معنی دار در فیزیک:
در محاسبات فیزیک بایستی از نوشتن اعدادی که از حدود دقت اندازه گیری مستقیم یا غیرمستقیم دور می باشد خودداری کرد و فقط بنوشتن ارقامی که بارقامی که بارقام حقیقی نزدیکتر است اکتفا شود. این قبیل ارقام را ارقام معنی دار می گویند.
بنابراین تعیین شرایطی که با آنها بتوان کمیتی را با واحد آن بدقت اندازه گیری نمود یکی از هدفهای اصلی و مهم فیزیک در عمل است. با توجه باینکه مقدار هر کمیتی همیشه شامل تعداد درستی از آن واحد نمی باشد همیشه نمی توان بدقت آنرا با واحدش اندازه گرفت و بین مقدار حقیقی آن و مقدار اندازه گرفته تفاوتی موجود است که باید سعی شود تفاوت بحداقل ممکن برسد. مثلاً اگر بخواهیم طول میزی را با خط کش اندازه گیری کنیم باید درجه صفر خط کش را بر لبه میز منطبق کنیم و درجة برابر لبة دیگر را بخوانیم. در بیشتر موارد لبة دیگر میز درست بر یکی از درجه های خط کش قرار نمی گیرد. اگر خط کش سانتی متری باشد کسر سانتی متر دقت اندازه گیری نشده بلکه باید آنرا حدس بزنیم و اگر خط کش میلی متری باشد کسر میلی متر حدس زده می شود که در حالت اول دقت تا سانتی متر و در حالت دوم تا میلی لیتر می باشد. بنابراین می توان گفت:
دقت اندازه گیری بستگی به اسبابی دارد که برای اندازه گیری بکار می رود.
مثال عددی:
فرض کنید میز گفته شده در بالا را با یک خط کش میلی متری اندازه گرفته ایم و طول میز بین 145 و 146 سانتی متر است. می توان گفت طول میز از (mm4-mm145) بیشتر و از (mm4+mm145) کمتر است. اگر طول اضافی را 8/0 میلی متر حدس بزنیم نتیجه اندازه گیری برابر است با (mm8/0+mm3+cm145) پس می توان نتیجه اندازه گیری با یک عدد نمایش داد که آن عدد برابر است با cm38/145.
در این آزمایش نتیجه اندازه گیری با 5 رقم معنی دار نشان داده شده که رقم آخر آن یعنی 8 را رقم معنی دار مشکوک می گوئیم. زیرا احتمال دارد بنظر آزمایش کننده دیگری 7 یا 9 باشد ولی چون ما اطمینان داریم که طول میز برابر cm38/145 است می توانیم نتیجه اندازه گیری را با 5 رقم معنی دار که رقم آخر آن (یعنی آخرین رقم سمت راست) معنی دار مشکوک است نشان دهیم بطور کلی:
می توان گفت رقم معنی دار در یک اندازه گیری تعداد واحدهائی از یک کمیت است که شخص آزمایش کننده در موجودیت آنها نمی توان شک کند. آخرین رقم سمت راست هر عدد رقمی است که حدود آن حدس زده شده و نمی تواند یک رقم مطمئن باشد به همین جهت آنرا رقم معنی دار مشکوک می گوئیم.
بنابراین می توان گفت: نتیجه هر اندازه گیری را با یک عدد مشخص می کنیم و هر قدر تعداد ارقام معنی دار آن عدد زیادتر باشد دقت اندازه گیری ما نیز زیادتر خواهد بود مشروط بر اینکه:
تعداد ارقام نشان داده شده از حدود دقت وسائل اندازه گیری زیاد تر نباشد.
برعکس اگر نتیجه یک اندازه گیری را با تعداد ارقام کمتری نشان دهیم بدان معنی است که دقت اندازه گیری ما کمتر بوده است مشروط بر اینکه وسایل اندازه گیری دقتی بیش از ارقام نشان داده شده داشته باشد.
شامل 72 صفحه word
دانلود جزوه فیزیک سال اول دبیرستان همراه با نمونه سوالات فصل و پایانی
