالها، منقوش به خطوط کنده با طرح نیم دایره‌های در هم و برهم، منقوش به طرح قالب خوردة متنوع و محصور بین خطوط موازی و چهارخانه است. در دورة ساسانی هنر موزائیک‌سازی متداول گردید، مخصوصاً پوشش دو ایوان شرقی و غربی بیشاپور از موزائیک به رنگهای گوناگون و تزئینات گل و گیاه و نقوش از اشکال پرندگان و انسان را در برمی‌گیرد. (تصویر ـ 2)
دوران پیش از اسلام
در شش هزار سال پیش از میلاد اولین نشانه پیدایش کوره پخت در صنعت سفال دیده می‌شود و در سه هزار پانصد سال پیش از میلاد چرخ سفالگری ساخته شد. سفالهای پیش از اسلام در شیوه و سبک ساختن تقریباً با مختصر تغییر یکنواخت و در سطح فنی به طرز اعجاب‌انگیزی پیشرفته است.
دوران اولیه اسلام
در دوره اولیه اسلام، سفال‌ساز افتاده و متواضع ایرانی در همان زمینه پارتها و ساسانیان کار می‌کرد، ظرفهای وی بی‌لعاب بود و در قالب فشاری آن را آراسته کرده و تزئین می‌داد و یا ظرفهایی از لعاب آبی یا فیروزه‌ای می‌ساخت و پیش از پختن آن را برای آرایش و نقوش ظرف کنده‌کاری می‌کردند.
دوران اسلامی
خلاقیت سفالهای سامانی پس از دستیابی به لعاب جلادار، توجه به نقش و طرح روی سفال بوده است. نقش مناسب گل و گیاه، جانوران، پرندگان، خطوط و نوشته‌های کوفی به صورت تزئینی دوره ظروف را فرا گرفت.
شامل 11 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله بررسی نقوش بر روی ظروف سفالی (پیش از تاریخ تا اسلام )