اصلی ترین بخشی که این مجموعه را در برخواهد گرفت مبحث ساخت و نحوه ی خلق قلمدانهایی است که سالهای سال مایه ی دلمشغولی هنرمندان بزرگ و چیره دست و خلاقی بوده است که در شهرهای بزرگی چون تهران و اصفهان در کارگاههایی کوچک و بزرگ به خلق چنین محصولی بدیع و بی نظیر می پرداختند.
آنگونه که آورده اند در تهران بیش از هزار نفر از طریق قلمدان سازی امرار معاش می کردند و تمام جلوخان مسجد شاه ] مسجد امام فعلی [ و سرتاسر بازار حلبی سازهای فعلی را کارگاههای قلمدان سازی تشکیل می داد.
با یک بررسی اجمالی در می یابیم موادی که در این کارگاهها تبدیل به قلمدان می شده است به تناسب زمانی دچار تحول و تکامل بوده تا آنجا که با متداول شدن موادی چون کاغذ، در تمام کارگاهها استفاده از آن به صورت امر اجتناب ناپذیر در آمده و استفاده از مواد دیگر به تدریج منسوخ گردیده است.
خالی از لطف نخواهد بود اگر قبل از پرداختن به مبحث ساخت و ساز قلمدان مقدمتاً نگاهی به مواد اولیه ای که به وسیله ی آن قلمدان شکل می گرفته است بیاندازیم . همانگونه که در صفحات قبل نیز به اختصار بدان اشاره شد، قلمدانها در طی قرون متمادی از مواد مختلفی ساخته می شد که در یک دسته بندی اجمالی می توان آنها را به سه دسته تقسیم کرد : فلزی ، چوبی ، کاغذی.
الف ـ فلزی
غالب قلمدانهایی که از دوران پیش از متداول شدن کاغذ بدست آمده از خانواده فلزات از جنس هایی چون فولاد ، برنج ، مفرغ بوده است. این گونه فلزات به حکم قابلیتهای ویژه ای که داشته اند بیشتر از مواد دیگر مورد توجه صنعت گران و حتی سازندگان قلمدان قرار گرفته بودند. این قابلیتها به اختصار عبارتند از :
1- مقرون به صرفه بودن تهیه آن از لحاظ اقتصادی ، مانند مفرغ که از لحاظ صنعتی از مس خالص بهتر بوده و قیمت تهیه آن هم ارزانتر از بقیه فلزات بوده است.
2ـ قابلیت بالای انعطاف و نقش پذیری آسان آن ، مانند مفرغ و برنج .
3ـ سخت بودن مواد که در اثر ضربات قابلیت شکنندگی نداشته و در اثر تماس با آب و آتش براحتی حالت و کیفیت خود را از دست ندهد مانند فولاد. این عوامل و دلایلی دیگر از این دست، باعث شده بود که بسیاری از هنرمندان قلمدان ساز از این مواد در ساخت قلمدان بهره ی کافی ببرند.
ب ـ چوبی
ساخت قلمدان از چوب کمتر از دیگر مواد متداول بوده است، ولیکن هر از گاهی از آن درساخت قلمدان استفاده می شده است . نوع ساخت قلمدانهای چوبی بیشتر جنبه ی سلیقه ای داشته و سازنده آن با تناسب ذوق و سلیقه خود از چوب به دو گونه کشویی و صندوقی ، قلمدانهای زیبا و بدیع می ساخته است و پس از ساخت ، آن را با نقشهای کنده کاری شده تزیین می کرده است. گاه در این تزئینات از موادی چون شیشه های رنگی زمرد و حتی عقیق نیز استفاده می شده است.
در بعضی موارد سطح قلمدانهای چوبی را با نقشهای زیبا و دل انگیز نقاشی ، معرق کاری و یا خاتم کاری می کردند بیشترین چوبی که برای اینگونه ساختها استفاده می شود، چوبهایی با رنگهای طبیعی و میزان سختی متفاوت چون : افرا ، بلوط ، بادام ، نارنج ، اقاقیا، گلابی ، گردو و . . . بوده است و دلیل این انتخاب به خاطر آن بود که قلمدانها از استحکام و زیبایی متنوعی برخوردار باشند.
122 صفحه
نوع فایل word
خرید و دانلود فایل تحقیق شیوه های ساخت و تزیین قلمدان
