دانلودمقاله مقدمه ای بر رباتیک

اختصاصی از فی ژوو دانلودمقاله مقدمه ای بر رباتیک دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

-1مقدمه
اتوماسیون در بخشهای مختلف صنعت و کارهای تولیدی در چند دهه اخیر ظهور پیدا کرده است و روز به روز نیز در حال توسعه می باشد. بیش از چند دهه از ظهور کارخانجات کاملاً مکانیزه که در آنها تمامی پروسه ها اتوماتیک بوده و نیروی انسانی در آن نقش اجرائی ندارد، نمی گذرد. اما در چند ساله اخیر شاهد بوجود آمدن کارخانجات مکانیزه ای بوده ایم که طراحی، ساخت و نحوه کار آنها واقعاً حیرت انگیز است. ایده و دانش کنترل اتوماتیک و استفاده از سیستمهای مکانیزه در کارخانجات به جنگ جهانی دوم می رسد. ما تحولات عظیم و چشمگیر آن در سالهای اخیر بوقوع پیوسته است.
رباتها جدیدترین مرحله تلاش انسان جهت صنایع اتوماتیک به شمار می روند. رباتها آن دسته از ماشینهای ساخت بشر هستند که لزوماً حرکتهایی شبیه انسان ندارند ولی توان تصمیم گیری و ایجاد و کنترل فعالیتهای از پیش تعیین شده را دارند.

شکل 1 : نمونه ای از استفاده از ربات در صنعت

2- تعریف ربات
دو تعریف موجود در رابطه با کلمه ربات از قرار زیر می باشند[9] :
1- تعریفــی که توسطConcise Oxford Dic. صورت گرفتــه است؛ ماشینی مکانیکی با ظاهر یک انسان که باهوش و مطیع بوده ولی فاقد شخصیت است. این تعریف چندان دقیق نیست، زیرا تمام رباتهای موجود دارای ظاهری انسانی نبوده و تمایل به چنین امری نیز وجود ندارد.
2- تعریفی که توسط مؤسسه ربات آمریکا صورت گرفته است؛ وسیله ای با دقت عمل زیاد که قابل برنامه ریزی مجدد بوده و توانایی انجام چند کار را دارد و برای حمل مواد، قطعات، ابزارها یا سیستم های تخصصی طراحی شده و دارای حرکات مختلف برنامه ریزی شده است و هدف از ساخت آن انجام وظایف گوناگون می باشد.

3- دسته بندی رباتها
رباتها در سطوح مختلف دو خاصیت مشخص را دارا می باشند :
1- تنوع در عملکرد
2- قابلیت تطبیق خودکار با محیط
به منظور دسته بندی رباتها لازم است که قادر به تعریف و تشخیص انواع مختلف آنــــــها باشیم. سه
دسته بندی مختلف در مورد رباتها وجود دارد. دسته بندی اتحادیــــــه رباتهای ژاپنی، دسته بندی
مؤسسه رباتیک آمریکا و دسته بندی اتحادیه فرانسوی رباتهای صنعتی.[9]

1-3-دسته بندی اتحادیه رباتهای ژاپنی
انجمن رباتهای صنعتی ژاپن، رباتها را به شش گروه زیر تقسیم می کند :

1- یک دست مکانیکی که توسط اپراتور کار می کند : وسیله ای است که دارای درجات آزادی متعدد بوده و توسط عامل انسانی کار می کند.
2- ربات با ترکیبات ثابت : این دسته رباتها با ترکیبات ثابت طراحی می شوند. در این حالت یک دست مکانیکی کارهای مکانیکی را با قدمهای متوالی تعریف شده انجام می دهد و به سادگی ترتیب کارها قابل تغییر نیست.
3- ربات با ترکیبات متغیر : یک دست مکانیکی که کارهای تکراری را با قدمهای متوالی و با ترتیب تعریف شده، انجام می دهد و این ترتیب به سادگی قابل تغییر است.
4- ربات قابل آموزش : اپراتور در ابتدای امر به صورت دستی با هدایت یا کنترل ربات کاری را که باید انجام شود، انجام می دهد و ربات مراحل انجام وظیفه را در حافظه ضبط می کند. هر وقت که لازم باشد، می توان اطلاعات ضبط شده را از ربات درخواست نمود و ربات وظیفه درخواست شده را بصورت خودکار انجام می دهد.
5- ربات با کنترل عددی : اپراتور وظیفه ربات را توسط یک برنامه کامپیوتری به او تفهیم می نماید و نیازی به هدایت دستی ربات نیست. درواقع ربات با کنترل عددی، رباتی است که با برنامه کامپیوتری کار می کند.
6- ربات باهوش : این ربات درک از محیط و استعداد انجام کار با توجه به تغییر در شرایط و محدوده عمل کار را دارد.

2-3- دسته بندی مؤسسه رباتیک آمریکا
انستیتوی رباتیک آمریکا تنها موارد 3 و 4 و 5 و 6 را به عنوان ربات پذیرفته است.

3-3- دسته بندی اتحادیه فرانسوی رباتهای صنعتی
مؤسسه ربات صنعتی فرانسوی، رباتها را به شکل زیر تقسیم کرده است :
نوع A : دستگاهی که توسط دست یا از راه دور کنترل می شود (مورد 1 طبقه بندی قبل).
نوع B : وسیلة حمل کننده خودکار با یک سیکل محاسبه شده از قبل (موارد 2 و 3 طبقه بندی قبل).
نوع C : دستگاهی قابل برنامه ریزی و با توانایی خود کنترل (موارد 4 و 5 طبقه بندی قبل).
نوع D : دستگاهی که قادر است اطلاعات معینی از محیط را بدست بیاورد و به عنوان ربات باهوش معروف است (مورد 6 طبقه بندی قبل).

4- اجزاء اصلی یک ربات
مهندسی ربات، مهندسیهای نرم افزار، سخت افزار، برق و مکانیک را در خدمت خود گرفته است. بعضی مواقع این علوم به حد کافی پیچیده می باشند. همچنانکه در شکل 2-2 مشاهده می شود هر ربات دارای 5 مؤلفه به شرح ذیل می باشد [9]و[15]:

1-4- بازوی مکانیکی ماهر(Mechanical Manipulator)
بازوی مکانیکی شامل چندین واصل است که با مفصلها به هم وصل می شوند. این واصلها در جهات مختلف در فضای کاری قادر به حرکت می باشند. حرکت یک مفصل بخصوص باعث حرکت یک یا چند واصل می شود. عامل تحریک مفصل می تواند مستقیماً یا از طریق بعضی انتقالات مکانیکی بر واصل بعدی متصل شود. به واصل نهایی بازوی مکانیکی وسیله کاری ربات وصل شده است که به آن عامل نهایی می گویند. هر یک از مفصلهای ربات یک محور مفصل دارند که واصل حول آن می چرخد. هر محور مفصل یک درجه آزادی(D.O.F.) تعریف می کند. بیشتر رباتها دارای 6 درجه آزادی می باشند به عبارت دیگر دارای 6 مفصل، بمنظور حرکت در 6 جهت. اولین سه مفصل ربات به عنوان محورهای اصلی شناخته می شوند. بطورکلی صرفنظر از جزئیات، محورهایی که برای محاسبه موقعیت

شکل 2 : مؤلفه های یک ربات

و استقرار مچ استفاده می شونــد، محورهای اصلی ربات هستند. محورهای مفصلهای باقیمانده جهت قرار گرفتن دست ربات را مشخص می کنند، ولذا محورهای فرعی نامیده می شوند.
دو نوع مفصل اصلی به صورت گسترده در صنعت رباتها بکار گرفته می شود. مفصل دورانی که نمایش دهنده حرکت چرخشی حول یک محور است و مفصل انتقالی یا لغزشی که نمایش دهنده حرکت خطی در طول یک محور است، (جدول 1).

Description Notation Type
Rotary motion about an axis R Revolute
Linear motion along an axis P Prismatic

جدول 1 : انواع مفصل ربات

2-4- سنسورها
برای کنترل صحیح بازوی مکانیکی بایستی وضعیت هر مفصل شناخته شده باشد. منظور از وضعیت، موقعیت مفصل، سرعت و شتاب می باشد. بنابراین در مفصلها بایستی سنسورهایی جهت دید مفصلها و وصلها جهت تعیین موقعیت، گشتاور، سرعت، شتاب، و ... نصب شود، تا وضعیت مفصلها به کنترلر ابلاغ شود. خواندن اطلاعات سنسور، یا در اتمام حرکت یا در حین حرکت انجام می گیرد و با ارسال اطلاعات آنی سنسورها به کنترلر، کنترل صحیح و واقعی سیستم مکانیکی انجام می شود. این اطلاعات سنسوری، دیجیتال یا آنالوگ و یا ترکیبی می باشند.

3-4- کنترلر
بخشی است که به بازوی مکانیکی، هوش انجام کار را می دهد. کنترلر معمولاً از بخشهای ذیل تشکیل می شود :
1- واحدی که اجازه می دهد ربات از طریق سنسورها با محیط بیرون ارتباط داشته باشد.
2- حافظه جهت ذخیره داده هایی که مختصات را تعریف می کنند تا بازو با توجه به این مختصات حرکت کند (برنامه).
3- واحدی که داده ذخیره شده در حافظه را تغییر می دهد و سپس داده را برای ارتباط دادن با مؤلفه های دیگر کنترل بکار می برد.
4- حرکت مؤلفه هــای بخصوصی در نقاط معینــی مقدار دهی اولیه شده و در نقطه بخصوص
دیگری پایان می یابند.
5- واحــد محاسباتی که محاسبــات لازم برای کنترلـر را انجام می دهد. به عبارت دیگر، برای
انجام صحیح اعمال بایست یک سری محاسبات جهت مشخص کردن مسیر، سرعت و موقعیت بازوی مکانیکی انجام شود.
6- واسطی جهت بدست آوردن داده ها (مختصات هر مفصل، اطلاعاتی از سیستم بینایی و ...) و واسطی جهت اعمال سیگنالهای کنترل به محرک مفصلها.
7- واسطی جهت انتقال اطلاعات کنترلر به واحد تبدیل توان، به طوری که محرک های مفصلها باعث بشوند که مفصلها به صورت مطلوب حرکت کنند.
8- واسط به تجهیزات دیگر، بطوری که کنترلر ربات با واحدهای خارجی یا ابزارهای کنترل دیگر، ارتباط داشته باشد.
9- وسایل و تجهیزات لازم جهت آموزش ربات.
کنترلرهای رباتها کلاً به 5 دسته تقسیم بندی می شوند :
1- کنترل با قدم ساده(Simple Step Sequencer)
2- سیستم منطقی پنوماتیکی(Pneumatic Logic System)
3- کنترلر با قدمهای الکترونیکی (Electronic Sequencer)
4- میکرو کامپیوتر (Micro Computer)
5- مینی کامپیوتر (Mini Computer)
سه کنترلر اول در رباتهای کم هزینه به کار برده می شوند. بیشتر کنترلرهای امروزی براساس میکروکامپیوترهای معمولی می باشند و سیستم کنترل براساس مینی کامپیوتر زیاد رایج نمی باشد، چرا که نسبت به میکروکامپیوترها هزینه بالاتری دارند.

4-4- واحد تبدیل توان
این واحد سیگنالهای کنترلر را گرفته و به یک سیگنال در سطح توان محرک ها و موتورها، جهت حرکت، تبدیــل می کند. این واحــد شامل تقویت کننده هـای توان الکترونیکی برای رباتهای الکتریکی و شیرهای کنترلی و راه اندازهای هیدرولیکی برای رباتهای هیدرولیکی می باشد.

5-4- محرک مفاصل
این وسائـل تحت یک ســری شرایط کنتـــرل شده و دقیــق توان لازم را جهت مفصلها فراهم می آورند. این توان می تواند الکتریکی، هیدرولیکی یا پنوماتیکی باشد. پس به طور خلاصه یک ربات دارای مؤلفه های؛ اسکلت ساختاری، سیستم تحریک کننده مفصلها، سیستم سنسوری، کنترلر، سیستم تغییر سیگنال (تغییر سیگنال آنالوگ به دیجیتال و بالعکس، تقویت سیگنال، فیلتر کردن سیگنال و ...) می باشد.
در شکل 3 سلسله مراتب ساختاری یک ربات متحرک را مشاهده می کنید. هر ماجول در شکل قابل تجزیه به زیر سیستم هایی می باشد. هم اینک رباتها با مفصلهای متحرک به خاطر سادگی ساخت و سرعت عمل و نزدیکی آن به قابلیت انعطاف بازوی انسان، در صنعت به طور وسیع استفاده می شوند.

شکل 3 : سلسله مراتب زیر سیستم های یک ربات متحرک نمونه

5- طبقه بندی رباتها
تا بحال طرح های زیادی در طبقه بندی رباتها ارائه شده است که بیشتر آنها به بعضی جوانب رفتاری یا فیزیکی ربات توجه داشته اند. ولی طبقه بندی استانداردی در مورد ربات وجود ندارد. با طبقه بندی رباتها می توان مشخصه های آنها را با هم مقایسه کرد و برای یک کاربرد بخصوص، ربات مناسب را انتخاب کرد.[9،11و21]

1-5- طبقه بندی رباتها از نقطه نظر کاربرد
از نقطه نظر کاربرد، رباتها را می توان به سه دسته تقسیم کرد :

1-1-5- رباتهای صنعتی
بسیاری از رباتها قادر به انجام عملیات لازم برای تولیدات صنعتی می باشند. رباتهای جوشکار، رنگ پاش، مونتاژ کننده و غیره، رباتهایی می باشند که در صنعت کاربرد فراوانی دارند.

2-1-5- رباتهای شخصی و علمی
بیشتر رباتهای علمی قابلیتهای بهتری نسبت به رباتهای صنعتی دارند. این گونه رباتها در تعداد کم ساخته می شوند و هدف اصلی بهره برداری علمی از آنهاست. این گونه رباتها بیشتر در زمینه تحقیق در هوش مصنوعی ساخته می شوند و کنترلر بخصوصی ندارند و یک کامپیوتر از طریق زبانهــای برنامه نویســـی سطح بالا کنترلــر آنها می باشد. معمولاً به خاطر سرعت و دقت کم، قیمت کمتری دارند.

3-1-5- رباتهای نظامی
این رباتها دارای مواد منفجره و سلاح های گردان می باشند و با محیط خود از طریق سنسور ارتباط برقرار می کنند. همچنین این رباتها قادر به ارتباط برقرار کردن با اپراتور انسان و دیگر سیستم ها می باشند.

2-5- طبقه بندی از نقطه نظر استراتژی کنترل در نسلهای ربات
این تقسیم بندی ها در حقیقت متکی به اصول سیستمهای کنترلی رباتهاست و بصورت زیر نامگذاری شده اند :

1-2-5- نسل اول
در اولین نسل، کنترل فقط در یک سری نقاط توقف انجام می گیرد. اینگونه کنترل به کنترل حلقه باز معروف می باشد. این نوع رباتها محدود به انجام حرکات کوچک (حرکت دادن قطعه ای از یک نقطه به نقطه دیگر) می باشند.
2-2-5- نسل دوم
ساختار کنترلی این نسل همان ساختار حلقه باز می باشد ولی بعوض یک سری کلیدهای کنترلی، حرکات کنترلی توسط یک سری عدد که در حافظه سیستم ضبط شده اند، انجام می گیرد. بعضی رباتهای امروزی جزو همین نسل می باشند که به نسل اول کلی قابلیت و توان کامپیوتری اضافه کرده اند و تنها کار هوشمند آنها یادگیری یک سری از عملیات برای بازوی مکانیکی می باشد که توسط اپراتور انسان و به کمک جعبه کنترل انجام می گیرد. این رباتها قابلیت نشان دادن عکس العمل در برابر حوادث پیش بینی نشده را ندارند. به عبارت دیگر، بخش کنترلر در نسل اول مکانیکی و در این نسل الکترونیکی می باشد.
برای این رباتها بایستی محیط کارخانه با دقت هر چه تمامتر مناسب آنها وفق داده شود، قطعات با دقت زیاد در موقعیت مناسب خود قرار گیرند و روابط بین ماشینها به دقت معین شوند. بیشتر کاربرد اینگونه رباتها در کاربردهای جوشکاری و رنگ پاشی می باشد. شکل 4-2 شماتیک کنترل نسل اول و دوم را نشان می دهد.

شکل 4 : کنترلر نسل اول و دوم رباتها
3-2-5- نسل سوم
از اختراع نسل سوم رباتها 15 تا 20 سال می گذرد. سیستم کنترلی این نسل به کنترل حلقه بسته معروف می باشد. در این نسل، کنترلر ربات یا یک کامپیوتر می باشد و یا یک پروسسور ارزان قیمت می باشد که به آن اضافه شده است. بدین ترتیب رباتهای نسل دوم دارای قابلیتهای زیادتری شده و نسل سوم بوجود آمده است. با اضافه شدن قدرت محاسبات کامپیوتری، محاسبات لازم برای کنترل حرکت هر درجه ازادی جهت انجام حرکت صاف عامل نهایی در طول مسیر تعیین شده، بصورت بلادرنگ انجام می گیرد. وضعیت محیط اطراف از طریق سنسورهای نیرو و گشتاور اخذ شده و در کنترل بکار گرفته می شود. با حضور سنسورهای متفاوت، چندین ربات می توانند بی هیچ مشکلی کارهای متفاوتی را انجام دهند. برنامه ریزی اینگونه رباتها به کمک یک سری زبانهای سطح بالا انجام می گیرد.
شماتیک کل این سیستمها را در شکل 5-2 مشاهده می کنید. کاربردهای این نسل جوشکاری نقطه ای، رنگ پاشی، مونتاژ می باشند.

شکل 5 : کنترلر نسل سوم رباتها

4-2-5- نسل چهارم
نسل چهارم رباتها در چند سال اخیر معرفی شده است ولی پتانسیل کامل کاری آنها به زودی محقق نمی شود. در این نسل، رباتها دارای هوش مصنوعی بوده و ادراکاتی بیشتر از نسل سوم مانند قدرت تصمیم گیری و تشخیص طرح و ابعاد قطعه و همچنین تکمیل و تصحیح حرکات در عملیات مختلف را دارا می باشند. قدرت بینایی، مشابه سازی از تأثیرات محیطی به صورت دیجیتال و استفاده از سنسورها از ویژگیهای این نسل از رباتها است. در این رباتها، چندین پروسسور وجود دارند که هر یک بصورت آسنکرون یک سری عملکرد بخصوص را انجام می دهند و یک کامپیوتر ناظر، مسئول هماهنگی و نظارت بر این پروسسورها بوده و عملکردهای سطح بالا را برای آنها مهیا می کند. هر پروسسور سیگنالهای سنسوری داخلی (موقعیت، سرعت و جهت) را دریافت می کند، بخشی از کنترل کننده سرو سیستم می باشد. کامپیوتر ناظر بر پروسسورها، محاسبات هماهنگ کننده بین عملیات پروسسورها را انجام می دهد و با سنسورهای خارجی و تجهیزات و کامپیوترهای دیگر ارتباط دارد و برنامه های متنوع را اجرا می کند. هدف اصلی در این نسل طراحی پردازش سلسله مراتبی توزیعی می باشد که قابلیت انعطاف را بالا برده و بسادگی تغییرات را فراهم می کند. در این نسل سنسورها در نهایت باهوشی پیرامون خود را احساس کرده و با استفاده از مفاهیم هوش مصنوعی و با زیرکی هر چه تمامتر و با وجود کمترین اطلاعات، کار خود را بنحو احسن انجام می دهند. شکل 6-2 شماتیک کنترل این نسل را نمایش می دهد.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله 55   صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلودمقاله امام خمینی

اختصاصی از فی ژوو دانلودمقاله امام خمینی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

ازولادت تا هجرت
در روز بیستم جمادی الثانی 1320 هجری قمری مطابق با 30 شهریور 1281 هجری شمسی (24 سپتامبر 1902 میلادی) در شهرستان خمین از توابع استان مرکزی ایران در خانواده ای اهل علم و هجرت و جهاد و در خاندانی از سلاله زهرای اطهر سلام الله علیها، روح الله الموسوی الخمینی پای بر خاکدان طبیعت نهاد.
او وارث سجایای آبا و اجدادی بود که نسل در نسل در کار هدایت مردم و کسب معارف الهی کوشیده اند. پدر بزرگوار امام خمینی مرحوم آیه الله سید مصطفی موسوی از معاصرین مرحوم آیه الله العظمی میرزای شیرازی (رض)، پساز آنکه سالیانی چند در نجف اشرف علوم و معارف اسلامی را فرا گرفته و به درجه اجتهاد نایل آمده بود به ایران بازگشت و در خمین ملجا مردم و هادی آنان در امور دینی بود. در حالیکه بیش از 5 ماه از ولادت روح الله نمی گذشت، طاغوتیان و خوانین تحت حمایت عمال حکومت وقت، ندای حق طلبی پدر را که در برابر زورگوئیهایشان به مقاومت برخاسته بود، با گلوله پاسخ گفتند و در مسیر خمین به اراک وی را به شهادت رساندند. بستگان شهید برای اجرای حکم الهی قصاص به تهران (دارالحکومه وقت) رهسپار شدند و بر اجرای عدالت اصرار ورزیدند تا قاتل قصاص گردید.
بدین ترتیب امام خمینی از اوان کودکی با رنج یتیمی آشنا و با مفهوم شهادت روبرو گردید. وی دوران کودکی و نوجوانی را تحت سرپرستی مادر مومنه اش (بانو هاجر) که خود از خاندان علم و تقوا و از نوادگان مرحوم آیه الله خوانساری (صاحب زبده التصانیف) بوده است و همچنین نزد عمه مکرمه اش (صاحبه خانم) که بانویی شجاع و حق جو بود، سپری کرد اما در سن 15 سالگی از نعمت وجود آن دو عزیز نیز محروم گردید.
حضرت امام از سنین کودکی و نوجوانی با بهره گیری از هوشی سرشار، قسمتی از معارف متداول روز و علوم مقدماتی و سطح حوزه های دینیه، از آن جمله ادبیات عرب، منطق و فقه و اصول را نزد معلمین و علمای منطقه (نظیر آقا میرزا محمود افتخار العلما، مرحوم میرزا رضا نجفی خمینی، مرحوم آقا شیخ علی محمد بروجردی، مرحوم آقا شیخ محمد گلپایگانی و مرحوم آقا عباس اراکی و بیش ازهمه نزد برادر بزرگش آیه الله سیدمرتضی پسندیده) فرا گرفت و در سال 1298 هـ ش عازم حوزه علمیه اراک شد.

تحصیل و تدریس
اندکی پس از هجرت آیه الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حایری یزدی رحمه الله علیه (نوروز 1300 هجری شمسی، مطابق با رجب المرجب 1340 هجری قمری) امام خمینی نیز رهسپار حوزه علمیه قم گردید و به سرعت مراحل تحصیلات تکمیلی علوم حوزوی را نزد اساتید حوزه قم طی کرد. که می توان از فرا گرفتن تتمه مباحث کتاب مطول (در علم معانی و بیان) نزد مرحوم آقا میرزا محمد علی ادیب تهرانی و تکمیل دروس سطح نزد مرحوم آیه الله سیدمحمد تقی خوانساری، و بیشتر نزد مرحوم آیه الله سید علی یثربی کاشانی و دروس خارج فق و اصول نزد زعیم حوزه قم آیه الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حایری یزدی رضوان الله علیهم نام برد.
روح حساس و جستجوگر امام خمینی باعث می شد تا ایشان تنها به ادبیات عرب و دروس فقه و اصول بسنده نکند و به دیگر رشته های علمی نیز علاقمندانه روی آورد. از اینرو همزمان با فراگیری فقه و اصول نزد فقها و مجتهدین وقت به فراگیری ریاضیات و هئیت و فلسفه نزد مرحوم حاج سیدابوالحسن رفیعی قزوینی و ادامه همین دروس به اضافه علوم معنوی و عرفانی نزد مرحوم آقا میرزا علی اکبر حکمی یزدی و عروض و قوافی و فلسفه اسلامی و فلسفه غرب را نزد مرحوم آقا شیخ محمد رضا مسجد شاهی اصفهانی و اخلاق و عرفان را نزد مرحوم آیه الله حاج میرزا جواد ملکی تبریزی و عالیترین سطوح عرفان نظری و عملی را به مدت شش سال نزد مرحوم آیه الله آقا میرزا محمد علی شاه آبادی ـ اعلی الله مقاماتهم ـ بپردازد.
پس از رحلت آیه الله العظمی حایری یزدی تلاش امام خمینی به همراه جمعی دیگر از مجتهدین حوزه علمیه قم به نتیجه رسید و آیه الله العظمی بروجردی (رض) به عنوان زعیم حوزه علمیه عازم قم گردید. در این زمان. امام خمینی به عنوان یکی از مدرسین و مجتهدین صاحب رای در فقه و اصول و فلسفه و عرفان و اخلاق شناخته می شد و زهد و وارستگی، تعبد و تقوای او زبانزد خاص و عام بود. همین خصلتهای متعالی که از طریق سالها مجاهده با نفس و ریاضتهای شرعی و تجربه مبانی و مفاهیم عرفانی در متن زندگی شخصی و اجتماعی به دست آمده بودند و همچنین مشی سیاسی حضرت امام که سخت معتقد به حفظ کیان حوزه ها و اقتدار روحانیت و زعامت دینی به عنوان تنها پناهگاه مردم در آن روزها ی خطیر و پرآشوب بود، این عوامل موجب می شدند تا آن حضرت علیرغم شایستگیها و اختلاف نظرها، همواره علم و فضل و تلاش خویش را در خدمت به تحکیم حوزه تازه تاسیس علمیه قم و به عنوان مدافعی دلسوز در کنار آیه الله العظمی حایری و آیه الله العظمی بروجردی باقی بماند. پس از رحلت آیه الله بروجردی نیز امام خمینی علی رغم رویکرد گسترده طلاب و فضلا و جامعه اسلامی به ایشان به عنوان یکی از مراجع تقلید، از هر گونه اقدامی که شائبه موقعیت طلبی و مقام خواهی داشته باشد به شدت پرهیز داشت و دوستان خویش را همواره به بی اعتنایی به اینگونه مسائل فرا می خواند. در زمانی که آگاهان جامعه اسلامی گرد وجود او را به عنوان منادی اسلام راستین گرفتند و آرزوهای خویش را در تقوی و علم و آگاهیهای وی یافتند، کمترین تغییری در مشی و منش امام خمینی پدید نیامد و این تکیه کلام همیشگی او بود که می فرمود:
«من خود را خادم و سرباز اسلام و ملت می دانم».
حضرت امام طی سالهای طولانی در حوزه علمیه قم به تدریس چندین دوره فقه، اصول، فلسفه و عرفان و اخلاق اسلامی در مدرسه فیضیه، مسجد اعظم، مسجد محمدیه، مدرسه حاج ملاصادق، مسجد سلماسی و .... همت گماشت و در حوزه علمیه نجف نیز قریب 14 سال در مسجد شیخ اعظم انصاری (ره) معارف اهل بیت و فقه را در عالیترین سطوح تدریس نمود و در نجف بود که برای نخستین بار مبانی نظری حکومت اسلامی را در سلسله درسهای ولایت فقیه بازگو نمود. به گفته شاگردان ایشان درس امام خمینی از معتبرترین کانونهای درسی حوزه محسوب می شد و در برخی از دوره هاـ سالهای تدریس در حوزه علمیه قم ـ شاگردان حاضر در محضر استاد به 1200 نفر هم رسیده بود که در میان آنان دهها تن از مجتهدین مسلم و شناخته شده حاضر بودند و ازمکتب فقه و اصول امام خمینی بهره می بردند. از برکات سالها تدریس امام خمینی تربیت صدها و بلکه به اعتبار مدت طولانی تدریس هزاران عالم و فرزانه ای بوده است که هر یک از آنها اینک روشنی بخش حوزه های دینیه اند و مجتهدان و فقیهان و عرفای برجسته و مطرح امروز در حوزه علمیه قم و دیگر مراکز دینی در زمزه شاگردان مکتب آن حضرت می باشند و متفکرانی همچون علامه شهید استاد مطهری و شهید مظلوم دکتر بهشتی افتخارشان این بود که سالها از محضر آن عارف کامل فیض برده اند. و امروزه چهره های درخشان روحانیتی که انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی را در مصادر امور کشور راهبری می کنند از تربیت یافتگان مکتب فقهی و سیاسی امام خمینی بشمار می روند.

صفات بارز امام:
امام خمینی (ره) از نظر علم و عمل، درک عمیق معرفتی و نیز تقوای عملی و علمی، از بزرگ ترین شخصیت های اسلامی به شمار می آمد. ایشان هم چنین در اندیشه دینی و تسلط بر معارف تشیع، وارستگی، تهذیب نفس، شجاعت، درک زمان، شناخت جامعه، رأفت با دوستان و شدت با دشمنان بی نظیر بود. اراده پولادین وی که ریشه در ایمان و اتکایش به خداوند داشت، اجازه نمی داد هیچ مانعی در عملی ساختن مقاصد والایش جلودار شود. ایشان در عین حال انسانی بسیار مهربان، سرشار از عطوفت، خویشتن دار و پرهیز کار بود و صبر و استقامت، مانع از آن بود که سخت ترین حوادث، خللی در اراده ایشان در رسیدن به هدف ایجاد کند.

قاطعیت امام (ره):
زمانی که امام خمینی (ره) امری را وظیفه و تکلیف شرعی خویش تشخیص می دادند، اگر سایر افراد هم با آن مخالفت می کردند، با قاطعیت تمام و بدون هیچ ترس و واهمه ای آن را دنبال کرده و انجام می دادند. ایشان در زمان پهلوی، خطاب به فرستاده رژیم شاه می گویند: «این را بدانید تا زنده هستم، اگر در خانه ام را هم به رویم ببندید، از پای نخواهم نشست و با این نیش قلم، علیه شما خواهم نوشت و اگر نشد، از شکاف در سخنم را به مردم خواهم رساند».

سیمای مردمی امام (ره):
جمله ویژگی های رهبری الهی امام خمینی (ره) آمیختگی بعد الهی با روح مردم داری ایشان بود. حضرت امام (ره) پیوسته خود را خدمتگزار و عاشق مردم می دانستند. ایشان می فرمودند: «مردم شریف ایران! من فرد فرد شما را چون فرزندان خویش می دانم و شما می دانید که من به شما عشق می ورزم و شما را می شناسم، شما هم مرا می شناسید».

نظم در زندگی:
امام خمینی در پیروی از فرمایش امام علی (ع) ، در رعایت پرهیزکاری و نظم در امور، از نمونه های کامل به شمار می روند که ضمن تهذیب نفس و تقوا، برای تمامی ساعات شبانه روز برنامه ای خاص داشتند. تمامی کارهای ایشان، از جمله مطالعه، عبادت، دعا و نیایش، رسیدگی به امور مسلمانان و کشورهای اسلامی، استراحت و اوقات فراغت و انجام امور برنامه و زمان مشخصی داشتند. ایشان ضمن پشتکار و خستگی ناپذیری، بر خدا توکل می کردند که همین ویژگی ها، سبب بهره برداری هرچه بهتر از ساعات پر برکت عمر ایشان به شمار می رود.

امام و نماز:
نماز، ارتباط بین بنده و خداوندگار عالمیان و صفا دهنده روح آدمی است که آن را جانی تازه می بخشند. نقل می کنند در روزهایی که امام خمینی (ره)، در بیمارستان تحت معالجه و عمل جراحی بودند و زیر دستگاه اکسیژن قرار داشتند، نماز ظهر و عصر آن روز را به همان وضع ادا نمودند و حتی در آن حال، نماز شب خود را نیز ترک نکردند.
حضرت امام خمینی (ره)، برای نماز تمیزترین جامه را بر تن می کردند. ایشان سپس با دقت وضو
می گرفتند و محاسن مبارک خود را شانه می کردند. بعد عطر می زدند و پس از گذاشتن عمامه بر سرشان به نماز می ایستادند. حتی در هنگام بیماری و با وجود زخمی بزرگ در ناحیه شکم، ایشان موقع نماز، تمیزترین جامه ها را بر تن می کردند.

امام و دوستی با فرزندان:
امام خمینی (ره) در عین داشتن صلابت و صراحت، پدری مهربان و دل سوز و یاری امین برای اطرافیان و آشنایان نیز بودند. یکی از فرزندان این بزرگوار در وصف پدر چنین می گوید: «امام با افراد خانواده بسیار گرم و مهربان بودند، ولی در عین حال به خاطر جذبه ای که داشتند، از ایشان حساب می بردیم. امام همه اولادشان را به یک نظر نگاه می کردند، به طوری که بعد از این همه سال، متوجه نشدیم کدام یک از فرزندانشان را بیش تر دوست داشته اند».

آینده نگری و عاقبت سنجی امام:
آینده نگری و عاقبت اندیشی در امور، از ویژگی های شخصیتی امام خمینی (ره) به شمار می رفت که همواره به آن توجه وافری داشتند. ایشان در جایی فرموده بودند: « در این مبارزه، بذری را که الان
می کاریم، ممکن است پنجاه سال دیگر به نتیجه برسد».
بصیرت و بینش امام:
بصیرت، بینایی و دیدن مسائل و عمق زوایای امور، از ویژگی های شخصیتی امام خمینی (ره) به شمار می رفت که در فراز و نشیب های مسایل، از آن استفاده می کردند. ایشان نقل می کنند که: « گاهی کسی پیش من آمده، شروع به صحبت می کند (؛ولی) هنوز حرفش تمام نشده، می فهمم که آن چه می خواهد بگوید، چه نقشه ای دارد و چه نتیجه ای می خواهد از این ملاقات بگیرد.»

مقام علمی امام (ره):
امام خمینی (ره) از همه علوم لازمه برای موفقیت در نهضت بهره مند بود. او عالمی اسلام شناس، سیاستمدار، مردم شناس، آگاه به مسائل روز دنیا و تاریخ عمومی و تاریخ اسلام بود که از فلسفه و عرفان و اخلاق و همه علوم تخصصی حوزوی در حد بسیار بالایی برخودار بود به گونه ای که نه تنها درحرکت های خود نیاز علمی به کسی نداشت؛ بلکه از استادان مشهور به شمار می رفت. یکی از نزدیکان امام می گوید: «یکی از اساتید نجف می گفت: من بیست سال در نجف درس خواندم و خیال می کردم مستغنی شده ام، اما وقتی امام نجف آمدند و من به درس او رفتم! دیدم خیر، هنوز چیزی نفهمیده ام».

امام (ره) و طرح مباحث نظری حکومت :
با تبعید شدن امام خمینی (ره) به نجف اشرف، ایشان در بهمن 1348، سلسله درس هایی را درباره حکومت اسلامی و ولایت فقیه مطرح نمودند. امام در آن درس ها، دورنمای مبارزه و هدف های نهضت را ترسیم، و مبانی فقهی، اصولی و عقلی حکومت اسلامی و مباحث نظری حکومت داری را ارائه کردند. با انتشار این مطالب در قالب کتاب ولایت فقیه، شور تازه ای در میان مبارزان به وجود آمد.

امام (ره) و طرح مسایل نوین فقهی :
دوران تبعید امام خمینی (ره) در ترکیه، با سختی های زیادی همراه بود، به گونه ای که حتی ایشان حق پوشیدن لباس روحانیت را نداشت. این دوران تبعید، یازده ماه به طول انجامید. ترک ها برای منزوی ساختن ایشان، چندین بار محل سکونت را تغییر دادند، اما امام چون کوهی استوار در مقابل دشمنان ایستاده و با وجود همه مشکلات، با استفاده از فرصت به دست آمده در ترکیه، به تدوین کتاب تحریر الوسیله پرداختند که در آن، برای اولین بار از احکام جهاد، دفاع، امر به معروف و نهی از منکر، در رساله های عملیه یاد شده بود.

امام، عرفان و تعقل:
بیش تر عرفا، سیر و سلوک را امری نفی کننده تعقل، یا جدای از آن می دانند و عقیده دارند که راه عرفان، جدای از طریق عقل است و مسایل عرفانی، یافتنی است، نه گفتنی. امام خمینی (ره) نه تنها در پیمودن این مسیر، عقل را مردود نمی شمردند؛ بلکه برای طرح مبانی عرفانی و خداشناسی، استدلال عقلی هم می کردند. در واقع امام، با تأثیر پذیری از قرآن و تعالیم اهل بیت (ع) برای عنصر تفکر و اندیشه، احترام خاصی قائل بوده و از تعقل به شدت حمایت می کردند. در عرفان ایشان، تفکر و تحقیق، یکی از ارکان و سلوک به شمار می آید.

امام و درس اخلاق :
پس از رحلت آیت الله حاج میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، استاد بزرگ اخلاق، امام خمینی (ره) این درس را در عصر روزهای جمعه ادامه دادند که البته بعدها توسط کارگزاران رضاخان به تعطیلی کشید. یکی از شاگردان این کلاس می گوید: «امام، در هفته یک بار درس اخلاق داشتند که یک هفته انسان را کنار از گناه نگاه می داشت و تحت تأثیر آن، او را از تمایلات مادی و حیوانی باز می داشت».
امام و توصیه به تهذیب نفس در جوانی:
حضرت امام خمینی (ره) در نامه ای که به فرزندشان حاج احمد آقا نگاشت، در مورد چگونگی استفاده از دوران جوانی، چنین سفارش می کند. «عزیزم! از جوانی به اندازه ای که باقی است، استفاده کن در پیری همه چیز از دست می رود؛ حتی توجه به آخرت و خدای تعالی. از مکرهای بزرگ شیطان و نفس اماره آن است که جوانان را وعده طول عمر می دهد و تا لحظه آخر با وعده های پوچ، انسان را از ذکر خدا و اخلاص برای او باز می دارد تا مرگ برسد و در آن حال، ایمان را اگر تا آن وقت نگرفته باشد، می گیرد».

امام (ره) از دیدگاه مقام معظم رهبری:
مقام معظم رهبری، عظمت روح و شخصیت والای امام خمینی (ره) را چنین بیان می کنند: « نام آور بزرگ دوران معاصر، یعنی امام روح امام خمینی (ره) دانشمندی پارسا و خردمندی پرهیزکار و حکیمی سیاست مدار و مؤمنی نواندیش و عارفی شجاع و هوشمند و فرمانروایی عادل و مجاهدی فداکار بود. او فقیه و اصولی و فیلسوف و عارف و معلم اخلاق و ادیب و شاعر بود. در او خصلت های برجسته خداداد، در آمیخته با آن چه او خود از معارفی قرآنی آموخته و دل و جانش را به آن زیور داده بود، شخصیت عظیم و جذاب و تأثیر گذاری پدید آورده بود که هر یک از چهره های برجسته یک قرن اخیر جهان ـ که قرن رجال بزرگ و مصلحان نام آور دینی و سیاسی و اجتماعی است ـ در برابر آن کم جاذبه و یک بُعدی و کوچک به نظر می آمدند».

دیدگاه امام خمینی درباره مقام معظم رهبری:
14 خرداد 1368 روزی است که آیت الله خامنه ای توسط مجلس خبرگان به جانشینی آن عزیز سفر کرده، به سمت رهبری نظام جمهوری اسلامی انتخاب گردیدند. قبل از رحلت، امام خمینی (ره) در بیاناتی در مورد آیت الله خامنه ای چنین فرموده بودند که : «جناب عالی را یکی از بازوهای توانای جمهوری اسلامی می دانم و شما را چون برادری که آشنا به مسایل فقهی و متعهد به آن هستید و از مبانی فقهی مربوط به ولایت فقیه جداً حانب داری می کنید، می دانم» و «در بین دوستان و متعهدان به اسلام و مبانی اسلامی، از جمله افراد نادری هستید که چون خورشید، روشنی می دهید».

آغاز مبارزات سیاسی
در سال 1340 و 41 ماجرای انجمنهای ایالتی و ولایتی (که به موجب آن شرط «مسلمان بودن، سوگند به قرآن کریم و مرد بودن انتخاب کنندگان و کاندیداها» تغییر می یافت در 16 مهر 1341 ه.ش به تصویب کابینه امیر اسد الله علم رسید) فرصتی پدید آورد تا ایشان در رهبریت قیام روحانیت ایفای نقش کند و بدین ترتیب قیام سراسری روحانیت و ملت ایران در 15 خرداد سال 1342 با دو ویژگی برجسته یعنی رهبری واحد امام خمینی و اسلامی بودن انگیزه ها، شعارها و هدفهای قیام، سرآغازی شد بر فصل نوین مبارزات ملت ایران که بعدها تحت نام «انقلاب اسلامی» در جهان شناخته و معرفی شد.

قیام 15 خرداد
ماه محرم 1342 که مصادف با خرداد بود فرا رسید. امام خمینی عصر عاشورای سال 1383 هجری قمری (13 خرداد 1342 شمسی) در مدرسه فیضیه نطق تاریخی خویش را که آغازی بر قیام 15 خرداد بود ایراد کرد.
سخنان امام خمینی همچون پتکی بر روح شاه که جنون قدرت و تکبر فرعونی او زبانزد خاص و عام بود فرود آمد. شاه فرمان خاموش کردن صدای قیام را صادر کرد. نخست جمع زیادی از یاران امام خمینی در شامگاه 14 خرداد دستگیر و ساعت سه نیمه شب (سحرگاه پانزده خرداد 42) صدها کماندوی اعزامی از مرکز، منزل حضرت امام را محاصره کردند و ایشان در حالیکه مشغول نماز شب بود دستگیر و سراسیمه به تهران برده و در بازداشتگاه باشگاه افسران زندانی کردند و غروب آنروز به زندان قصر منتقل نمودند. خبر دستگیری امام به سرعت در شهر قم و مناطق اطراف پیچید. زن و مرد از روستاها و منازل خویش در شهر به سوی منزل قائد خود حرکت کردند. شعار اصلی جمعیت «یا مرگ یا خمینی» بود که از تمام فضای قم به گوش می رسید.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  42  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله رازیانه

اختصاصی از فی ژوو دانلود مقاله رازیانه دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

چکیده:
رازیانه با نام علمی Foeniculum vulgare Mill گیاهی چند ساله است که به دو صورت وحشی و زراعی در ایران دیده می شود. به طور کلی تمام قسمت های گیاه خاصیت درمانی دارد، اما بیشترین قسمت مورد استفاده آن بذر است که حاوی روغن اسانس فرار است و مهمترین ترکیب شیمیایی آن آنتول است که بیشترین خواص این گیاه مربوط به این ترکیب است. از طرفی دیگر مزه شیرین رازیانه مربوط به وجود آنتول و استراگول در آن می باشد.
از دم کرده میوه برای درمان دل درد در کودکان استفاده می شود. مواد موثره این گیاه سبب افزایش ترشح شیر در مادران می شود.
اسانس رازیانه در صنایع داروسازی، نوشابه سازی، صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی مورد استعمال فراوان دارد.
واژه های کلیدی: رازیانه (Foeniculum vulgare)، آنتول، روغن اسانس، استراگول .

مقدمه
رازیانه Foeniculum vulgare گیاهی است دیپلوئید 22=n2 و از مهمترین و قدیمتیرین گیاهان دارویی ایران، منشاء آن مدیترانه و متعلق به خانواده چتریان (Apiaceae) می باشد. ظاهر کلی رازیانه مخصوصا از نوع برگ بی شباهت با شوید نیست ولی بوی مطبوع و معطر و ساقه مرتفع و ریشه ضخیم گیاه به سهولت آن را از شوید متمایز می سازد. گل های آن زرد رنگ و مجتمع به صورت چتر مرکب است. قسمت مورد استفاده رازیانه، ریشه، برگ و میوه آن است ولی معمولا کلیه قسمت ها مورد استفاده قرار می گیرد.
در افسانه های قدیمی آمده است که مارها در زمان پوست اندازی چشمان خود را با مالیدن به رازیانه قوی می نمایند، از این روی بود که مردم برای رازیانه اثر تقویت کننده نیروی بینایی قائل بودند و حتی هنوز هم که قرن ها از آن روزگار می گذرد، مردم به آن معتقد هستند. جالینوس حکیم از مصرف آن در تهیه غذاها صحبت نموده است و در قرن پنجم برای آن اثر مسکن سرفه قائل بودند. اسانس رازیانه حاوی آنتول، استراگول، متیل اوژنول، فلاندرن، آلفاپینن، فنچون و ... می باشد. آنتول موجود در اسانس رازیانه اثر فعال کننده مراکز عصبی مغزی را دارد. طعم میوه رازیانه معطر، کم و بیش با بوی ملایم و به حالت تازه ناپسند است.

گیاه شناسی
رازیانه گیاهی دو ساله یا چند ساله است که در ایران فقط یک گونه به نام Foeniculum vulgare هم به صورت زراعی و هم وحشی یافت می شود (1). رازیانه دارای ریشه¬ای غده ای، دوکی شکل، مستقیم و به رنگ سفید مات است. در این گیاه ساقه قائم، استوانه ای، به رنگ سبز روشن، به ارتفاع 150 تا 200 سانتی متر و منشعب می باشد. برگ ها به رنگ سبز تیره ، شاداب ، ظریف و دارای بریدگی های کم و بیش عمیق هستند. دمبرگ ها در محل ساقه حالت غلاف پیدا می کند. گل های کوچک و زرد رنگ رازیانه در انتهای ساقه های اصلی و فرعی به صورت مجتمع در چتر مرکب قرار میگیرند. میوه رازیانه به طول 6 تا 10 میلی متر به عرض 2 تا 3 میلی متر دوکی شکل با دو انتهای باریک و رنگ آن سبز یا قهوه ای روشن می بشد. میوه مریکارپ دارای 5 پره برجسته ولی کند و ناودانی. هر یک از شیارها بین پره ها دارای یک مجاری ترشح کننده است (2).

پراکنش
ایران: در ایران در گرگان – حاجی لنگ ارتفاع 200 متری، مازندران – پنجاب در دره هراز، در آذربایجان در ارتفاع 1000 متری ، تبریز، گیلان، شمال منجیل، کنار رودخانه، در بلوچستان می روید (2).
جهان: رازیانه بومی منطقه مدیترانه و جنوب اروپا است و در حال حاضر در جنوب و مرکز اروپا، کشورهای آسیایی (هند، چین، ژاپن) و بسیاری از کشورهای آفریقایی و همچنین در برزیل و آرژانتین کشت می شود (3).

نیازهای اکولوژیکی:
از آنجایی که رازیانه گیاهی است مدیترانه ای، هوای گرم برای رشد و نمو این گیاه مطلوب می باشد . به طور کلی کشت این گیاه در کشورهایی با هوای گرم ( که تابستان طولانی و زمستان سرد نداشته باشد) موفقیت آمیز می باشد. جوانه زنی بذور 6 تا 8 درجه سانتی گراد انجام می گیرد ولی درجه حرارت مطلوب برای جوانه زنی15 تا 16 درجه سانتی گراد می باشد (3). بالاترین درجه قطع جوانی 4/29-2/27 درجه سانتی گراد گزارش شده است (4).
خاک های روم رسی با مواد و عناصر غذایی تاثیر منفی در عملکرد محصول دارند . کشت رازیانه را باید در زمین هایی انجام داد که دارای آب کافی باشند. دمای مطلوب در طول دوره رویش و در طی زمان تشکیل میوه 25 تا 22 درجه سانتی گراد است. در زمستانهای طولانی و بسیار سرد ریشه گیاه دچار سرمازدگی و خشک می شوند. آبیاری در زمان مناسب تاثیر مثبتی بر کیفیت و کمیت مواد موثره رازیانه دارد. بهترین زمان برای این کار ابتدای رویش، مرحله تشکیل ساقه و هم چنین مرحله نمو گل می باشد.
PH خاک برای رازیانه 8/4 تا 8 مناسب است (3).

فنولوژی:
دوره رویش رازیانه بسیار طولانی است. بذور 2تا 3 سال قوه نامیه خود را حفظ می کنند. در شرایط مناسب 14 تا 20 روز پس از کاشت سبز می شوند. رشد اولیه بسیار کند است به طوریکه از رویش دانه تا تشکیل ساقه 2 تا 5/2 ماه طول می کشد. در سال اول رویش گل در اواسط تیر و زمان مناسب برداشت اوایل مهر است. اما در سال های بعد این زمان جلو می افتد. عمر مفید این گیاه 4 تا 5 سال است. بذور دو ساله (بندرت سه سال) از کیفیت خوبی برای کشت برخوردار هستند (4).

تناوب کاشت
رازیانه را می توان با اکثر گیاهان به تناوب کشت نمود ولی بهتر است این کار با گیاهانی که سبب افزایش مواد غذایی و بهبود خاک گردند، انجام گیرد. تناوب کاشت رازیانه با گیاهانی نظیر گوجه فرنگی، ذرت و یونجه مناسب نیست. به واسطه بیماری های مشترک بین رازیانه و اکثر گیاهان تیره چتریان نظیر هویج، انیسون، شوید و زیره سیاه تناوب کشت با آنها مناسب نمی باشد و ممکن است سبب گسترش آفات و بیماری ها شده و خسارت سنگینی به محصول وارد آورد (3).

مواد و عناصر غذایی مورد نیاز:
رازیانه در طول رویش به مواد غذایی نسبتا زیادی نیاز دارد. کودهای حیوانی کاملا نپوسیده تاثیر نامناسبی بر ریشه این گیاه دارند. از این رو باید نهایت دقت را در افزودن کودهای حیوانی به زمین هایی که رازیانه در آنها کشت می شود کرد. در اضافه کردن کودهای ازته هم باید دقت فراوانی کرد به طوریکه اگر بیش از مقدار مورد نیاز ازت به زمین بدهیم سبب تحریک رشد رویشی می شود، رشد زایشی (گلدهی و تشکیل میوه) را نیز مختل می کند و سبب کاهش شدید عملکرد می شود. هم چنین افزودن مقدار زیادی ازت، سبب کاهش مقاومت گیاه در مقابل سرمای زمستان نیز خواهد شد. (3)
افزودن 200 کیلوگرم در هکتار ازت پس از سبز شدن سبب افزایش محصول به مقدار 69/51 درصد و افزایش اسانس آن به مقدار 5/33 درصد می گردد، اما افزایش بیشتر مقدار ازت از مقدار آنتول می کاهد.
رفع نیازهای غذایی رازیانه نظیر ازت، فسفر، پتاس و ...از طریق افزودن کودهای شیمایی انجام می گیرد. کمبود عناصر و مواد غذایی خاک نه تنها مقاومت گیاهان را در برابر آفات و امراض مختلف کاهش می دهد، بلکه به طور بارزی سبب کاهش مقاومت آنها در برابر سرمای زمستان می¬شود. در فصل پاییز 80 تا 100 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 40 تا 60 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به زمین می افزایند. در فصل بهار به خاک هایی که تهی از ازت هستند 40 تا 50 کیلوگرم در هکتار ازت به عنوان سرک در اختیار گیاه گذاشته می شود.
افزودن 40 تا 60 کیلوگرم در هکتاراکسید فسفر و 20 تا 30 کیلوگرم در هکتار ازت در پاییز سال اول رویش تاثیر عمده ای در افزایش عملکرد در سال دوم خواهد داشت. چنانچه رویش گیاه در سال دوم به کندی انجام گیرد باید در بهار سال دوم 20 تا 40 کیلوگرم در هکتار ازت به خاک افزوده می شود. (3).

جدول زیر تاثیر عناصر غذایی در عملکرد میوه و مقدار اسانس میوه رازیانه را نشان می دهد.
عناصر غذایی (کیلوگرم در هکتار) عملکرد میوه % اسانس
(در وزن خشک گیاه)
ازت اکسیدفسفر اکسیدپتاس تن در هکتار درصد
--- --- --- 206/1 100 27/4
40 80 40 206/1 132 42/4
40 80 40 909/1 158 26/4
40 120 40 202/2 160 26/4
60 120 40 71/1 135 01/4

آماده سازی خاک
برای آماده سازی خاک بهتر است در اواخر تابستان کودهای کاملا پوسیده حیوانی را به زمین اضافه کرد. سپس شخم عمیقی زده می¬شود و کودهای شیمایی مورد نیاز گیاه را به خاک می افزایند و آنرا به وسیله دیسک به عمق 20 تا 25 سانتی متری خاک می فرستند. سپس زمین را تسطیح نموده و بستر خاک را برای کشت حاضر می نمایند(3).

تاریخ و فواصل کاشت
رازیانه دوره رویشی نسبتا طولانی دارند. لذا باید کاشت آن در اوایل سال (اواخر اسفند اوایل بهار) انجام گیرد. بعضی از محققین کشت رازیانه را در فصل پاییز (آبان) توصیه می کنند (3).
بذور به صورت خطی داخل کرت در عمق 1 تا 2 سانتی متری خاک به طور مستقیم کشت می شوند. فاصله بذور از هم بر روی خطوط 30 سانتی متر در نظر گرفته می شود اما در حالت کمی فاصله خطوط از هم 40 سانتی متر انتخاب می شود. (8).
مقدار بذر برای یک هکتار زمین 8 تا 10 کیلوگرم در نظر گرفته می شود (3).
میزان بذر
Kg/ha عملکرد اسانس
Kg/ha مقدار اسانس
(درصد ماده خشک) وزن هزار دانه
(گرم) وزن دانه
(تن در هکتار)
8
10 %22
%8/16 92/1
84/1 5/4
0/5 45/1
18/1

مراقبت و نگهداری
وجین علف های هرز در فصل بهار (خرداد) ضروری می باشد. با استفاده از علف کش های مناسب نیز می توان به مبارزه با علف های هرز پرداخت. از بین این علف کش ها می توان مرکازین را نام برد که به مقدار 4 تا 5 کیلوگرم در هکتار قبل از کاشت، و اگر در فصل پاییز کاشته می شوند، بعد از کاشت بذور اما قبل از رویش آنها استفاده می شو. از دیگر علف کش¬ها می توان آفالون را به مقدار 5/1 تا 2 کیلوگرم در هکتار هنگامی که طول گیاهان به 15 تا 20 سانتی متر می رسد استفاده نمود.
آفات در طول رویش ممکن است خسارت سنگینی به رازیانه وارد نماید. خسارت عمدتا ازجانب سن¬های لکه دار که متعلق به خانواده میریده هستند وارد می شود. این حشرات با مکیدن شیر، گیاه سبب ضعیف شدن و کاهش عملکرد می شود. برای مبارزه با این آفت می¬توان از دیتریفون یا وفاتوکس استفاده نمود. (آفت کش ها و علف کش ها را می توان به طور مخلوط به کار برد (3).
از گیاه رازیانه می توان برای مبارزه بیولوژیک استفاده کرد. به طوریکه اگر در اطراف کرتهای گیاه، این گیاه را کشت نماید محل اسکان کفشدوزک است که این حشره از شته تغذیه می کند (8).
رازیانه را هیچ گاه نباید در مجاورت گیاهان سمی مانند بذر البنج و گیاهانی از این قبیل کشت نمود. زیرا، هنگام برداشت ممکن است بذر رازیانه با بذر این گیاهان مخلوط شود و استفاده از آن ایجاد مسمومیت نماید (3).

تاثیر کودهای شیمیایی بر عملکرد کمی و کیفی رازیانه
بررسی منابع نشان می دهد که استفاده از کودهای شیمیایی باعث تغییر در عملکردهای کمی و کیفی رازیانه می شوند. به طوریکه کمبود عناصر و مواد غذایی خاک نه تنها مقاومت گیاهان را در برابر آفات و امراض مختلف کاهش می دهد بلکه به طور بارزی سبب کاهش مقاومت در سرمای زمستان می¬شود. طبق آزمایشی که توسط امید بیگی و همکاران انجام شد نشان داد که کود نیتروژن باعث افزایش عملکرد بذر، وزن هزار دانه و میزان اسانس گردید. زمانی که میزان نیتروژن مصرفی 50 کیلوگرم در هکتار بود، بالاترین عملکرد بذر هنگامی به دست آمد که به صورت دو تقسیط 25 کیلوگرمی در هکتار استفاده شد. اما برای مقادیر 120 تا 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار، مصرف کود بعد از جوانه زنی توصیه گردید. طبق همین گزارش زمان کوددهی بر مقدار اسانس موثر ولی بر ترکیب های موجود در اسانس تاثیر خاصی نداشت. لازم به ذکر است که رازیانه در طول مدت رشد به مقدار مناسبی از کودهای دامی نیازمند است. در این رابطه کودهای حیوانی که به طور کامل نپوسیده باشد تاثیر نامناسبی بر ریشه گیاه داشته و سبب سوختگی ریشه و خشک شدن رازیانه می شود. در مورد رازیانه ازت سبب افزایش محصول میوه گیاه به مقیاس بیش از 5/1 برابر می گردد. هم چنین وجود ازت به مقدار 200 کیلوگرم در هکتار سبب افزایش مقدار اسانس می شود.

تنظیم کننده های شیمیایی
استفاه از تنظیم کننده¬های شیمیایی نه تنها سبب افزایش محصول گیاهان دارویی می¬گردد بلکه بر کیفیت مواد حاصله نیز تاثیر می¬گذارند. از جمله مواد تنظیم کننده می¬توان از هورمون اکسین، اسید ژیبرلیک، سیستوکنین، اسید هومین، رگلون، واکسال و کامیوسان نام برد. رگلون سبب ریزش برگ¬ها شده و هنگام جمع-آوری محصول گیاهانی نظیر خردل، خشخاش و رازیانه به حالت اسپری به کاربرده می¬شود و جمع¬آوری محصول را تسریع می¬کند.

برداشت محصول
میوه های رازیانه به طور همزمان نمی رسند و پس از رسیدن (از گیاه جدا و به اطراف پخش می شوند). از این رو باید قبل از رسیدن کامل میوه آن را برداشت کرد. می توان با ماشین برداشت غلا ت دانه های رازیانه را برداشت نمود.
زمان برداشت محصول در سال اول اوایل مهر است در حالیکه در سال دوم و سوم این زمان به شهریور تغییر پیدا می کند. محصول را می توان طی دو مرحله برداشت شود. در مرحله اول شاخه ها و سرشاخه های حامل چتر را برداشت می کنند و به مدت 7 تا 14 روز روی زمین باقی میگذارند (این مدت بستگی به شرایط جوی دارد). در مرحله دوم این اندام را با کمباین برداشت و بذر را جدا می کنند. در صورت نا مساعد بودن هوا و رطوبت بالا، برداشت در دو مرحله توصیه نمی شود. زیرا ممکن است که در این مدت که شاخه ها بر روی زمین هستند مورد حمله قارچ ها، باکتری ها و سایر عوامل مخرب قرار می گیرند و تاثیر نامطلوبی بر کیفیت کمیت و مواد موثره بگذارند. اگر برداشت در یک مرحله صورت گیرد، در این صورت شاخه ها و سر شاخه های حامل چتر را برداشت می کنند.
رطوبت بیش از حد تاثیر نامطلوبی بر میزان ماده موثر دارد، از این رو باید سریعاً پس از برداشت آنها را خشک کرد. عمل خشک کردن را می توان در سایه با استفاده از خشک کن های الکتریکی انجام داد (3).
برای خشک کردن بذور رازیانه می توان از خشک کن سیلویی هم استفاده نمود. این دستگاه همزمان با خشک کردن محصول و رساندن حداکثر رطوبت نهایی آن به 8 درصد ، در عین حال محصول خام برداشت شده را نیز تا نهایت 1 تا 2 درصد ناخالصی بوجاری می نماید (10).
البته در استفاده از خشک کن باید توجه کرد که دما بیش از 40 درجه سانتی گراد نباشد. زیرا، ترکیبات اسانس رازیانه نظیر «آنتول» و «استراگول» فرار هستند. و تحت تاثیر درجه حرارتهای بالاتر از 40 درجه سانتی گراد بخار شده و از کیفیت دارویی آنها نیز کاسته می شود. بعد ازخشک کردن گیاه و تمیز کردن، آنها را بسته بندی و انبار می کنند.
عملکرد رازیانه متفاوت است و بستگی به شرایط اقلیمی محل رویش دارد. به طور کلی عملکرد رازیانه در سال اول 4/0 تا 6/0 تن در هکتار، در سال دوم 1 تا 2 تن در هکتار و در سال سوم رویش به 6/0 تا 5/1 تن در هکتار می رسد (3).

قسمت مورد استفاده:
میوه رسیده خشک (که بذر نامیده می شود) و کل اندام هوایی که قبل از بلوغ میوه یا بهتر است که قبل از گلدهی باشد. همچنین از ریشه رازیانه هم استفاده در مانی می شود (6).

استخراج اسانس رازیانه
جهت استخراج اسانس ابتدا 100 گرم از بذر گیاه آسیاب شده سپس به مدت 4 ساعت با استفاده از روش تقطیر با آب اسانس گیری و درصد آن تعیین گردید. سپس باید در شرایط دور از نور نگه داری شود. مقدار اسانس بذر بین 01/2 تا 01/6 درصد گزارش شده است که بسته به شرایط اقلیمی متفاوت است. اسانس حاصل از میوه رازیانه مایعی سیال و بی رنگ یا به رنگ زرد کمرنگ است و واکنشی خنثی در مقابل تورنسل دارد (6). وزن مخصوص اسانس رازیانه در دمای 15 درجه سانتی گراد بین 95% تا 98% (بر حسب محل رویش گیاه) متفاوت می باشد و به مقدار بسیار کم در آب محلول است. بو و طعم آن ملایم و معطر است. بر اثر کهنگی و به مرور زمان رنگ قهوه ای پیدا می کند به همین دلیل باید در ظروف کاملا در بسته، در محل خنک و هم چنین دور از نور و روشنایی نگه داری شود.
به منظور آماده سازی نمونه های اسانس ابتدا هر یک از نمونه های منتخب توسط سولفات سدیم (Na2 So4) آبگیری مجدد و به وسیله دی کلرومتان که مخصوص اسپکتروفتومتری است دقیق شده، سپس به وسیله میکروسرنگ به مقدار 1 تا 2 میکرولیتر (1m) از اسانس رقیق شده برداشت و پس از تزریق به دستگاه کروماتوگراف گازی (GC) و کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) ترکیبات وجود در آن بررسی می شود.
در اسانس رازیانه 22 ترکیب شناسایی شده است که درصد آنها طی مراحل مختلف رشد تغییراتی نموده اند. ولی ترکیبات عمده اسانس رازیانه را در تمام مراحل رشد ترانس آنتول (5/75-66/48%)، لیمونن (55/25-84/8%)، فنچون (93/10-85/7%) و استراگول یا متیل کایکول (47/3=-38/2%) و آلفاپینن می باشد. از دیگر ترکیبات آن می توان میرسن، اوسیمن، فلاونوئیدها، قندها، لعاب، ویتامین A را می توان نام برد(6).

جدول زیر میزان ترکیب ها با مواد موجود در بذر رازیانه را نشان می دهد.
مواد معدنی (mg) چربی پروتئین انرژی آب
,Fe ,Ca ,K Na gr gr Kcal gr
3/0 24 440 11 2/0 9/0 12 2/94
کربوهیدراتها(g) ویتامین ها
NSPفیبر کل فیبر قند نشاسته C B2 B1 E
4/2 N 7/1 1/0 5 01/0 06/0 N

آنتول (Anethol):
آنتول منوترپن تک حلقوی اکسیژن دار به فرمول C10H12O است که به دو فرم ایزومرسیس و ترانس وجود دارد.
فرم ترانس در دمای 21-20 درجه سانتی گراد به صورت کریستال در می آید. نقطه ذوب آن 4/21 درجه سانتی گراد و در بالای 23 درجه سانتی گراد به شکل پترولیوم اتر محلول است. میزان کشندگی آن در موش mg/kg900 است (5).
آنتول در طی فرایند زیر از سنیامیک اسید حاصل از فنیل آلانین بوجود می آید.(14).

آنتول 4- متوکسی سینامیک الکل 4- متوکسی سینامیک اسید 4- هیدروکسی¬سینامیک اسید سیامیک اسید
(حاصل از فنیل آلانین)
آنتول در موارد زیر کاربرد فراوانی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
- استفاده از انتول به عنوان عامل ضد نفخ در مصارف دارویی
- استفاده از آنتول به عنوان عامل جذب کننده مواد در مشاهدات میکروسکوپی
- استفاده از آنتول در سنتز آمین آلدهید و ...
با وجود تمام خواص مثبت دارویی آنتول نباید از گیاهان حاوی آنتول به مقدار زیاد مصرف کرد، چون ایجاد طپش قلب می نماید (5).

لیمونن (Limonene) :
لیمونن با فرمول بسته C10H16 و ساختمان رو به رو یک منوترپن تک حلقه ای است که بر فرم های راست گرد (d)، چپ گرد (L) و فرم راسمیک وجود دارد.
لیمونن موجود در اسانس رازیانه دارای خاصیت باز دارندگی در سرعت تومورهای پستانی بوده و از این جهت مانند آنتول یکی از عوال اصلی در خاصیت دارویی اسانس رازیانه می باشد.

اوسیمن (Ocimene)
این ترکیب با فرمول C10H16 یک منوترپن خطی است.
اوسیمن مایعی بی رنگ که در آب غیر محلول است ولی در اتر، کلروفرم و اسید استیک گلاسیال محلول است. این ماده به طور خالص در تهیه اسانس های شیمیایی مختلف استفاده می شود. در عطر سازی، معطر نمودن مواد آرایشی، ساختن صابونهای رنگی، کاربرد دارد (5).

میرسن (Mycene)
میرسن منوترپن غیر حلقوی است با شکل روبرو:
میرسن مایعی روغنی است زرد رنگ با بویی مطبوع و غیر قابل حل در آب. میرسن آرام بخش و ضد تشنج، بر طرف کننده طپش قلب و سرگیجه است (5).

آلفاپینن (-Pinene (
این ترکیب دارای فرمول روبرو است که یک منوترپن هیدروکربنی 2 حلقه ای است که از نوع تجاری بسیار مهم است.
ترپن های نظیر -Pinene و -Pinene در واکنش های متعددی مثل ایزومریزاسیون، اکسیداسیون، هیدراسیون، هیدروبوراسیون و ... شرکت می کند، که در ساخت بسیاری از ترکیبات شیمیایی نقش بسزایی دارد (5).

فنچون (Fenchone)
این ترکیب به عنوان یکی از ترکیب های عمده موجود در اسانس رازیانه است که در عطر سازی و صنعت استفاده می شود. بالاترین درصد فنچون مربوط به استفاده از بالاترین سطح کودهای شیمیایی خالص (150=k ، 128=p ، 160=N کیلوگرم در هکتار) معادل 17/3 درصد است.

ترکیبات موجود در اسانس رازیانه
ردیف نام ترکیب درصد کل شاخص بازداری
1 -Pinene
079/1 928
2 Camphene 135/0 945
3 Sa binene 230/0 901
4 -Pinene
0083/0 971
5 Myrcene 655/0 978
6 a-phlbondreh 115/0 1000
7 Para-cymene 387/0 1011
8 Limonene 515/5 1044
9 -ocimene Cis-
033/1 1025
10 -o cimene Trans- 043/0 1037
11 Gama-Terpiene 637/0 1050
12 Fenchone 222/10 1053
13 Camphor 275/0 1130
14 Terpinene-4-01 032/0 1159
15 Terpinolene 119/0 1076
16 Cis-anethol 126/0 1214
17 Trans-anethol 110/72 1252

خواص و کاربرد دارویی رازیانه:
طبع رازیانه گرم و خشک است. تخم آن گرمتر از برگ آن و ریشه آن گرمتر از سایر اعضای آن است (7).
در طب سنتی رازیانه به عنوان ضد نفخ، مدر، دفع کننده سنگ های کلیه و مجاری ادراری ، افزایش دهنده شیر مادران مورد استفاده قرار می گیرد (9).
در چین از جوشانده تهیه شده از گیاه به عنوان ضد قی و آشفتگی استفاده می شود و برای فتق و برای ازدیاد بینایی چشم مفید است (14). برای ازدیاد ترشح شیر مفید است به طوریکه دم کرده 10-4 کیلوگرم تخم رازیانه در 4-3 فنجان آب جوش می تواند خیلی موثر باشد. برای رفع اسم و سرفه چند گرم تخم را در یک فنجان آب جوش ریخته به مدت 15 دقیقه دم می کنند و بعد از اضافه کردن عسل به آن، آن را می خورند. دم کرده بذر رازیانه با زیره سبز برای رفع اسهال و تقویت معده با عسل و سکنجبین برای تب های کهنه مفید است. از دم کرده تخم آن برای تحلیل بادها، درد پهلو و لگن خاصره، رفع بلغم ترش، رفع اسهال مزمن، استفاده می کنند (7).
ریشه رازیانه دیورتیک است. اثر مدر قوی دارد. اوره و اسید اوریک را دفع می کند. به علاوه اشتها آور است. ریشه به علت مدر بودن در موارد کمی دفع ادرار، سنگ کلیه، نفریت و بیماری¬هایی نظیر آن مصرف می شود زمان جمع آوری ریشه باید در اواخر پاییز باشد. (8).
تنتور رازیانه برای مشکلات گوارشی مصرف می شود، می توان ان را با ملین¬هایی نظیر ریواس یا سنا برای رفع قولنج نیز ترکیب کنید (15). دم کرده ریشه رازیانه (تازه آن موثر از خشک آن است) به اندازه یک قاشق سوپ خوری برای یک لیوان آب کوچک برای مدر مفید است مدت دم کردن باید 15 دقیقه باشد (7).
در فرانسه برای رفع سنگ مثانه یک مشت کاکل ذرت را در یک لیتر آب جوشانده، سپس دو قاشق چای خوری تخم رازیانه ریخته و دم می کنند. بعد از دم کردن می گذارند تا سرد شود و 2-3 فنجان از این دم کرده در روز می خورند آثار مفیدی دارد (7).
از برگ خام و تازه آن به عنوان چاشنی برای غذا و سبزی استفاده می کنند. البته زمان جمع آوری برای برگ ها باید قبل از گلدهی باشد. (4).
عصاره روغنی حاصل از دانه را برای ناراحتی های گوارشی تجویز می کنند. به عنوان خلط آور ملایم برای سرفه ها و ناراحتی های تنفسی هم مفید است (15).

سایر موارد استفاده :‌
رازیانه به عنوان یک عامل طعم دهنده در مخلوطهای چای، آبجوی الکلی و غیر الکلی و فراورده های غذایی نیز به کار می رود. روغن رازیانه را می توان به عنوان یک جز آنتی سپتیک در خمیر دندان ها، دهان شویه ها، به عنوان یک ترکیب در فراورده های پوستی چون ضد چین و چروک (an tincurinkle) و ضد پیری، فراورده های سلولیت، صابونها، پاک کننده ها، کرم ها، لوسیونها و مواد خوشبو کننده به کار برد (4).

فرآورده ها
میوه رازیانه به صورت جوشانده ، شربت (همراه با عسل) ، عصاره مایع، اسانس و قرص برای مصارف داخلی به کار می رود. از جوشانده و عصاره یا اسانس برای مصارف موضعی هم استفاده می شود.
برخی از فراورده های حاوی رازیانه در ایران عبارتند از: قطره آنتی میگرن، قطره آوی پکت، قطره توسیون ، شربت تیمیان ، پودر جنرال تونیک، قرص جویدنی مکیدنی رازین، گرانول رگلیس معطر، قرص سنامین 5/7 ، قطره سنکل ، قطره و کپسول شیر افزا، قطره فنلین، پودر کارمین، محلول خوراکی کاروای میکسچر، پودر کار میناتیف، محلول خوراکی گریپ واتر، قرص جویدنی، مکیدنی مفتازین، لوسیون تقویت مو، سنیره و برخی از بخورها(9).

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  48 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلودمقاله خواص آب

اختصاصی از فی ژوو دانلودمقاله خواص آب دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

آب حالت محلول ترکیب می باشد. یازده درصد وزنی آب را هیدروژن و 89 درصد آنرا اکسیژن تشکیل می دهد. آب خالص در طبیعت یافت نمی شود و همیشه با مقداری مواد خارجی همراه است.
1-2-خواص فیزیکی آب های آشامیدنی
الف-درجه گرمای آب آشامیدنی-آب بسیار یرد اثرهای بدی بر دستگاه گوارش انسان دارد و آب با درجه گرمای بسیار، حالت بی مزگی داشته و گوارا نیست. درجه گرمای آب آشامیدنی باید میان 5 تا 15 درجه باشد.مناسبترین درجه گرمای آب آشامیدنی 8 تا 12 درحه سانتیگراد است.
درجه گرمای آب های زیر زمینی در گودی های 10 متر از سطح زمین نزدیک به 10 درجه است و به ازای هر 33 متر افزایش گودی تقریبا یک درجه به گرمی آب های زیر زمینی افزود می شود. درجه گرمی آب های روی زمینی متفاوت است. در رودخانه ها و دریاچه های کم عمق درجه گرمای آب تابع درجه گرمای محیط است. در دریاچه های گود آب های زیرین تقریبا دارای درجه گرمای ثابتی هستند و معمولا در تابستان ها خنک تر از آب های روئین و در زمستان ها گرم تر می باشند.
ب-رنگ آب آشامیدنی -آب آشامیدنی باید بی رنگ باشد و در ضخامت های زیاد رنگ آبی مایل به سبز زلالی را داشته باشد. کدری آب بواسطه ی وجود مواد معلق و کلوئیدی در آب است. درجه کدری آب را در اروپا بدین روش تعیین می کنند که در کف استوانه ای به قطر 25 میلیمتر حروف استاندارد شده ای قرار می دهند و سپس در آن آب مورد آزمایش را تا ارتفاعی می ریزند که دیگر خط نامبرده خوانا نباشد. در اینحال درجه کدری آبرا بر حسب ارتفاع مزبور معین می کنند. حداکثر کدری مجاز آب آشامیدنی در استانداردهای اروپای شرقی اینست که نوشته ی تایپ شده در گودی 30 سانتیمتر زیر آب خوانده شود.
در استاندارهای آمریکایی از راه مقایسه درجه کدری آبرا مشخص می کنند. بدین شکل که کدری آب مقطری را که یک میلی گرم در لیتر گرد سیلیس وارد آن گردیده و کاملا مخلوط شده باشد را واحد کدری فرض می کنند( NTU). در عمل بوسیله ی تابش یک اشعه ی نورانی در نمونه ی آب مورد آزمایش و اندازه گیری شدت نوری که از آب گذشته است درجه کدری آنرا تعیین می کنند. در استاندارد آمریکا حداکثر کدری اب برابر 10 میلی گرم در لیتر سیلیس می باشد. کدری اب ممکن است موقتی هم باشد مانند کدری شیری رنگی که در نتیجه ورود بیش از حد اشباع ملکولهای هوا در آب به وجود می آید و پس از مدتی با بیرون رفتن ذرات هوا، آب حالت زلالی خود را دویاره بدست می آورد. رنگ آب مربوط به مواردی است که در آن نمک هایی به صورت حل شده و یا کلوئیدی یافت می شوند. مثلا نمکهای آهن به ان رنگ متمایل به قرمز و نمک های منکنز زنگ قهوه ای متمایل به سیاه می دهند. زردی رنگ آب نشانه ی وجود ترکیب های گیاهی و اسیدهای آلی ناشی از فساد آنها با وجود خاک رس می باشد. در حالی کهس بزی اب نشانه ی وجود گیاهانی چون آلک ها و جلبک ها در آن می باشد.
ج-بوی آب آشامیدنی -آب آشامیدنی باید بی بو باشد. وجود اسید سولفیدریک، کلر، فنول و آمونیاک به آب بوی ناخوشایند می دهند. با 50 تا 60 درجه گرم کردن آب بوی آن بیشتر نمودار می گردد. آزمایش تعیین بو بهتراست در محل برداشت آب انجام گیرد تا اینکه پیش از آزمایش گازهای بودار از آب بیرون نروند.
د-مزه ی آب آشامیدنی -مزه آب باید گوارا باشد. آب با درجه سختی خیلی کم حالت بی مزگی ناخوشایندی را می دهد. شوری آب نشانه ی وجود نمک خوراکی و تلخی آن دلیل زیادی منیزیم می باشد. آب های قلیایی (9PH>) مزه آب صابون را دارند در حالی که آب های اسیدی (6(PH< ترش مزه هستند. وجود زیاد نمک های آهن و آلومینیوم مزه آب را گس می کند، در حالی که مزه گندیدگی آب به علت آلودگی های آلی آنست که ممکن است همراه با میکروب های بیماری زا نیز باشد.
بد مزگی آب بسته به عادت مردم متغیر است. غالبا بد مزگی آب به علت وجود نمک ها با مقادیر زیر شروع می گردد: نمکهای آهن از 5/0 میلی گرم در لیتر، نمک خوراکی از 300 تا 400، سولفات کلسیم(گچ) از 500 تا 600، سولفات منیزیم از 500 تا 1000 و کلرومنیزیم از 60 تا 100 میلی گرم در لیتر مره آبرا تغییر داده و بد مزه می کند.
ز-هدایت پذیری الکتریسیته ی آب آشامیدنی-هدایت پذیری الکتریسیته ی آب آشامیدنی تا 400 میکرومهوسی خوب و تا 1000 میکرومهوسی قابل قبول می باشد.
4-1-3-خواص شیمیایی آب آشامیدنی
الف-پس مانده ی تبخیر و پس مانده ی سرخ کردن آب آشامیدنی
پس مانده تبخیر آب نشان دهنده مقدار از مواد شمیایی است که درجه تبخیر آنها از آب بیشتر است و بیشترین مقدار مطلوب باقیمانده تبخیر برای آب های آشامیدنی 500 میلی گرم در لیتر است. اندازه های بیشتر پس مانده مزبور در آب، در پختن غذا تولید اشکال می کند. برای شستشوی لباس و استفاده از آب در دیگهای بخار نباید باقیمانده تبخیر از 300 ملی گرم در لیتر تجاوز کند. اگر بیقیمانده تبخیر آب را تا سر حد سرخ کردن یعنی 600 تا 700 درجه گرما دهند، قسمتهای آلی و مقدار کمی نیز از مواد معدنی ترکیبهای شیمیایی موجود در آب به صورت گار از آن جدا می گردند و می توان اختلاف میان پس مانده از تبخیر و پس مانده بدست آمده از سرخ کردن زا تنها به صورت تقریبی برابر مواد آلی موجود در آب دانست.
ب-درجه سختی آب آشامیدنی-درجه سختی آب را از دو نقطه نظر مورد توجه قرار می دهند:
نخست-به مقدار ترکیب های آهک به صورت سولفات کلسیم ، کلرور کلسیم و هیدروکربنات کلسیم و یا بی کربنات کلسیم .
دوم- با توجه به مقدار ترکیبهای منیزیم یعنی سولفات، کلرور و بی کربنات منیزیم.
یک درجه سختی در سیستم آلمانی برابر است با 10 میلی گرم در لیتر اکسید کلسیم و یا 7/1 میلی گرم در لیتر کلسیم ca و یا برابر است با 14/7 میلی گرم در لیتر اکسید منیزیم Mgo (معادل با 92/14 میلی گرم در لیتر کربنات منیزیم و یا 28/4 میلی گرم در لیتر Mg)
ج-مقدار گاز کربنیک-انیدرید کربنیک بیشتر به صورت ترکیب های کربناتی و یا گازی شکل در آب یافت می شود و چنانکه رابطه های (4-2) و (4-3) نشان می دهند میان دو حالت گازی شکل و بی کربنات تعادل شیمیایی برقرار استو نزدیک به یک درصد نیز انیدریدکربنیک به صورت اسید کربنیک در آب نمودار می گردد.
مبدأ پیدایش گاز کربنیک در آب های طبیعی بیشتر اکسید اسیون مواد آلی می باشد که به کمک باکتری های مخصوصی انجام می پذیرد. به جز آن بخشی بزرگ از گار کربنیک آب های زیر زمینی از منش و واکنش های شیمیایی در هسته ی مرکزی زمین ناشی می شود.
بنابراین گار کربنیک ممکن است به صورت محلول در همه آب های طبیعی وجود داشته باشد ولی در اب های زیر زمینی مقدار آن بشتر می باشد. بطور متوسط در اب های زیر زمینی 10 تا 20 میلی گرم در لیتر گاز کربنیک موجود است و گاهی این عدد به 100 میلی گرم در لیتر نیز می رسد. در آب های معدنی ممکن است این مقدار از 350 میلی گرم در لیتر بیشتر گردد. در آب های روی زمینی مقدار گاز کربنیک بسیار کم است و دست بالا به 10 تا 15 میلی گرم در لیتر می رسد.
بیان موضوع نام برده در رابطه زیر خلاصه می شود:

د-درجه اسیدی PH
درجه تمرکز ین های آزاد را که نشانه ی خاصیت اسیدی آب است با PH و درجه تمرکز ین های آزاد HO را که نشانه ی حاصیت قلیایی آن است با POH نشان می دهند. در آب 25 درجه گرما مقدار حاصل ضرب غلظت ین های آزاد و OH تقریبا ثابت و برابر می باشد. برای اینکه بتوانند آنرا به آسانی نمایش دهند صورت لگاریتمی آن را بکار می برند.


بیان موضوع نام برده در رابطه زیر خلاصه می شود:
=غلظت آب بر حسب ین های آزاد غلظت آب بر حسب ین های آزاد- OH(4-4-) =مقدار ثابت
از طرفین رابطه (4-4) لگاریتم می گیرند نتیجه می شود.


هرگاه مقدار PH و POH در آب یک سان باشد آب حالت خنثی دارد. در حالتی که PH<7 باشد آب حالت اسیدی و در صورت PH>7 آب خاصیت قلیایی بخود می گیرد. محلول نرمال اسید کلریدریک دارای PH=0 و محلول نرمال سود سوزآوری دارای PH=14 می باشد. آب آشامیدنی خوب باید کمی مایل به قلیایی باشد (7 تا 8=PH).
نمونه- اگر درجه PH محلولی برابر 45/6 غلظت آن بر حسب ین های می شود.


یعنی در هر لیتر محلول گرم ین آزاد بیشتر از ین آزاد وجود دارد و محلول با این نسبت خاصیت اسیدی دارد.
ه )رادیو اکتیویته ی آب - آب ممکن است به صورت طبیعی و در اثر حل شدن گازهای ناشی از نجزیه خود بخودی رادیوم موجود در زمین خاصیت رادیواکتیویته پیدا نماید و یا به طور مصنوعی و در اثر ورود فاضلاب های کارخانه های اتمی و یا بر اثر بارش باران های دارنده ذرات رادیواکتیو حاصل از انفجار اتمی رادیواکتیو گردد.
1-4-خواص بیولوژیک و باکترولوژیک آب آشامیدنی
در آب های طبیعی به ویژه آب های روی زمینی در کنار مواد معلق تعداد بسیاری موجودهای کوچک تک سلولی نیز یافت می گردند. موجودهای زنده نام برده در آب ممکن است ریشه گیاهی و یا حی وانی داشته باشند. جدا کردن و گروه بندی آنها از دیدگاه حالت حیوانی و یا گیاهی داشتن بسیار دشوار می باشد، زیرا تعدادی از انها در حد فاصل میان دو حالت نام برده قرار دارند. بدین جهت همه این موجودهای ذره بینی زنده را بنام باکتری یا میکروب می نامند. این موجودها به علت سادگی شکل زندگی خود قدرت تکثیرپذیری زیادی را دارا می باشند. همه باکتری ها و یا میکروب های موجود در آب بیماری زا نیستند و حتی بسیاری از انها بوسیله دیاستاز هایی که ترشح می کنند و یا از راه تغذیه، مواد آلی را تجزیه و به نیتریت ها تبدیل می نمایند. از همه باکتری هایی که در اب یافت می شوند تنها تعداد کم برای سلامتی انسان زیان آور می باشند و از آنجا که شناخت باکتری های بیماری زا باکتری های بی زیان نیاز به آزمایش های دقیق دارد و از سوی دیگر وجود یک نوع باکتری حتی اگر خطرناک هم نباشد می تواند نشان دهنده وجود باکتری های دیگر و از آن جمله باکتری ها و یا میکروب های بیماری زا باشد پس در اب مورد استفاده برای آب رسانی باید تعداد موجودهای ذره بینی بی زیان نیز از حد معینی بیشتر نگردد. به عبارت دیگر وجود تعداد زیاد باکتری در آب احتمال وجود باکتری های بیماری زا از قبیل قبیل میکروب های بیماری مانند حصبه و وبا را نیز حالا می برد. برابر استاندارد سازمان جهانی بهداشت در سال 1984 تعداد کل باکتری های موجود دریکصد میلی لیتر از آب آشامیدنی، در 95 درصد از نمونه های برداشت شده در عرض یک سال، باید صفر باشد. 

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   38 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلودمقاله اقتصاد ایران

اختصاصی از فی ژوو دانلودمقاله اقتصاد ایران دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

چکیده :
امروزه بنگاه های اقتصادی کشور در فرآیند جهانی شدن و پیوستن به منظومۀ تجارت جهانی که پیوستنی که چندان نیز از روی اختیار نیست با چالش های بی شماری مواجه هستند . حضور در بازار های جهانی و حتی باقی ماندن در بازار های داخلی مستلزم رقابت با رقبای قدرت مند است و با توجه به گسترش و پیچیدگی اهداف ، فرآیند ها و ساختار سازمانی در صحنۀ رقابت ، سازمان هایی می توانند به بقای خود ادامه دهند که نسبت به خواسته ها و انتظارات مشتریان و ذینفعان پاسخگو باشند ، همچنین به سود آوری و ثروت آفرینی به عنوان شاخص های کلیدی و برتر سازمانی توجه کنند .
مدلهای تعالی سازمانی یا سر آمدی کسب و کار به عنوان ابزار قوی برای سنجش میزان استقرار در سازمان های مختلف به کار گرفته می شوند . با به کارگیری این مدل ها سازمان ها می توانند از یک سو میزان موفقیت خود را در اجرای برنامه های بهبود در مقاطع مختلف زمانی مورد ارزیابی قرار دهند و از سوی دیگر عملکرد خود را با سایر سازمان ها به ویژه بهترین آن ها مقایسه کنند .
مدل های سر آمدی کسب و کار پاسخی است به این سؤال که سازمان برتر چگونه سازمانی است ؟ چه اهدافی و مفاهیمی را دنبال می کند و چه معیار هایی بر رقبای آن ها حاکم هستند ؟
امروزه اکثر کشور های دنیا با تکیه بر این مدل ها جوایزی را در سطح ملی و منطقه ای ایجاد کرده اند که محرک سازمان ها و کسب و کار در تعالی ، رشد و ثروت آفرینی است . مدل های تعالی با محور قرار دادن کیفیت تولید (کالا یا خدمات) و مشارکت همۀ اعضای سازمان می توانند رضایت مشتری را جلب و منافع ذینفعان را فراهم نموده و در عین حال یاد گیری فردی و سازمانی را با تکیه بر خلاقیت و نو آوری تشویق و ترویج کنند .
در این مقاله تلاش خواهد شد اصول و مبانی مدل تعالی EFQM و وظابف کارکردی هر یک از اجزای مدل توصیف و تشریح گردد .
مقدمه :
دست آورد های بالغ بر 50 سال تجربۀ برنامه ریزی توسعه ، شرایط خطیر کنونی اقتصاد ایران به ویژه از نظر روند نگران کنندۀ عرضه و تقاضای نیروی کار ، روند نگران کننده و نزولی سرمایه گذاری در بخش های مولد اقتصاد در کنار حجم عظیم منابع و امکانات موجود اما بلا استفاده در سطح کشور و بالاخره روند جهانی شدن اقتصاد هر یک به نوعی و با منطق خاص خود نشان دهندۀ این واقعیت است که راه منحصر به فرد موفق برای رویایی فعال و ثمر بخش با چالش های موجود جهانی شدن ، سامان دادن برنامۀ چهارم توسعۀ کشور بر پایۀ اصول و موازین بهره وری است ، برنامه ای که در آن به جای اتخاذ رویکرد تزریق مستمر و فزایند ارز و ریال بر کارآمد سازی نحوۀ استفاده از منابع تأکید می گردد و با توجه به این امر و همچنین نگرانی صنایع و سازمان های اقتصادی کشور از پیوستن به تجارت جهانی و طرح سؤالاتی که آیا سازمان های صنعتی کشور ما توان رقابت در این فضا را دارند ؟ در چه معیار هایی ضعیف هستیم ؟سازمان ما چگونه بایستی باشد که در رقابت پیروز میدان باشیم ؟ و تفاوت سازمان ما با یک سازمان سر آمد و متعالی در مقیاس جهانی چیست ؟ دلایلی است که موجب شد مؤسسات اقتصادی کشورمان به دنبال الگو هایی از سازمان های موفق در امر کسب و کار باشند ، سازمان هایی که نیاز های اصلی جامعه را به بهترین نحو بر آورده می کنند و در این راه سر آمد دیگر سازمان ها هستند و می دانند در فضای رقابتی برای رشد ، ماندگاری و برتری ، چگونه باید عمل کنند.
در این راستا ، مطالعات متعددی در زمینۀ شناسایی و اشاعۀ عوامل کلیدی موفقیت سازمان ها به منظور بهبود عملکرد آن ها صورت گرفت که جوایز ملی کیفیت و مدل های سر آمدی کسب و کار دمینگ ، بالدریج و EFQM و سازمانی حاصل این مطالعات و تحقیقات است. اگر چه مدل های دمینگ ، بالدریج و EFQM معروف ترین مدل های سر آمدی کسب و کار هستند ، ولی مدل های خاص دیگری در کشور های دیگر توسعه داده شده که از مدل های فوق الذکر الهام گرفته است .
مدل EFQM ابزاری است برای تعیین سطح عملکرد سر آمدی یک سازمان که
- چارچوبی غیر تجویزی دارد .
- مسیری برای حرکت سازمان به سوی سر آمدی است .
- مدلی است برای مدیریت یک سازمان در شرایط دینامیکی
تاریخچۀ مدل های سر آمدی سازمانی :
در سال 1950 مؤسسۀ JUSE (Union of Japanese Scientists & Engineering) آقای دکتر ویلیام ادواردز دمینگ (William Edwards Deming) را برای انجام سخنرانی های مختلفی در زمینۀ کیفیت به ژاپن دعوت نمود و در سال 1951 این مؤسسه به پاس خدمات دکتر دمینگ در زمینۀ کیفیت جایزه ای به نام ایشان بنیان نهاد . مدلی که جایزۀ دمینگ بر اساس آن تهیه گردید و از دهه پنجاه میلادی در ژاپن به اجرا در آمد عمدتاً بر کیفیت محصولات و روش های کنترل کیفی استوار است به بیان دیگر مدل جایزۀ دمینگ بر این اصل استوار است که برای تولید محصولات وخدمات با کیفیت بالا نیاز به هماهنگی همه جانبه و فراگیر در سطح سازمان است . این مدل نگرش جدیدی در بحث کیفیت ایجاد کرد و همین تفکر (نگرش فرا گیر) منجر به ظهور (کنترل کیفیت فرا گیر) در دهۀ 1960 میلادی گردید .
مدیریت کیفیت فرا گیر یا TQM (Total Quality Management) روشی است برای مدیریت و ادارۀ سازمان جهت تعیین کیفیت با مشارکت همۀ اعضای سازمان که از طریق جلب رضایت مشتری و تأمین منافع همه ذینفعان به دست می آید .
موفقیت ژاپن در به کار گیری روش های علمی کسب و کار تهدیدی جدی برای شرکت های آمریکایی ایجاد کرد به طوری که در دهۀ 1980 میلادی بسیاری از آن ها با وا گذار کردن بازار به رقبای ژاپنی در آستانۀ ور شکستگی قرار گرفتند . این تهدیدات منجر گردید که شرکت های غربی در روش های کسب و کار خود تجدید نظر کرده و مدیریت کیفیت فراگیر را به طور گسترده به کار گیرند .
جایزۀ کیفیت و سر آمدی کانادا (Canadian Paulity and Business Excellence Award) در سال 1983 و پس از آن در سال 1987 جایزۀ ملی کیفیت مالکوم بالدریج در آمریکا از اولین گام هایی بودند که برای بخشیدن دید فرا گیر به مدل هایی که برای ارز یابی در مؤسسات صنعتی و غیر صنعتی مورد استفاده قرار می گرفتند برداشته شد و این مدل ها در واقع پوشش دهندۀ تمامی اجزای یک کسب و کار با در نظر گرفتن منافع تمامی ذینفعان بود .
به دنبال مدل مالکوم بالدریج یا MBNQA (Malcolm Baldrige National Quality Award) در سال 1988 مدل تعالی سازمانی EFQM در پاسخ به نیاز بهبود رقابت پذیری سازمان های اروپایی توسط چهارده کمپانی بزرگ اروپایی ( بوش Bosch ، رنو Renault ، فیات Fiat ، بی تی BT ، بول Bull ، الکترولوکس Electrolux ، کی ال ام KLM ، نستلهNestlé ، اولیوتی Olivetti ، فیلیپس Philips ، سولزر Sulzer ، فولکس واگن Volkswagen ، دازالت Dassault و سیبا Ciba) در کمیسیون اروپایی مورد توافق واقع و امضاء گردیده است . این اقدام متهورانه از شبکۀ قدرتمند مدیریت در حال حاضر دارای 800 عضو از 38 کشور جهان در بخش خصوصی و دولتی می باشد که در چارچوب یک جامعۀ اروپایی و در زمینۀ بهبود کیفیت در ادامۀ مدل مالکوم بالدریج از آمریکا و همچنین مدل دکتر دمینگ در ژاپن به پیش می رود .
مدل EFQM در سال 1991 به عنوان مدل تعالی کسب و کار معرفی گردید که در آن چارچوبی برای قضاوت و خود ارزیابی سازمانی و نهایتاً دریافت پاداش کیفیت اروپایی ارائه شد ، این اقدام در سال 1992 عملی گردید . این مدل نشان دهندۀ مزیت های پایداری است که یک سازمان متعالی باید به آن ها دست یابد . این مدل به سرعت مورد توجه شرکت های اروپایی قرار گرفت و مشخص شد که سازمان های بخش عمومی و صنایع کوچک هم علاقه دارند از آن استفاده کنند .
در سال 1995 ویرایش مربوط به بخش عمومی و در سال 1996 مدلی مربوط به سازمان های کوچک توسعه داده شد . در سال 1999 مهم ترین باز بینی مدل EFQM صورت گرفت . در سال 2001 مدل سر آمدی EFQM ویرایش سازمان های کوچک و متوسط و درسال 2003 ویرایش جدیدتری از مدل EFQM ارائه شد که در زیر معیار ها و نکات راهنما تغییرات قابل ملاحظه ای نسبت به ویرایش سال 1999 داشت .
مدل EFQM در اصل به مدل مالکوم بالدریج بسیار شبیه است و تفاوت اصولی در مفاهیم و مبانی با مدل مالکوم بالدریج ندارد . هر دو این مدل ها در چارچوب مدیریت کیفیت جامع قرار می گیرند و ابزاری هستند برای استقرار سیستم در درون سازمان ها و نیز ابزاری هستند برای سنجش این که یک سازمان تا چه اندازه در جهت استقرار سیستم ها در چارچوب مدیریت کیفیت جامع موفق بوده است . تفاوت هایی که بین این دو مدل وجود دارد عمدتاًَ در حد تعداد معیار ها ، امتیاز دهی و رویه های اجرائی است و چار چوب کلی هر دو مدل در واقع یکی است .
از میان سه مدل دمینگ و مالکوم بالدریج و EFQM که از معروف ترین مدل های تعالی سازمانی هستند مدل EFQM عمومیت و استقبال بیشتری در سطح جهان یافته است .
اعضای کمیتۀ مرکزی EFQM از مدیران عامل شرکت های اروپایی هستند که برای چهار سال انتخاب و برای پنج سال نیز به عنوان عضو ذخیره که هر سال یک بار انتخاب می شوند می باشند . کمیته اجرایی نیز مرکب از 20 عضو از همان سازمان ها بوده که نه تنها به عنوان نمایندۀ تام الاختیار در زمینۀ کیفیت جامع انجام وظیفه می نمایند بلکه گزارش های لازم را به کمیتۀ مرکزی ارائه می نمایند . اعضای کمیتۀ اجرائی EFQM در واقع نقش هدایت گر و پشتیبانی کنندۀ استراتژی ها ، طرح های عملیاتی کسب و کار ، نظارت بر پیشرفت طرح ها و نهایت تدوین جهت کلی مناسب برای تحقق اهداف این سازمان ها را به عهده دارند . در حال حاضر 19 کشور اروپایی با EFQM مشارکت می نمایند.
مدل تعالی سازمانی در ایران
مدل تعالی سازمانی در شرایطی در ایران مطرح می شود که در جهان بیش از 70 مدل سر آمدی ملی و 90 جایزۀ کیفیت وجود دارد که عموماً بهره گرفته از مدل های EFQM و مالکولم بالدریج بوده و به سوی یکدیگر همگرا شده اند . گویا زبان رقابت در همه جای دنیا یکی است که مؤسسات اقتصادی را از آموختن الفبای مدیریت فرا گیر سازمان گریزی نیست .
لزوم رقابت پذیرشدن بخش صنعت و معدن با رویکرد جهانی و توصیه های مشارکت ها و ادغام های صنعتی با جهان برای امکان دست یابی به بازار جهانی و ایجاد اعتبار جهانی برای این بخش باعث شد که در وزارت صنایع و معادن طراحی مدلی جهانی مورد توجه و اقدام قرار گیرد مدل هایی که چندین سال بود جوامع صنعتی جهانی آن ها را پذیرفته و دنبال کرده بودند .
طی سال های 1378 تا 1381 دو مدل اصلی مالکوم بالدریج و EFQM و تغییراتی که احیاناًُ برخی کشور های دیگر روی این دو مدل صورت داده بودند توسط وزارت صنایع و معادن و موسسۀ مطالعات بهره وری و منابع انسانی مورد بررسی قرار گرفت . فرآیند انتخاب نیز با تشکیل گروه های کارشناسی و جمع آوری اطلاعات و انجام ارتباطات با مؤسساتی که این مدل ها را دنبال می کردند و تهیۀ پیش نویس های لازم صورت گرفت سپس در جلسات متعدد کمیته های علمی مرکب از کارشناسان و متخصصین سیستم های مدیریت این پیش نویس ها مطرح و در نهایت توسط کمیته علمی مدل سر آمدی سازمانی EFQM در تاریخ 10/3/1382 به تصویب رسید .
با تصویب مدل EFQM از سال 1382 این مدل در زیر مجموعه های وزارت صنایع و معادن به اجرا در آمد و این وزارتخانه و مؤسسۀ مطالعات بهره وری و منابع انسانی مقدمات جایزۀ ملی بهره وری و سر آمدی سازمانی را پی ریزی کردند که در طول دو دوره از برگزاری جایزۀ ملی بهره وری و سر آمدی سازمانی تعدادی از شرکت های بزرگ دولتی و تعداد محدودی از شرکت های بخش خصوصی این مدل را دنبال کردند که پس از طی مرحلۀ خود ارز یابی موفق به پر کردن اظهار نامه جهت دریافت گواهینامه شدند .
تعریف سر آمدی سازمانی :
مدل سر آمدی ، ساختار مدیریتی است که با تکیه بر اصول و مفاهیم اساسی و توجه داشتن به معیار های اصلی مدیریت کیفیت فرا گیر و سیستم خود ارز یابی موجبات پیشرفت و بهسازی را فراهم می کند .
مدل سر آمدی ، ابزاری جهت سنجش میزان استقرار سیستم ها در سازمان و خود ارز یابی و راهنمایی است که مسیر فعالیت مدیران را برای بهبود عملکرد شناسایی و تعیین می کند . بنا بر این پیام کلیدی مدل سر آمدی متکی بر پاسخ دادن به دو سؤال است که چگونه این مدل به عنوان یک ساختار مدیریتی مناسب و منطقی شناسایی می شود و چه کسانی می توانند در این زنجیرۀ ارتباط و تعاملات نقش اساسی را ایفا کنند . سطح اول این مدل اهداف کلی و در سطح بعدی اهداف کلی به درجات و مقیاس های کمی و قابل انداره گیری تجزیه و تبدیل می شود .
دسته بندی متقاضیان جایزۀ کیفیت اروپا :
- شرکت های بزرگ و یا واحد های تجاری مستقل
- واحد های عملیاتی از شرکت ها
- سازمان های خدمات عمومی
- سازمان های با اندازۀ کوچک و متوسط (مستقل و وابسته)
استفاده کنندگان از مدل EFQM
- بیش از 20000 سازمان در سرتاسر اروپا
- 15 شرکت از 25 شرکت بزرگ اروپا
- 9 سازمان از 13 سازمان اروپایی که در ردۀ 50 شرکت مهم دنیا قرار دارند .
- از 50 شرکت برتر که توسط نشریۀ Financial Times در سال 2001 معرفی شدند ، 13 شرکت اروپایی بوده و از این تعداد ، ‌9 شرکت مدل EFQM را مورد استفاده قرار داده‏ اند .
- حد اقل 10000 SME (شرکت کوچک)
نقش و اهمیت مدل در سرآمدی سازمان
- ایجاد یک قالب و چارچوب به هم پیوسته از فعالیت ها و نتایج سازمان به منظور تصمیم گیری و سیاست گذاری
- ایجاد بینش مشترک میان افراد و مدیریت در زمینۀ محور های اساسی ارزیابی و بهبود
- یکسان سازی فعالیت های ارزیابی و بهبود در سازمان های مختلف به منظور ایجاد رقابت و معرفی سازمان های سرآمدی
- ایجاد انگیزۀ رشد و سرآمدی در افراد سازمان با تکیه بر مفاهیم خود ارزیابی و خود اظهاری که در بطن مدل ها نهفته است .
- ایجاد انگیزه در افراد سازمان و مدیریت ها در صورت کسب جوایز و پاداش از سازمان های ارزیابی
- حصول اطمینان از توجه به کلیۀ ابعاد و جنبه های مختلف سازمان به منظور ارزیابی و بهبود
خود ارز یابی :
سازمان اروپایی مدیریت کیفیت (EFQM) معتقد است که فرآیند خود ارز یابی عامل هدایت بهبود کاری است . تعریف این سازمان از خود ارز یابی به شرح ذیل است :
خود ارز یابی ، بازبینی جامع ، قاعده مند و منظمی است که یک سازمان از فعالیت ها و نتایج حاصل از الگوی تعالی سازمانی خود به عمل می‏آورد . فرآیند خود ارز یابی تشخیص صریح نقاط قوت و حوزه های کاری قابل بهبود را برای سازمان ممکن می سازد . همچنین اهداف نهایی عملیات برنامه ریزی شدۀ بهبود را به جهت نظارت بعدی بر میزان پیشرفت مشخص می کند . سازمان ها در نتیجۀ انجام فرآیند خود ارز یابی با استفاده از الگوی تعالی EFQM از منافع متعددی برخوردار شده اند که برخی از آن ها عبارتند از :
- بهبود تعیین استراتژی و برنامه های کاری .
- ایجاد زبانی مشترک و چارچوبی نظری جهت ارائۀ روش اداره و بهبود سازمان .
- آموزش کارکنان سازمان خود در زمینۀ مفاهیم اساسی سر آمدی سازمانی و چگونگی ارتباط آن ها به مسئولیت هایشان .
- انسجام و یکپارچه سازی طرح های جدید مختلف بهبود با عملیات عادی و روزمره .
به هنگام طی مسیر خود ارز یابی آگاهی از نتایج مطلوب ، به منظور کاهش ریسک ناشی از انتظارات نا به جا ضروری می باشد .
مفاهیم محوری EFQM :
مفاهیم محوری مدل سر آمدی EFQM به عنوان پایه و اساس این مدل ، بنا شده‏ اند . این مفاهیم ، بر گرفته از اعتقادات و باور های محور سازمان ها و شرکت های سر آمد قرن بیستم بوده و با اهدافی که هر سازمانی باید به آن ها دست یابد ، همخوانی دارند . شرط اساسی سر آمدی ، اعتقاد و عمل به این مفاهیم در تمام سازمان و به ویژه در سطح مدیران ارشد آن است . مفاهیم مدل EFQM عبارتنداز : 1 - نتیجه‏گرایی 2 - مشتری مداری 3 - رهبری و ثبات در مقاصد 4 - مدیریت مبتنی بر فرآیند ها و واقعیت ها 5 - توسعه و مشارکت کارکنان 6 – یاد گیری ، نو آوری و بهبود مستمر 7 - توسعۀ همکاری های تجاری 8 - مسئولیت اجتماعی شرکت
1 - نتیجه گرایی (Result Orientation)
تعالی یعنی دست یابی به نتایجی که رضایت کلیۀ ذینفعان سازمان را جلب کند .
سازمان های متعالی در محیط متغیر امروز همواره و به سرعت در برابر تغییر نیاز ها و انتظارات ذینفعان فعال ، منعطف و پاسخگو هستند . سازمان های متعالی نیاز ها و انتظارات ذینفعان خود را ارز یابی و پیش بینی کرده ، نقطه نظرات و برداشت های آن ها را باز نگری و عملکرد سایر سازمان ها را نیز بررسی می‏کنند . در این سازمان ها اطلاعات مربوط به ذینفعان فعلی و آینده جمع‏آوری شده به منظور تعیین ، به کار گیری و باز نگری خط مشی ها ، استراتژی ها ، اهداف و برنامه های کوتاه مدت ، میان مدت و بلند مدت مورد استفاده قرار می‏گیرد . این اطلاعات می‏تواند دست یابی به مجموعۀ متوازنی از نتایج مورد انتظار ذینفعان را تسهیل کند .
2 - مشتری مداری (Customer Focus)
تعالی یعنی خلق ارزش های مطلوب مشتری .
سازمان های متعالی مشتریان خود را درک و خوب می‏شناسند چرا که مشتریان ، قضاوت کنندگان نهایی کیفیت محصولات و خدمات هستند.
همچنین می‏دانند که حصول به وفاداری ، ماندگاری و سهم بازار از طریق تمرکز بر خواسته ها و انتظارات فعلی و بالقوۀ مشتریان افزایش می‏یابد . این سازمان ها پاسخگوی خواسته ها و انتظارات فعلی مشتریان خود هستند . هر کجا که مناسب باشد به منظور بهبود و اثر بخشی پاسخگویی ها مشتریان خود را دسته بندی می‏کنند . فعالیت های رقبا را بررسی و وضعیت رقابتی خود را شناسایی می‏کنند . به گونه ای مؤثر خواسته ها و انتظارات آیندۀ مشتریان را پیش بینی و در جهت نیل ، ارتقاء و افزایش آن ها اقدام می‏کنند . چنین سازمان هایی تجربیات و نقطه نظرات مشتریانشان را بررسی و باز نگری کرده و در صورت بروز هر گونه اشتباه یا نقصان به سرعت به اصلاح مؤثر آن می‏پردازند . این سازمان ها معتقد به بر قراری و حفظ رابطه ای متعالی با مشتریانشان می باشند .
3 - رهبری و ثبات در مقاصد
(Leadership & Constancy of Purpose)
تعالی یعنی رهبری دور اندیش و الهام بخش همراه با تداوم اهداف .
رهبران سازمان های متعالی مسیر های روشنی برای سازمان خود تعیین می‏کنند . این رهبران سایر رهبران سازمان را متحد و آن ها را به تشویق و به حرکت درآوردن کارکنانشان ترغیب می‏کنند . ارزش ها ، اصول اخلاقی ، فرهنگ و ساختار اداری را به گونه ای در سازمان بر قرار می‏کنند که جذابیت و مفهوم واحدی در ذهن ذینفعان ایجاد کند . در سازمان های متعالی رهبران در سطوح مختلف سایر کارکنان را به طور مداوم به سمت تعالی سوق می‏دهند تا جایی که به عنوان شاخص ارز یابی رفتار و عملکرد تلقی می‏شود .
آن ها با تقدیر از ذینفعان و همکاری با آنان دراجرای فعالیت های بهبود مشترک به رهبری سازمان می‏پردازند . در شرایط بحرانی با ثبات قدم اطمینان خاطر ذینفعانشان را در حصول مقاصد سازمانی جلب می‏کنند . در چنین شرایطی توانمندی های خود را با انعطاف جهت گیری های سازمانی در مقابل عوامل و تغییرات سریع محیط خارجی نشان می‏دهند و کارکنانشان را نیز با خود همگام می‏سازند .
4 - مدیریت مبتنی بر فرآیند ها و واقعیت ها
(Management by Processes & Facts)
تعالی یعنی مدیریت سازمان از طریق مجموعه ای از سیستم ها ، فرآیند ها و واقعیت های مرتبط و به هم پیوسته .
اطمینان از اجرای نظام مند خط مشی ها ، استراتژی ها ، اهداف و برنامه های سازمان از طریق مجموعه ای شفاف و یکپارچه از فرآیند ها تضمین می‏شود . این فرآیند ها به گونه ای مؤثر ، اجرا و مدیریت شده و همواره بهبود می‏یابند . تصمیم گیری بر اساس اطلاعات واقعی و قابل اطمینان از عملکرد فعلی و مورد انتظار ، توانمندی های فرآیند ها و سیستم ها ، خواسته ها ، انتظارات و نقطه نظرات ذینفعان و همچنین عملکرد سایر سازمان ها از جمله رقبا انجام می‏شود .
ریسک ها و مخاطرات بر اساس شاخص های مناسب عملکردی شناسایی شده و به شکلی مؤثر مدیریت می شوند . سازمان ها با روش های کاملاً حرفه ای اداره می شوند و تمامی نیاز های بیرونی را بر آورده و حتی از آن فرا تر هم می‏روند .
5 - توسعه و مشارکت کارکنان
(People Development & Involvement)
تعالی یعنی حد اکثر نمودن مشارکت کارکنان از طریق دخالت دادن آن ها در امور
سازمان های متعالی شرایط لازم حال و آینده جهت به اجرا درآوردن خط مشی ها و استراتژی ها ، اهداف و برنامه ها را شناسایی می کنند . آن ها با جذب و توسعۀ کارکنانشان به ویژگی های مورد نظر دست یافته و آنان را فعالانه و مثبت به گونه ای همه جانبه حمایت می‏کنند . تقویت کارکنان را ترویج و بروز قابلیت هایشان را ممکن می‏سازند .
این سازمان ها کارکنان را به منظور مواجهه و تطبیق با تغییرات مورد نیاز عملیاتی با استفاده از قابلیت های فردی آماده می‏کنند . اهمیت سرمایه فکریشان را درک و از دانش آنان در جهت منافع سازمان بهره می‏گیرند . به دنبال روش هایی برای توجه ، پاداش دهی و تقدیر از کارکنان هستند که به خلق و اجرای ایده های بهبود می‏پردازند .
6 – یاد گیری ، نو آوری و بهبود مستمر
(Continuous Learning Innovation & Improvement)
تعالی یعنی چالش وضع موجود و تغییر آن به منظور نو آوری و خلق فرصت های بهبود .
سازمان های متعالی همواره در حال یاد گیری و بهره گیری از فعالیت ها و عملکرد خود و دیگران هستند . بهینه کاری داخلی و خارجی را جدی می‏گیرند . دانش کارکنانشان را به منظور حد اکثر نمودن یاد گیری در سراسر سازمان به کار گرفته و همگان را از آن بهره مند می کنند .
عقاید ذینفعان به خوبی مورد پذیرش و استقبال قرار می گیرد و دیدگاه کارکنان به ورای زمان حال و قابلیت های کنونی سوق داده می‏شود . آن ها به دقت سرمایه های فکری خود را حفظ و از آن برای دست آورد های تجاری سازمان به صورت مناسب استفاده می‏کنند . کارکنان آن ها همواره شرایط فعلی را به چالش طلبیده و در جستجوی فرصت های نو آوری و بهبود مستمری هستند که به ارزش افزوده بیانجامد .

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  33  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید