برخلاف دوره های هخامنشی و اشکانی مدارک بسیاری در دست است که از رشد و توسعه موسیقی ایران در عهد ساسانی حکایت می کند. در عهد ساسانی موسیقی یکی از هنرهای ملی بوده که به منتها پایه پیشرفت و ترقی خود رسیده است. قسمتی از موسیقی ما که هنوز تحت تاثیر موسیقی اروپایی قرار نگرفته، دنباله همان موسیقی عهد ساسانی است و همان طور قسمتهایی از موسیقی عرب که هم آهنگ با موسیقی ماست دنباله موسیقی ایرانی است.
هر دستگاه شامل یک پیش درآمد، آواز، تصنیف و رنگ است و همه اجزاء یک دستگاه یا مقام با هم مرتبط و هم آهنگ است. نواختن هر دستگاه در سازها کوک مخصوص به خود را دارد که باید آهنگ و احساسات ناشی از همان دستگاه را نشان دهد. در آیین مزدک موسیقی به عنوان یکی از نیروهای معنوی شناخته شده و این می رساند که موسیقی در زندگی اکثریت مردم نیز کم و بیش نفوذ داشته است.
اعراب هنر موسیقی را از ایرانیان آموخته و با آمیختن نواها و الحان دستگاههای جدیدی به وجود آورده اند که اصول آن اقتباس از موسیقی ایرانی است و به همین دلیل موسیقی عرب به گوش ما غریب نیست و مطبوع طبع است چون ریشه ایرانی دارد. اعراب موسیقی عهد ساسانی را در قلمرو اسلامی رواج دادند و آهنگهای ایرانی تا جنوب فرانسه پیشرفته است و امروز ما می بینیم که موسیقی اسپانیولی روح شرقی و ایرانی دارد.
آلات موسیقی در این دوره بسیار متعدد است که نام بعضی از آنها ذکر می شود: ارغنون ـ رود ـ بربط ـ تاس ـ عود ـ زنجیر ـ چنگ ـ نی . فنون موسیقی در زمان خسرو پرویز به علت تشویق شاهنشاه ساسانی پیشرفت زیادی کرده است و نوازندگان بزرگی در این دوره به وجود آمده اند که معروفترین آنها باربد است .
آهنگهای این دوره نیز بسیار متنوع بوده که در دیوان نظامی و منوچهری به بسیاری از این آهنگها اشاره شده است . از جمله پالیزبان ـ شاد باد ـ کاسه گری ـ باربد برای هر روز از ماه آهنگی ساخته است که معروفترین آهنگهای زمان ساسانی است که نامهای آنها بدین قرار است : آرایش خورشید ـ آیین جمشید ـ نوبهاری ـ تخت طاقدیس ـ شبدیز .
در این عصر وجود سازندگان و نوازندگان مغتنم و محترم و هنر آنها مورد تشویق و ترویج پادشاهان بوده است. اردشیر بنیان گذار شاهنشاهی بزرگ ساسانی ، ضمن دسته های درباری ردیفی را هم به موسیقی دانان و رامشگران اختصاص داده بود و دسته خوانندگان و نوازندگان قرب و منزلتی خاص در دربار داشتند که گاهی بر بعضی از دسته های خواص هم برتری پیدا می کردند.
دوران پادشاهی خسرو پرویز را که ۳۷ سال تمام طول کشید (۵۹۰ ـ ۶۲۷ میلادی ) عصر طلایی موسیقی ایران در ادوار پیش از اسلام می دانند. در این عصر هنر موسیقی به منتها پایه ترقی خود رسید. مثلا قطعه یزدان آفرید شاید نام سرودی مذهبی بوده است.برخی دیگر جشنها و فصول مختلف و به خصوص فرارسید بهار را شرح و توصیف می کرده است.آهنگ راست یادگار آن دوران و یکی از دستگاههای مهم است که در موسیقی ایران و عرب و ترک هنوز وجود دارد.
به نظر می رسد باربد بزرگترین آهنگ ساز عصر خود بوده و نه تنها به سبب توانایی در خلق آهنگهای گوناگون و مهارت نوازندگی بر همگنان برتری داشته ، بلکه به علت احساساتی که اجرای قطعاتش در شنونده به وجود می آورده ، ممتاز بوده است.
دانلود تحقیق موسیقی در عصر ساسانیان