با سلام
مطلب حال حاضر ما پرسشنامه عوامل و بررسی علت های حواس پرتی 20 سوالی می باشد
مشخصات فایل :
فرمت فایل :
WORD . DOC
قابلیت ویرایش : دارد
قابلیت پرینت : دارد
تعداد سوال : 20 سوال
تعداد صفحه : 1 صفحه
...............
با عضویت در تلگرام کافی نت دریا می توانید از آخرین خبرهای ثبت نامی های دانشگاهی و استخدامی ها و دیگر اخبار های مرتبط با کافی نت باخبر شوید .
جهت عضویت بر روی لینک زیر کلیک کنید .
بررسی علل و عوامل حجاب زدگی دانشجویان جوان دختردانشگاه آزاد مجمتع ولی عصر تهران و گناباد
فصل اول
مقدمه
با مطالعه در انسان های نخستین مشاهده می کنیم آنها از برگ درختان و پوست حیوانات برای پوشش بدن خود و محافظت از تغییرات جوی و موانع طبیعی بهره می گرفته اند،تا عصر حاضر که با استفاه از تکنولوژی لباس ها و پو شش های متنوعی را تولید و استفاده می کنند و این نکته بر اهمیت استفاده از پوشش می افزاید.
ادیان نیز از پوشش به عنوان حجاب یاد می کنند و استفاده از آن را متذکر و عاملی جهت امنیت زن و جامعه و کاهش فساد جامعه می دانند و زنان و مردانی که حجاب را رعایت
نمی کنند مورد نکوهش قرار می دهد.
حجاب پوششی است بین زن و مرد و زن طی آن زیبایی های جسمی خود را از مرد نامحرم می پوشاند در دین اسلام ،قرآن زنان را به حجاب توصیه کرده است(آیه 31 سوره نور).
بدحجابی پوششی است که علاوه بر اینکه شکل و جنس پوشش رعایت شده ولی نحوه ی استفاده از آن صحیح نمی باشد و زنی که از پوشش استفاده می کند ولی به علت نادانی و ناآگاهی یا تعمداً آن را رعایت نمی کند. دچار حجاب زدگی شده است. و حتی زنان دیگر از آن ها به عنوان بی عفت یاد می کنند که این خود نشان دهنده ی این است که حجاب در جامعه به عنوان ارزش پذیرفته شده است جزء فرهنگ ایرانی می باشد. طبق نظریه دورکیم در صورتی که فردی ارزش و هنجارهای جامعه ای را نادیده بگیرد جامعه را دچار تزلزل می کند و جامعه او را تهدید می کند.
حجاب زدگی در جامعه آثاری بر جای می گذارد که عبارتند از سست شدن بنیاد خانواده ، به خطر افتادن نسل آینده ،افزایش فساد و بی بند وباری و ... .
از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر حجاب زدگی می توان تبلیغات استعمارگران ،غرب زدگی ،خودنمایی و ...رانام برد.(Ham Mihan Forum .htm)
کتابها و مطالب و تحقیقات بسیاری در زمینه حجاب نوشته و تالیف شده است. که از آن جمله می توان به کتاب مسئله حجاب از آیت الله مرتضی مطهری،حجاب در عصرما از محمدرضا اکبری ،فرهنگ برهنگی برهنگی فرهنگی از غلامرضا حداد عادل،نام برد.
بیان مسئله
حجاب پوششی است که زن را ملزم می کند که بدن خود را از نگاه نامحرمان بپو شاند و زن و مردی که این حجاب را ر عایت نکنند دچار بد حجابی شده و جامعه و همین طور خودشان را دچار ناامنی می کنند. به مساله حجاب در همه ی ادیان الهی تاکید فراوان شده است. اسلام طرفدار آن است که زن در حضور بیگانه بدن خود را بپوشاند تا عزت و کرامتش درمقابل مرد بیگانه محفوظ بماند نه این که در مقابل مرد موجودی مبتذل باشد و در عین حال هرگز مجبور به کناره گیری از جامعه نمی شود.
در ایران از اواخر دوره ی قاجاریه به بعد زمزمه هایی توسط آزادی خواهان و متجددین برای آزادی زنان و رفع حجاب آنان آغاز شد.بعد از برقراری مشروطیت مدارس دخترانه باز شد و پای زنان ایران به فرهنگ باز شد و فکر آزادی زن به سبک غربی و رفع حجاب توسط زنان فرهنگ رفته توسعه یافت و به مرور انجمن های مختلف زنان به این منظور تشکیل شد.بعد از پایان سلطنت قاجاریه ،انگلیس برای تامین منابع خود در ایران توسط رضاخان،کشف حجاب بین زنان را انجام داد ولی بعد از انقلاب به وسیله حکومت جمهوری اسلامی ضرورت حجاب رسماً اعلام و برای جلوگیری از انواع توطئه ها وسوء استفاده ها،حتی مختصاتی نیز بدان قائل گردید تا از راه افراط و تفریط ها موضوع را به ابتذال نکشاند که از آن جمله سادگی پوشاک و حجاب بود آن هم به صورتی که بر جذابیت زن از نظر مرد بیگانه نه افزوده و غیر مستقیم عامل محرکی برای ایجاد و رواج فساد نگردد ولی به مرور زمان،بی سروصدا و به تدریج روسری های رنگارنگ و جذاب خارجی به طور فراوان مورد توجه و استفاده گروه خاصی از زنان قرار گرفت که در این راه احکام شرعی مورد دستاویز قرار گرفته است . در این اقدام گرچه ظاهراً قانون مراعات می شود اما از سوی دیگر یا افزودن بر جذابیت زن در نظر مرد این اهداف خنثی می شود زیرا حجاب سبب کاهش جرم و جنایت و فساد در جامعه می شود.( عسگریwww.bashgah.net,1384,)
بدحجابی به خصوص در ده تا پانزده سال اخیر رشد زیادی کرده است به گونه ای که به یک معضل اجتماعی تبدیل گردیده است. در ابتدا موضوع در حدی نبود که احساس خطر شود اما رشد پدیده بدحجابی در ایران روبه افزایش رفت ولی متولیانی که وظیفه شرعی و قانونی شان اجرای برنامه هایی برای علاج این پدیده بود هیچ اقدام را صورت ندادند ودر واقع اصلاً در این 28 سال هیچ اقدامی صورت نگرفته است که نتیجه هم بدهد.
طبق آمار ی که به دست آمده است فعلاً پدیده بدحجابی نیمی از جمعیت زنانه نه مردانه ویا این که فعلاً بخش زنانه ،را مورد توجه قرار داده است.زنان نیمی از جمعیت 70 میلیونی ایران را تشکیل می دهند.پدیده ی بدحجابی عمدتاً به سنین 15 تا 30 سال مربوط می شود چرا که کودکان و میانسالان و کهنسالان را با این مقوله کاری نیست. درهمان حال باید از رقم آنان 43 درصد جمعیت روستا نشین کشور را کم کرد و همچنین آمار دختران در شهر های کوچک هم باید از این آمار کم کرد و درنهایت عدد باقی مانده را میان حداقل 10 و حداکثر 15 شهر تقسیم نمود آنگاه در خواهیم یافت که ما در هر شهرستانی که بدحجابی در آن یک روند نامطلوب و غیر قابل تحمل است،با تعداد کمی افراد به نسبت آنچه تصور می شود مواجه می باشیم . در این جا به طور طبیعی به این نتیجه می رسیم که در شر ایطی که اکثریت قاطع افراد در جامعه و از جمله خانواده های افراد بد حجاب از این موضوع رنج می بر ند،دستگاههای مسئول در نظام می توانند برنامه ریزی کنند و دریک دوره ی زمانی نه چندان طولانی شاهد کاهش چشم گیر این پدیده باشند.( بنی حسwww.mnarjes )
طبق نظریه دورکیم: مجموعه اعتقادات و احساساتی که درمیان معدل اعضای یک جامعه مشترک است و این مجموعه را می توان وجدان جمعی یا مشترک نامید و وجدان جمعی در پهنه جامعه شایع و منتشر است .این و جدان،مستقل از شرایط و وضع افراد است.افراد گذرا هستند و وی ماندنی و از نسلی به نسل دیگر نیز دگرگون نمی شود و نسل های متوالی را به یکدیگر مربوط می کند.
طبق این نظر فرهنگ نیز نسل به نسل به افراد منتقل می شود و به نسل های بعد می رسد و به عنوان وجدان جمعی در جامعه محسوب می شود.منشأ همبستگی اجتماعی اشتراک عده ای از حالات وجدان درمیان کلیه اعضای یک جامعه است.
بنا بر نظر دورکیم حجاب یک هنجار اجتماعی است که وجدان جمعی آن را قبول دارند.در جوامع چنانچه حجاب و ارزش رعایت شود جامعه از همبستگی برخوردار می شود یعنی حجاب به عنوان یک وجدان جمعی مورد قبول قرار می گیرد ولی اگر حجاب رعایت نشود و تعدادی از آن تخطی کنند آن همبستگی از بین می رود.
در این تحقیق به بررسی و شناخت عوامل و آثار سوء حجاب زدگی در دانشجویان جوان دختر تهرانی و گنابادی پرداخته می شود.
اهداف پژوهش
الف) اهداف کلی:
بررسی و شناخت علل حجاب زدگی دانشجویان جوان دختر تهرانی و گنابادی به منظور آگاهی و ارائه راه کار جهت پیشگیری از آثار سوء اجتماعی آن در خانواده و جامعه.
ب) اهداف جزئی:
1- بررسی و شناخت رابطه بین سن و حجاب زدگی دانشجویان دختر .
2- بررسی و شناخت رابطه وضعیت تاهل و حجاب زدگی دانشجویان دختر.
3- بررسی و شناخت رابطه درآمد و حجاب زدگی دانشجویان دختر
4- بررسی و شناخت رابطه دانشگاه محل تحصیل و حجاب زدگی دانشجویان دختر
5- بررسی و شناخت رابطه استفاده از رسانه ها و حجاب زدگی دانشجویان دختر.
اهمیت موضوع پژوهش
الف) ضرورت و اهمیت نظری: این تحقیق تلاش خواهد کرد در حوزه حجاب زدگی دانشجویان جوان دختر تهرانی و گنابادی به این سوالات پاسخ دهد.
1- آیادر جامعه بالاخص دانشجویان حجاب زدگی وجود دارد؟
2- چرا در جامعه حجاب زدگی وجود دارد؟
3- به چه شکلی حجاب زدگی در جامعه توسعه می یابد؟
4- حجاب زدگی به چه میزان باعث تشنح در جامعه و خانواده می شود؟
5- عوامل اثر گذار در حجاب زدگی چه مواردی می باشد؟
ب) ضرورت و اهمیت عملی:سعی بر آن است که با استفاده از این تحقیق و اطلاعات ذکر شده درباره علت حجاب زدگی در خانواد ه و جامعه و آثار سوء آن در جامعه بکاهیم.
فرضیات :
1- به نظر می رسد بین سن و حجاب زدگی دانشجویان دختر رابطه وجود داشته باشد.
2- به نظر می رسد بین وضعیت تأهل و حجاب زدگی دانشجویان دختر رابطه وجود داشته باشد.
3- به نظر می رسد بین میزان در آمد و حجاب زدگی دانشجویان دختر رابطه وجود داشته باشد.
4- به نظر می رسد بین دانشگاه محل تحصیل و حجاب زدگی دانشجویان دختر رابطه وجود داشته باشد.
5- به نظر می رسد بین میزان استفاده از رسانه ها و حجاب زدگی دانشجویان دختر رابطه وجود داشته باشد.
تعریف نظری وعملیاتی متغیرها:
1- سال ورودی به دانشگاه :یعنی سالی که فرد در کنکور ورودی دانشگاه قبول شده و برای ادامه تحصیل وارد دانشگاه می شود که در این جا منظور محقق از طبقات زیر خارج نمی باشد.
1) سال 81 و قبل از آن 2) از سال 81 تا 82 3) از سال 83 و بعد از آن
2- رشته تحصیلی : به آن شاخه ای که فرد هنگام قبولی در دانشگاه انتخاب می کند و در آن مشغول به تحصیل می شود گفته می شود که در این جا منظور محقق از طبقات زیر خارج نمی باشد.
1)مهندسی 2)علوم اجتماعی و روانشناسی 3)سایر موارد
3-سن :
نظری: تعداد سالهای عمری که فرد در زمان تولد تاکنون گذرانده است.
عملی : سن با معرفه هایی نظیر سال ،ماه و روز سنجیده می شود که این جا منظور محقق از سن ،تعداد سالهای عمر می باشد که از طبقات زیر خارج نمی باشد.
1) کمتر از 20 سال 2) از 20 تا 22 سال 3) از 22 سال به بالا
4- وضعیت شغلی:
نظری : منظور چگونگی پیشه و فعالیت مستمر و سازمان یافته فرد که دارای بعد اقتصادی است.
عملی : منظور از آن شامل طبقات زیر می باشد که اشتغال یا عدم اشتغال فرد در یکی از ارگانها لحاظ می باشد.
1) آزاد 2 )دولتی 3)بیکار ،خانه دار و سایر موارد
5- وضعیت تأهل:
نظری : منظور از تاهل این است که دو نفر زن ومرد با یکدیگر قانوناً ازدواج کرده و با یکدیگر زندگی کنند.
عملی : منظور محقق در این جا از وضعیت تاهل از دو طبقه زیر خارج نمی باشد.
1) مجرد 2) متأهل
6- اعضای خانواده :
نظری: اعضای خانواده کسانی هستند که یک خانواده را تشکیل می دهند که از معرفه های زیر خارج نمی باشد .
عملی : در این جا منظور محقق ازاعضای خانواده تعداد افراد خانواده است که در کنار هم زندگی می کنند که از سه طبقه زیر خارج نمی باشد.
1) چهار نفر وکمتر 2) از پنج نفر تا شش نفر 3) از هفت نفر به بالا
7- در آمد خانواده :
نظری: در آمد خانواده مقدار پولی است که هر ماه یک خانواده از یک منبع در آمد برای گذران زندگی دریافت می کنند.
عملی : در آمد خانواده در این پژوهش منظور مقدار پول دریافتی بابت حقوق و اضافه کاری است و یا در آمدی است که با واحد ریال (تومان ) محاسبه می شود که از طبقات زیر خارج نمی باشد.
1) کمتر از سیصد هزار تومان 2) از سیصد هزار تا چهار صد هزار تومان
3) از چهار صد هزار تومان به بالا
8- وضعیت مسکن:
نظری: منظور از مسکن در این جا یعنی مکانی که تعدادی از افراد در آن کنار هم زندگی می کنند.
عملی: این متغیر از معرفه هایی نظیر دیوار،اتاق،آشپزخانه و مالکیت و استیجاری مشخص می شود که در این تحقیق منظور محقق از وضعیت مسکن مالکیت می باشد که از سه طبقه زیر خارج نمی باشد.
1) شخصی 2) رهن و اجاره 3) سایر موارد
9- تماشای تلویزیون :
به افرادی که در طول شبانه روز تلویزیون و برنامه های آن را تماشا می کنند اطلاق می شود. که این متغیر با معرفه هایی نظیر ساعات تماشای تلویزیون ،دفعات تماشای تلویزیون ،مکان تماشای تلویزیون و برنامه های مورد مشاهده شده سنجیده می شود که منظور محقق در این جا ساعات تماشای تلویزیون می باشد.
1) کمتر از یک ساعت 2) از یک ساعت تا دو ساعت
3) از سه ساعت به بالا
خلاصه پژوهش
1-روش پژوهش :
در این تحقیق از معیارهای کلی ،اکتشافی و توصیفی استفاده شده است .در معیار اکتشافی به بررسی میزان گرایش به حجاب زدگی در دانشجویان دختر جوان دانشگاه آزاد تهران و گناباد پرداخته شده است .
2- جامعه آماری:
در این تحقیق شامل دانشجویان جوان دختر از دانشگاه آزاد مجتمع ولی عصرتهران و دانشگاه آزاد گناباد می باشد که به صورت طبقه ای 100 نفر دانشجوی دختر جهت پاسخگویی به پرسشنامه انتخاب شدند.
3- حجم نمونه :
شامل دانشجویان جوان دختر دانشگاه آزاد تهران به تعداد 50 نفر و دانشجویان جوان دختر دانشگاه آزاد گناباد به تعداد 50 نفر می باشد.روش نمونه گیری به صورت طبقه ای می باشد.
4- ابزار اندازه گیری(ابزارسازی):
ابزاراندازه گیری لیکرت و با استفاده از پرسشنامه می باشد و برای تحلیل داده ها از برنامه نرم افزارspss( تحلیل آماری) استفاده شد که در نتیجه جداول یک بعدی و دو بعدی و نمودارهایی را ارائه داد.
5-روش جمع آوری اطلاعات:
روش جمع آوری اطلاعات به طریق پیمایشی می باشد و براساس سوالاتی که در مورد موضوع تحقیق مطرح شد به آثار مکتوب موجود در کتابخانه مراجعه شد . اسناد مکتوب در این تحقیق شامل روزنامه ها ،مجلات،کتب و اینترنت می باشد.
6- روش تجزیه و تحلیل (آماری )اطلاعات:
شیوه سنجش و اندازه گیری متغیرها ،پرسشنامه و آزمون و تحلیل و تفسیر داده ها با کد گزاری و spss به لحاظ روش های آماری می باشد و مقیاس های اندازه گیری اسمی ،ترتیبی و رتبه ای می باشد .
محدوده مطالعاتی پژوهش:
این تحقیق در حوزه جامعه شناسی انحرافات و جامعه شناسی دینی و به صورت اسنادی و میدانی صورت گرفته است.
فصل دوم
ادبیات و پیشینه موضوع پژوهش
مقدمه:
مفهوم پوشش زن در اسلام این است که زن در معاشرت با مردان بدن خود را بپوشاند و به جلوه گری و خودنمایی نپردازد.
علت و فلسفه ایجاد حجاب حفظ آرامش و امنیت زن، تحکیم خانواده و احترام به زن و سلامت نسل آینده می باشد.
با بررسی و مقایسه حد و کیفیت حجاب در ادیان ملاحظه می گردد که حجاب د رادیان دیگر به نسبت اسلام از شدت بیشتری برخوردار بوده است و دین اسلام سعی در تسهیل کردن آن نموده است. پس به این ترتیب این اسلام نیست که حجاب را به وجود آورده بلکه آن را به شکلی قانونمند کرده تا به صورت متعادل با روحیه ی زن ها سازگار باشد.
وضعیت حجاب در کشور ما به نسبت کشورهای غربی از وضعیت بهتری برخوردار می باشد. ولی با این حال این وضعیت برای یک کشور انقلابی و اسلامی مناسب نیست و در این چند سال ارزشها و فرهنگ ما رشد چندانی نداشته اند.
زن ها به علت این که از لحاظ عاطفی احساس امنیت نمی کنند می خواهند با پناه بردن به بدحجابی احساس آرامش و امنیت نمایند. یا این که زنان با طرز لباس و آرایش های زننده و جلف که نمود بدحجابی می باشد می خواهند با اقدامات دولت مخالفت کنند که از عوامل اثرگذار در حجاب زدگی خانواده گروه دوستان، رسانه های جمعی، عدم نظارت دقیق اجتماعی، ضعف باورها و اعتقادات دینی و مذهبی، خودنمایی و .... می توان نام برد.
حجاب زدگی در همه طبقات اجتماعی به چشم می خورد ولی در طبقات مرفه بیشتر می باشد و افرادی که از طبقات پایین جامعه دچار بدحجابی شده اند به علت ناآگاهی و نادانی دست به این کار زده اند. برای حل این معضل باید آگاه سازی و فرهنگ سازی، صورت بگیرد و نیز الگوهای بهتری برای مردم مدنظر قرار داد.
تعریف حجاب :
کلمه حجاب هم به معنی پوشیدن است و هم به معنی پرده و حجاب. بیشتر استعمالش به معنی پرده است. این کلمه از آن جهت مفهوم پوشش می دهد که پرده وسیله پوشش است و شاید بتوان گفت که به حسب اصل لغت هر پوششی حجاب نیست. آن پوشش حجاب نامیده می شود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت می گیرد. (مطهری، 1373، ص 78).
پوششی را که اسلام برای زنان مقرر کرده بدین معنی نیست که از خانه بیرون نروند. مفهوم پوشش زن در اسلام این است که زن در معاشرت با مردان بدن خود را بپوشاند و به جلوه گری و خودنمایی نپردازد. (کوهستانی، 1383، ص 134).
بنابراین حجاب زن 1- حجاب، حافظ وقار، شخصیت، کرامت، اصالت و عظمت زن و حافظ زیبایی و منافع او برای شوهر است. 2- حجاب در اسلام مصونیت است نه محدودیت (همان منبع، همان صفحه)
تاریخ پوشش حجاب زنان به آفرینش اولین انسان های روی زمین یعنی آدم و حوا برمی گردد. بنابر مفاد آیات قرآن کریم آنان دارای لباس بوده اند اما بر اثر خوردن از شجره ممنوعه پوشش خود را از دست داده و بلافاصله به پوشاندن خود اقدام کرده اند. قبل از اسلام نیز در میان بعضی از ملل حجاب وجود داشته است. طبق شواهد تاریخی در ایران باستان نیز حجاب بوده است. در اسلام نیز از آغاز نزول قرآن آیات شریفه بیانگر وجوب حجاب در میان زنان مسلمان است و زنان نیز به رعایت این قوانین الهی اهتمام ورزیده اند و این سنت حسنه درمیان زنان مسلمان استمرار یافته است. دستورهای اسلام پیرامون آیات حجاب در احیای فرهنگ عفاف و پاکدامنی و سلامت خانواده و اجتماع بسیار مؤثر بود و تحول چشم گیری ایجاد شد به طوری که عایشه همسر پیامبر در ارتباط با این وضعیت چنین نقل می کند «مرحبا به زنان انصار همین که آیات سوره نور نازل شد یک نفر از آنان مانند گذشته بیرون نیامد و همه ی آنان سرخود را با روسری های مشکی پوشاندند» (جلیلی، 1383، ص 79).
تاریخچه و مرور اجمالی حجاب در تاریخ ادیان
باورها و اعتقادات در عرصه جهانی دو دسته اند که دارای منشأ الهی و آسمانی اند، مثل اعتقادات مربوط به یهود، مسیحیت و حتی از جهاتی زرتشتی و آئین مقدس در اسلام و دسته دیگر زائیده افکار فلاسفه، صاحب نظران، خیرخواهان، مصلحان و احیاناً سیاست بازان، مدعیان دروغین، جاهلان که ساخته دست بشرند مثل آئین کنفوسیوس، بودایی، برهمایی، بهایی و .....
عقیده و باور ما این است که در ادیان الهی آن ها که به دور از تحریف و دست خوردگی هستند به حمایت از زن برخواستند و او را آفریده ای الهی که مورد احترام خداوند است معرفی کرده اند دلیل آن هم بسیار روشن است زیرا خدا را بالاتر و بزرگتر از آن می بیند که آفریده هایی چون زن و مرد داشته و یکی را بر دیگری بی حساب ترجیح دهد و یا به شکنجه و آزار و استثمار زن توسط مرد رضایت دهد. در مورد ادیان غیرالهی که انعکاسی از اندیشه و روحیه ی مردم است، مسئله ممکن است به صورت های دیگری باشد. ما ذیلاً به چند مورد از آن اها اشاره می کنیم.
1) ادیان غیرالهی
1-1) حجاب درآئین برهمایی :
برهمایی آئینی است که در هند، طرفداران بسیار دارد. مردم آن از نظر فکری افرادی کم توقع نسبت به زندگی، بی رغبت به مال و به دور از حرص نسبت به مقام و جاه خویشند. در این آئین زن شخصیتی مستقل ندارد، دارای وجودی تبعی و جزء مایملک پدر یا شوهر است. پدران و شوهران حق هرگونه دخالت و تصرف در فکر و اراده زن داشته واو حق نداشت از خانه خویش بی اجازه آن ها بیرون رود و نسبت به بیگانه آشنایی داشته باشد. حتی شوهر به علت بی عفافی همسر می توانست او را طلاق دهد. در این زمینه «ویل دورانت» در کتاب تاریخ تمدن می نویسد: در هند طبق قانون «مانو» شوهر می توانست همسرش را به علت بی عفافی طلاق بدهد.
مسأله ی سوزاندن زن به همراه جنازه ی شوهر و ریختن خاکستر او در رودخانه گنگ یا برهماپوترا در این آئین از روزگار قدیم وجود داشته و تا نیم قرن هم ادامه داشته است. علت این کار بدان خاطر بوده که برای زن پس از مرگ شوهر وظیفه و رسالتی قائل نبودند. عضوی زائد و بی حساب بود و برای زنده ماندن او توجیهی نداشته اند. مگر این که به نزد اقوام خود برود، وگرنه در خانه شوهر برای او جایگاهی نبود و زمانی که به نزد اقوام خود باز می گشت، باز هم حق نداشت هرگز با شکمی سیر زندگی کند ناگزیر می بایست به قناعت و کم خوری بپردازند و عبادت را پیشه خود سازد تا روزی که مرگش فرا رسد حق ازدواج مجدد از او سلب می شد حتی اگر مدت زندگی او با شوهر از سال نمی گذشت و او جوان بود. در این زمینه ویل دورانت می گوید «رسم حجاب و یا پرده نشینی زنان شوهر کرده، بوسیله ایرانیان وارد هند شد و به همین جهت این رسم در نواحی شمال هند بیش از نواحی دیگر استحکام داشته است. شوهران تا اندازه ای برای محافظت همسران خود از دست درازی سایرین یک گونه رسم پرده نشینی شدیدی برقرار کرده اند. بنابرآن رسم یک زن آبرومند فقط می توانست چهره ی خود را به شوهر و فرزندانش نشان بدهد. و در ملأ عام نیز تنها پس از در بر کردن چادری سنگین می توانست راه برود. حتی پزشکی که او را درمان می کرد و نبضش را می گرفت باید از پشت پرده چنین می کرد. در بعضی محافل نشانه بی تربیتی بود که کسی از چگونگی وضع و حال همسر دیگری به پرسد یا در هنگام مهمانی با خانم های منزل صحبت کند.
در قانون نامه مانو به مردان چنین اخطار می شود «زن طبیعتاً میل دارد مرد را اغوا کند. لذا مرد نباید در یک جای خلوت با خویشاوندان نزدیک خود بنشیند و نباید به بالاتر از قوزک پای دختر عابر نگاه کند» (پارسا، 1377، ص 35).
2- 1)آئین کنفوسیوس :
«آئین کنفوسیوس» آئینی است، که در چین و ژاپن و .... طرفدارانی دارد و خود کنفوسیوس مدعی نبوت و رسالت الهی نبوده و پیروان او هم چنین ادعایی ندارند. او را بشری عادی ولی خبره و صاحب نظر معرفی می کنند بعد معاد و قیامت، کیفر و حسابرسی وحی و قانون خدایی در آن وجود ندارد در این آئین زن انعکاسی از مرد و برای خدمت و جذب عطوفت شوهر آفریده شده است. گامهای او فساد آفرین، وجودش فسادآفرین است. دارای ارزش و شخصیت قابل اعتنایی نیست. اختیار او مطلقاً با مرد است و از خود اراده و اندیشه ای را نباید بروز دهد. او جزء مایملک مرد است. همانند کالایی در اختیار او، در انتخاب همسر و در ازدواج صاحب رأی و نظر نیست، تکلیف او را دیگران معین می کنند. همه گاه باید در اطراف همسر باشد. برای این که دختران زودتر شوهر کنند و یا به جای دور نروند، پاهای آنان را به گمان خود زیبا و در حقیقت معیوب می کردند. او باید نسبت به مرد خضوع کند از او اطاعت و حرف شنوی کامل داشته باشد برای جلب عطوفت شوهر باید به دیرها پناه برده، دعا کند و از ارواح نیاکان که خدایان او هستند استمداد به طلبد خلاصه معتقدند زن برای لذت مرد آفریده شده و بهترین زن کسی است که نسبت به مرد خاضع تر باشد، پرحرفی زن، بیمار شدن او، عقیم بودن او، بی میلی شوهر نسبت به او، این حق را برای شوهر ایجاد می کند تا او را در معرض فروش بگذارد، مثلاً زن در آئین کنفوسیوس از چنین جایگاهی برخوردار است و موجودی بی اراده و خرد و فاقد ارزش و شخصیت قابل اعتنایی است، باید پرده نشینی را اختیار کند، به دیرها پناه برد تا به تواند از این طریق عطوفت خانواده شوهر را جلب نماید و دارای منزلت انسانی گردد. (پارسا، 1377، ص 32).
بدین سبب در آئین های بشری چون منشأ اعتقادات و اندیشه ی بشری و مذهب هم از خواست و رأی مردم و انعکاسی از ذهنیت های آنان بوده لذا همان افکار و اندیشه های جاهلیت را در آن ملاحظه می کنیم و اگر قوانینی به نام حجاب یا پرده نشینی در آن ها وجود دارد بخاطر یک سری عوامل همچون منافع مادی و شهوانی و یا تعصبات خشک که ناشی از افکار جاهلی آن هاست، نه برخواسته از نیروی خدادادی و فطری آن ها.
2) ادیان الهی
در عصری که فضائل و اخلاق نیک در زیر باورها و اعتقادات غلط مدفون بود و در کنار این باورها واعتقادات جاهلی زن هیچ ارزش و منزلتی نداشت و ارزش او تنها در یک ابزار در دست مردان خلاصه شده بود، در صورتی که او نیز همچون مردان، موجودی است گرامی و محترم، مخلوق و آفریده خدا، نه تنها ذاتاً عامل گناه مردان نیست، بلکه در مواردی بسیار عامل جلوگیری مرد از گناه و مایع حفظ عفت و سکون اوست انبیاء الهی از جانب خداوند متعال ظهور می کنند و در کنار رسالت خود که زنده کردن فطرت توحید و خداجویی است شخصیت زن را نیز احیا می کند.
1- 2) حجاب در آئین زرتشت :
نخستین مردمی که به سرزمین ایران آمدند، آریایی ها بودند. آنان به دو گروه عمده «مادها» و «پارساها» تقسیم می شدند. با اتّحاد مادها، دولت «ماد» تشکیل شد. پس از مدتی پارسها توانستند دولت ماد را از بین ببرند و سلسله های هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان را بنیان گذاری کنند.
پژوهش ها نشان می دهد که زنان ایران زمین از زمان مادها که نخستین ساکنان این دیار بودند، دارای حجاب کاملی، شامل پیراهن بلند چین دار، شلوار تا مچ پا و چادر و شنلی بلند بر روی لباسها بوده اند این حجاب در دوران سلسله های مختلف پارسها نیز معمول بوده است. بنابراین، در زمان بعثت زرتشت و قبل و بعد از آن، زنان ایرانی از حجابی کامل برخوردار بوده اند.
برابر متون تاریخی، در همه آن زمان ها پوشاندن موی سر و داشتن لباس بلند و شلوار و چادر رایج بوده است و زنان هر چند با آزادی در محیط بیرون خانه رفت و آمد می کردند و همپای مردان به کار می پرداختند، ولی این امور با حجاب کامل و پرهیز شدید از اختلاطهای فسادانگیز همراه بوده است.
جایگاه فرهنگی پوشش در میان زنان نجیب ایران زمین به گونه ای است که در دوران سلطه کامل شاهان، هنگامی که خشایار شاه به ملکه «وشی» دستور داد که بدون پوشش به بزم بیاید تا حاضران، زیبایی اندام او را بنگرند، وی امتناع نمود «ملکه ایران» را از داد. (http://rasekh.parsiblog.com)
در زمان ساسانیان- که پس از نبوت زرتشت است- افزون بر چادر، پوشش صورت نیز در میان زنان اشراف معمول شد. به گفته ویل دورانت پس از داریوش، زنان طبقات بالای اجتماع ، جرأت نداشتند که جز در تخت روان روپوش دار از خانه بیایند و هرگز به آنان اجازه داده نمی شد که آشکارا با مردان آمد و رفت کنند. زنان شوهردار حق نداشتند هیچ مردی حتی پدر و برادرشان را ببینند. در نقش هایی که از ایران باستان برجای مانده است، هیچ صورت زنی دیده نمی شود و نامی از ایشان نیامده است. (مطهری، 1373، ص 22).
تجلیات پوشش در میان زنان ایران چنان چشم گیر است که برخی از اندیشمندان و تمدن نگاران، ایران را منبع اصلی ترویج حجاب در جهان معرفی کرده اند.
از آن جا که مرکز بعثت «اشو زرتشت» ایران بوده است و آن حضرت در زمینه اصل حجاب و پوشش زنان در جامعه خویش کمبودی نمی دیده است. با تأیید حدود و کیفیت حجاب رایج آن دوران، کوشید تا با پندهای، خود ریشه های درونی حجاب را تعمیق و مستحکم نموده، عامل درون را ضامن اجرا و پشتوانه استمرار و استواری حجاب معمول قرار دهد.
گفتنی است که در دین زرتشت، لباس با کیفیت خاصی برای حجاب زنان واجب نشده است؛ بلکه لباس رایج آن زمان که شامل لباس بلند، شلوار و سرپوش- یعنی چادر یا شنلی بر روی آن- بوده است، مورد تقریر و تنفیذ قرا رگرفته است. هر چند که استفاده از سفدرفه و کفشتی- لباس مذهبی ویژه زرتشتیان- توصیه شده است. البته بر هر مرد و زن واجب است که هنگام انجام مراسم عبادی و نیایش، سر خود را به پوشاند. بنا به گفته مؤبد «رستم شهرزادی» پوشش زنان باید به گونه ای باشد که هیچ یک از موهای سر زن از سرپوش بیرون نباشد. در خرده اوستا، به طور صریح چنین آمده است: «نامی زت واجیم، همگی سر واپوشیم و همگی نماز و کریم بدادار هورمزد؛ یعنی همگان نامی ز تو برگوییم و همگان سر خود را می پوشیم و آن گاه به درگاه دادار اهورامزدا نماز می کنیم». (Ham Mihan Forum.htm)
بر اساس آموزه های دینی، یک زرتشتی مؤمن، باید از نگاه ناپاک به زنان دوری جوید و حتی از به کارگیری چنین مردانی خودداری کند.
پوشش موی سر و داشتن نقاب بر چهره، پس از سقوط ساسانیان نیز ادامه یافته است. به این نمونه بنگرید: پس از فتح ایران، هنگامی که سه تن از دختران کسری، شاهنشاه ساسانی را برای عمر آوردند، شاهزادگان ایرانی همچنان با نقاب، چهره خود را پوشانده بودند. عمر دستور داد تا پوشش از چهره برگیرند تا خریداران پس از نگاه، پول بیشتری مبذول دارند. دوشیزگان ایرانی خودداری کردند و به سینه مأمور اجرای حکم عمر مشت زده، آنان را از خود دور ساختند. عمر بسیار خشمناک شد؛ ولی امام علی (ع) او را به مدارا و تکریم آنان توصیه فرمود. (HamMihan Forum.htm)
در کتاب پوشاک باستانی ایرانیان در ذیل عنوان پوشاک اقلیت های میهن ما در مورد حجاب زنان زرتشتی چنین می خوانیم. در این پوشاک که بانوان زرتشتی از آن استفاده می کنند. شباهتی بسیار نزدیک به پوشاک بانوان نقاط دیگر کشور ما دارد. چنانکه روسری آنان از نظر شکل و طرز استفاده، نظیر روسری بانوان بختیاری است و پیراهن شبیه پیراهن بانوان لر در گذشته نزدیک است. و شلوار از لحاظ شکل و برش، همان شلوار بانوان کرد آذربایجان غربی است و کلاهک، همان کلاهک بانوان بندری است. (عسگری، 1384، ص سوم)
2- 2 حجاب در آیین یهود :
همه مؤرخان، از حجاب سخت زنان یهودی سخن گفته اند. ویل دورانت می گوید: گفت و گوی علنی میان ذکور و افناث، حتی بین زن و شوهر از طرف فقهای دین ممنوع گردیده بود.... دختران را به مدرسه نمی فرستادند و در مورد آن کسب اندکی علم را به ویژه چیز خطرناکی می شمردند. با این همه، تدریس خصوصی برای افناث مجاز بود. نپوشاندن موی سر خلافی بود که مرتکب آن را مستوجب طلاق می ساخت. زندگی جنسی آنان، علی رغم تعدد زوجات، به طرز شایان توجه، منزه از خطایا بود. زنان آنان، دوشیزگانی محجوب، همسرانی کوشا، مادرانی مهربان و امین بودند و از آن جا که زود وصلت می کردند، فحشا به حداقل تخفیف پیدا می کرد. (HamMihan Forum.htm).
بدون تردید مبنای حجاب در شریعت یهود، آیات تورات بود که بر حجاب تأکید می نمود. کاربرد واژه «چادفر» و «برقع» که به معنای روپوش صورت است، در آن آیات، کیفیت پوشش زنان یهودی را نشان می دهد. تورات تشبه مرد و زن به یکدیگر را نهی نموده، می گوید: متاع مرد بر زن نباشد و مرد لباس زن را نپوشد؛ زیرا هر که این را کند، مکروه «یَهْوَه» خدای توست. بی حجابی سبب نزول عذاب معرفی شده است؛ (http://rasekh.parsiblog.com)
افزون بر موارد فوق، در کتاب مقدس، وجوب پوشاندن موی سر لزوم پرهیز از زنان فریبکار و بیگانه، نهی از لمس و تماس و واژه چادر، نقاب و برقع آمده است؛ «در تلمود» اصلی ترین کتاب فقهی که به گفته ویل دورانت، اساس تعلیم و تربیت یهود است، نیز بر لزوم پوشاندن سر از نامحرمان، لزوم سکوت زن و پرهیز از هرگونه آرایش برای سایر مردها، پرهیز از نگاه زن به مردان بیگانه، اجتناب از نگاه مرد به زنان نامحرم و لزوم پرهیز از هر امر تحریک آمیز، تأکید شده است (HamMihan Forum.htm).
برابر حکم سخت گیرانه تلمود، اگر رفتار زن فضیحت آمیز باشد، شوهر حق دارد او را بدون پرداخت مبلغ کتوبا (مهریه) طلاق دهد و زنانی که در موارد زیر به رفتار و کردار آن ها ا شاره می شود، ازدواجشان باطل است ومبلغ کتوبا (مهریه) به ایشان تعلق نمی گیرد زنی که از اجرای قوانین دینی یهود سرپیچی می کند و فی المثل بدون پوشاندن سرخود، به میان مردان می رود، در کوچه و بازار به چشم می رسید و با هر مردی از روی سبک سری به گفت و گو می پردازد. زنی که در حضور شوهر خود، به والدین او دشنام می دهد و زن بلند صدا که در خانه با شوهر خود به صدای بلند در باره امور زناشویی صحبت می کند و همسایگان او می شنوند که چه می گوید. (مطهری، 1373، ص 21)
برخورد حضرت موسی (ع) با دختران شعیب که به آنان فرمود تا پشت سر او حرکت کرده، از پشت سر، او را به منزل پدرشان هدایت کنند، و نیز سیره عملی یهودیان مبنی بر استفاده از چادر و برقع و روبند، تفکیک و جدا بودن محل عبادت زنان از مردان در کنیسه، ناشایسته شمردن اشعاری که در تمجید زیبایی زنان سروده شده است و ایراد خطابه توسط زنان از پشت پرده، بیانگر کیفیت شدید و سخت گیرانه حجاب نزد یهودیان است.
در آئین یهود زنان از مزایای حقوقی برخوردار بوده اند از جمله این که حق تصرف در اموال و دارایی خود داشته است و ولایت و سلطه پدر و شوهر به گونه ای نبوده است که او به صورت کلی بی اختیار و تابع باشد بلکه رعایت حال او تا حد زیادی می شده است. در این آئین حجاب و حفظ عفت مورد توجه بوده و به پوشاندن اندام از نامحرمان سفارش شده بود. (پارسا، 1377، ص 39).
رواج حجاب در بین زنان قوم یهود مطلبی نیست که کسی به تواند آن را مورد انکار یا تردید خود قرار دهد. مورخین نه تنها از مرسوم بودن حجاب در بین زنان یهود، سخن گفته اند بلکه به افراط ها و سخت گیری حجاب در اسلام آمده است گرچه پوشش در بین عرب مرسوم نبود و اسلام آن را به وجود آورد ولی در ملل غیرعرب به شدیدترین شکل رواج داشت. در ایران و در بین یهود و مللی که از فکر یهود پیروی می کردند حجاب به مراتب شدیدتر از آنچه اسلام می خواست وجود داشت. در بین این ملت ها صورت وکف دستها هم پوشیده می شود. (عسگری، 1384، www.bashgah.net).
3- 2) حجاب در شریعت مسیح :
مسیحیت نه تنها احکام شریعت یهود در مورد حجاب را تغییر داد، بلکه قوانین شدید آن را استمرار بخشید و در برخی موارد ، قدم را فراتر نهاد و با سخت گیری بیشتری، وجوب حجاب را مطرح ساخت؛ زیرا در شریعت یهود، تشکیل خانواده و ازدواج امری مقدس محسوب می شد و طبق نوشته ویل دورانت، در سن بیست سالگی اجباری بود؛ اما از دیدگاه مسیحیت قرون اولیه، تجرد، مقدس شمرده می شد. بنابراین مسیحیت، برای از بین بردن زمینه هرگونه تحریک و تهییج، زنان را به صورت شدیدتری به رعایت کامل پوشش و دوری از هرگونه آرایش و تزیین فراخواند. برابر متون تاریخی، چادر و روبند، برای همگان – حتی برای خاتون های اشراف- ضروری بود و در اعیاد نیز کسی آن را کنار نمی گذاشت؛ بلکه با طلا و نقره و پارچه های زربفت آن را تزیین می نمودند و حتی برای تفریح نیز با حجب و حیای کامل در مجالس انس و یا گردش هایی دور از چشم نامحرمان، شرکت می جستند. (عسگری، 1384، www.bashgah.net)
در «کتاب مقدس» در مورد لزوم آراستگی به حیا و کنار نهادن آرایش ظاهری چنین آمده است: همچنین زنان، خویشتن رابیارایند به لباس مزّین به حیا و پرهیز؛ نه به زلف ها و طلا و مروارید و رخت گران بها.... زن با سکوت به کمال اطاعت تعلیم گیرد و زن را اجازت نمی دهم که تعلیم دهد یا بر شوهر مسلط شود؛ بلکه در سکوت بماند.
در «عهد جدید» نیز لزوم پوشاندن موی سر، به ویژه در مراسم عبادی، لزوم سکوت به ویژه در کلیسا، با وقار و امین بودن زن و نهی از نگاه ناپاک به بیگانگان را خاطرنشان ساخته، می گوید: کسی که به زنی نظر شهوت اندازد، همان دم، در دل خود با او زنا کرده است پس اگر چشم راستت، تو را به لغزاند، قلعش کن و از خود دور انداز؛ زیرا تو را بهتر آن است که عضوی از اعضایت تباه گردد، از آن که تمام بدنت در جهنم افکنده شود.
دستورات دینی پاپ ها و کاردینال های مسیحی که بر اساس آن پوشاندن صورت الزامی و تزیین موی سر و آرایش آن و تنظیم آن ها در آیینه و سوراخ نمودن گوش ها و آویختن گلوبند، خلخال، طلا و دستبند قیمتی، رنگ نمودن مو و تغییر صورت ظاهری ممنوع بود، شدت بیشتری را نشان می دهد.
در مورد سیره عملی زنان مسیحی، دائره المعارف لاروس می گوید: دین مسیحی، برای زن، خفمار را باقی نهاد؛ وقتی وارد اروپا شد، آن را نیکو شمرد. زن ها در کوچه و وقت نماز، خمار داشتند. در قرون وسطی، خصوصاً قرن نهم، خمار رواج داشت. آستین خمار، شانه زن را پوشیده، تقریباً به زمین می رسید. این عادت تا قرن سیزدهم باقی بود.
ویل دورانت نیز در مورد سیره عملی زنان مسیحی چنین می نویسد: ساق پای زنان چیزی نبود که در ملأ عام و یا رایگان به چشم بخورد.... البسه بانوان در مجالس تورنه، موضوع مهمی برای روحانیون بود که کاردینال ها، درازی جامه های خواتین را معین می کردند. هنگامی که کشیشان چادر و روبند را یکی از ارکان اخلاقیات عیسوی دانستند به دستور زن ها، چادرها را از حریر زربافت ساختند.....
تصویرهایی که از پوشاک مسیحیان و زنان اروپا به جا مانده، به وضوح حجاب کامل زنان را نشان می دهد. (HamMihan Forum.htm)
جرج زیدان دانشمند مسیحی در این باره می گوید: «اگر مقصود از حجاب پوشانیدن تن و بدن است این وضع قبل از اسلام و حتی پیش از ظهور دین مسیح معمول بوده است و آثار آن هنوز در خود اروپا باقی مانده است (عسگری 1384، www.bashgah.net(
4- 2) حجاب در آئین اسلام :
بدون شک، پوشش زن در برابر مردان بیگانه، یکی از ضروریات دین اسلام است. قرآن کریم می فرماید: «و به بانوان با ایمان بگو چشم های خود را فروپوشند و عورتهای خود را از نگاه دیگران پوشیده نگاه دارند و زینتهای خود را، جز آن مقداری که ظاهر است، آشکار نسازند و روسری های خود را بر سینه خود افکنند و زینتهای خود را آشکار نسازند؛ مگر برای شوهر انشان، پدرانشان، پسر شوهرانشان، پسرانشان، پسران همسرانشان، برادرانشان، پسر برادرانشان، پسر خواهرانشان، زنان هم کیش شان، کنیزانشان و مردان سفیهی که تمایلی به زنان ندارند و کودکانی که از امور جنسی بی اطلاعند و پاهای خود را بر زمین نکوبند تا زینتهای پنهانشان آشکار شود و همگی به سوی خداوند توبه کنید ای مؤمنان؛ باشد که رستگار شوید». افزون بر آن، در آیات دیگر، پوشیدگی کامل اندام، نیک و شایسته، با وقار و بدور از تحریک سخن گفتن و دوری از آرایش های جاهلیت نخستین، توصیه شده است.
در روایات نیز پوشیدن جامه بدن نما و نازک نزد نامحرم آرایش و استعمال عطر در خارج از خانه، اختلاط فساد برانگیز زن و مرد دست دادن و مصابحه با نامحرم و تشبیه به جنس مخالف منع شده است و مردان با غیرت به هدایت و کنترل همسر و دختران، عفت نسبت به زنان مردم و دوری از چشم چرانی توصیه شده اند. (HamMihan Forum.htm)
اسلام که آخرین دین الهی و به تبع کاملترین دین است برای همیشه و همه بشریت از طرف خداوند عالم نازل شده است. لباس را هدیه ای الهی معرفی نموده و وجوب پوشش زنان را با تعدیل و انتظام مناسبی به جامعه بشری ارزانی داشته است.
از انحرافات و یا افراط و تفریط هایی که پیرامون پوشش زنان وجود داشته است، اجتناب نموده و با تشریح قانون، حد و مرزی متناسب با غرایز انسانی را در نظر گرفته است. در حجاب اسلامی سهل انگاری های مضر و سخت گیری های بی مورد، وجود ندارد. حجاب اسلامی آن گونه که غرب تبلیغ می کند حبس زن در خانه یا پرده نشینی و دوری از شرکت در مسائل اجتماعی نیست. بلکه بدین معناست که زن در معاشرت خود با مردان بیگانه موی سر واندام خود را بپوشاند و به جلوه گری و خودنمایی نپردازد. با توجه به غریزه قدرتمند جنسی، احکام و دستورهای اسلام تدبیری است که خداوند برای تعدیل و رام کردن و همچنین ارزای صحیح این غریزه تشریح فرموده است. (عسگری، 1384، www.bashgah.net)
از بررسی و مقایسه حد و کیفیت حجاب در ادیان غیرالهی و ادیان الهی استنباط می گردد. که حجاب در ادیان دیگر نسبت به اسلام از شدت بیشتری برخوردار بوده است. بنابراین نه تنها اسلام قانون حجاب را وضع نکرده است. بلکه در جهت جلوگیری از افراط و تفریط هایی که در طول تاریخ و ادیان الهی در مورد حجاب به وجود آمده بود به قانونمند کردن آن به صورتی متعادل و مناسب که با روحیه ی زن مسلمان سازگار باشد ارائه نموده است.
انواع حجاب
1- نوعی حجاب است که صرفاً حالت تشریفاتی و رسمی داشته و نه تنها پوشش نیست بلکه خود نوعی تزئین کردن برای جلب توجه بیشتر به نامحرمان است و با صد زبان فریاد می زند که این خانم اهل اختلاط با نامحرمان و تشنه نگاه نامحرمان و نیازمند چشم های ناپاکان است.
2- نوع دیگری از حجاب است که دورادور فریاد می زند که این زن اهل وقار و عفاف و چشم طمع کاران را کور و دست هوس بازان را کوتاه می کند. «ذلک ادنی ان یعرفن» حجاب زن باید معرف شخصیت و پرچم ایمان و نشانه عفاف او باشد و از وقار و متانت او حکایت کند.
البته قرآن کریم نه فقط در مورد حجاب زنان، امر به وقار را توصیه کرده است. بلکه حتی در مقام سخن گفتن زن با مرد نامحرم رعایت حدود خاصی را توصیه کرده است و آنان را از سخن گفتن با ناز و عشوه با نامحرمان منع فرموده تا مبادا افراد مریض حال تحریک شده و به گناه بی افتند. (سعیدی، 1380، ص 31).
در سوره احزاب آیه 32 می فرماید:
«فلا تخضعن بالقول فیطمع الذی فی قلبه مرض و قلن قولاً معروفاً»
با مرد نامحرم، ظریف و شهوت انگیز سخن نگوئید تا مبادا افراد بیمار دل به طمع گناه بیفتد بلکه متین و متعارف سخن بگوئید.
اشکال پوشش :
حد واجب حجاب پوشش بدن (غیر از دستها و صورت) با لباس مناسب است. همچنین آیه 31 از سوره نور آشکارا دلالت دارد که زنان باید زیورها و زینتهایی را که استفاده می کنند نیز از دید فرد غیر محرم پوشیده نگه دارند قرآن کریم در این زمینه صریح است (اشکوری، 1377، ص 99)
آنچه مقوم حجاب است ضوابط است اما برای حجاب و پوشش شکل خاصی در اسلام تعیین نشده است و محدودیتی وجود ندارد مادام که حدود شرعی رعایت شود هر کس می تواند لباس مورد نظر خود را بپوشد. اقوام و ملیتها می توانند شکل لباس ملی و محلی خود را حفظ کنند از این حیث فرقی بین لباس عربی، آفریقایی، جنوبی، بلوچی، کردی و .... نیست. اسلام نمی خواهد همه مسلمین متحدالشکل باشند لذا هیچ شکل خاصی که از آن جهت که شکل خاصی است برتری ندارد. آن لباس که بهتر حدود را حفظ می کند بهتر است. حتی لباس ملی و قبیله ای با حفظ حدود شرعی از جهتی بهتر است. اسلام دین جهانی است وکثرت شعوب، قبایل و زبان ها را مثبت و خاص خداوند می داند، چنانچه وحدت زبان را نخواسته، یکسانی در شکل لباس را نیز نخواسته است. (همان منبع، ص 99)
پوشش بانوان در عصر حاضر، چادر و مقنعه و روسری و مانتو و شلوار وجوراب می باشد که به بحث تفضیلی آن می پردازیم.
1- چادر :
چادر بارزترین نمود حجاب ا سلامی در عصر حاضر است که ریشه در قرآن و سیره زنان اهل بیت به ویژه فاطمه زهرا (ع) دارد.
چادر مشکی بهترین و سالمترین پوشش زن مسلمان است که سراسر حجم بدن او را با وقاری خاص و یکنواخت می پوشاند از همین رو چادر حجاب برتر و کاملترین پوشش زن مسلمان است. (اکبری، 1380، ص 66)
در آیه 59 سوره احزاب و سیره فاطمه (ع) بهترین و قویترین دلیل استفاده از این لباس مقدس است که به زن کرامت و آرامش می بخشد.
1- چادر بیش از هر لباسی حجم و حرکت بدن را پوشش می دهد و بزرگواری و تواضع زن را در برابر احکام اسلام و ارزشهای اخلاقی آشکار می سازد.
2- چادر با پوشش یکنواخت و یکپارچه بدن، جلب توجه نامحرم را به کمترین حد خود می رساند.
3- چادر امنیت و آرامش زن را افزایش می دهد. (همان منبع، ص 67)
همان طور که گفته شد چادر به علت یکپارچه بودن بدن زن را به صورت یکنواخت می پوشاند و به علت شکل خاصی که چادر دارد چشم مردان نامحرم و چشم چران و شهوت ران از زنان چادری گرفته می شود. البته در صورتی که از این چادر به صورت اسلامی استفاده کنند به همین دلیل تعرض و مزاحمت برای کسی که از چادر استفاده می کند به مراتب دشوارتر از کسی است که از آن استفاده نمی کند.
نباید نکته مهمی را از نظر دور داشت و آن این که مقصود اصلی از انتخاب چادر مشکی تخفیف حالات و امیال مرد و جلوگیری از هرگونه جلب توجه است لذا اگر کسی ظاهراً از چادر مشکی استفاده کند اما در عمل انتخاب جنس پارچه یا حرکات و رفتارش چنان باشد که موجبات جلب توجه غیر محارم را فراهم آورده یا وسیله رقابت و تفاخر، تمایز و امثال آن باشد نه تنها امتیازی نخواهد داشت. بلکه به نوبه خود آثار و نتایج سوئی به دنبال خواهد داشت زیرا با تقویت جنبه تخیلی احساسات بیننده را از مسیر طبیعی خود منحرف ساخته و حالات غریزی را بیش از پیش تحریک می نمود.
مراد از حجاب زن در تعالیم اسلامی این است که زن ظاهر خود را از نظر پوشش چنان کند که توجه مرد را برنه انگیزد و او را متوجه خویش نگرداند. یا در تحریک حالات روانی جنسی او مؤثر واقع نشود تا هم صدمه ای به سلامت نفس مرد وارد نشود و هم خود از آثار سوء توجهات آلوده به نفسانیات و شهوات مرد درامان مانده و به دست خود محیط را برای خود ناامن نگرداند. و لذا اگر ظاهراً پوششی در کار باشد اما به جهت عدم مراعات شرایط بیش از پیش موجبات تحریک غریزی مرد فراهم شود واضح است که نه می توان آن را حجاب واقعی به حساب آورد و نه چنان حجابی قادر است سلامت روحی زن و رفاه و آسایش او را در جامعه تأمین نماید. نکته دیگری که باید یادآور شود این است که استفاده از پوشاک سیاه برای زن در محیط های اجتماعی و در برابر نامح
لگوم ها محتوی دامنه وسیعی از ترکیبات سمی هستند : مانند مواد بازدارنده تریپسین لکتین یا هماگلوتین ها سیانوژن ها ساپونین ها و اسیدهای آمینه سمی.
مقدار این مواد در گونه ها و واریته های مختلف متفاوت است ولی به طور کلی لگوم ها مواد سمی بیشتری نسبت به غلات دارند . در این مبحث وازه سمی به معنی " هر گونه عکس العمل وخیم فیزیولوژکی تولید شده در انسان یاحیوان توسط یک ماده غذایی به خصوص یا ماده استخراج شده از آن ها " به کار برده شده است و به معنی صریح سم یا مواد کشنده نمی باشد .
برای مثال سموم طبیعی ممکن است ترکیباتی باشند که کیفیت پروتئین را تحت تاثیر قرار دهند (مثل مواد بازدارنده تریپسین ) یا موجب نفح (باد) شکم شوند (مثل قند رافینوز).
وجود موادی که ضد تغذیه ای هستند ممکن است فقط به طور اتفاقی در تغذیه انسان موجود در بذور از جذب مواد (phytate)وارد شده باشند مثلا فیتیت
معدنی دانه های مصرفی توسط انسان جلوگیری کرده ولی باعث نگهداری فسفر لازم برای توسعه دانه در هنگام جوانه زدن می باشد.
یا بعضی مواد سمی ممکن است به طور عارضی (نابجا) در لگوم ها وجود داشته باشند : مثل وقتی که بادام زمینی به طور نامناسب انبار شده باشد نتیجتا توسعه می یابد و مقدار (Aspergillus flavus)قارچ آسپر جیلوس فلاووس
زیادی آفلا تو کسین (یک مولد سرطان ) در محصول انبار شده تولید می نماید.
به طور وسیعی مصداق یافته که وجود مواد سمی در لگوم ها مربوط به مقاومت این نباتات در مزرعه یا در انبار است زمانی که مورد هجوم حشرات یا سایر عوامل بیماری زا قرار می گیرند .
به وجود ساپونین (calosobruchus chinensis)مقاومت سویا به سوسک انبار
هانسبت داده شده است (اپل بوام و همکاران 1965) و مقاومت خیلی بالای بعضی از ارقام لوبیا چشم بلبلی مربوط به حضور مواد بازدارنده تریپسین می باشد (گیت هاوس وهمکاران 1979) . لکتین ها نیز یک درجه محافظت در برابر عوامل بیماری زا اعطاء می نمایند ( کالو 1977).
با وجود حضور مواد سمی لگوم ها با اطمینان می توانند مورد مصرف خوراک انسان قرار بگیرند به شرطی که کاملا پخته یا مهیا شوند .
افلاتو کسین
افلا تو کسین ها در بین یک گروه مواد طبیعی که در غذاها یافت می شود وجود دارند که به عنوان میکوتو کسین ها شناخته شده اند و فعالیت های سرطان زائی قوی در بین حیوانات را به وجود می آورند.
در سال 1960 یک بیماری در بین بو قلمون ها در انگلستان ظاهر شد و گفته می شود بیش از 160000 بوقلمون تلف شده اند . در ابتدا این بیماری " ناخوشی مجهول بوقلمون " نامیده شد .
زخم اصلی به صورت لکه های زرد در جگر پرنده مرده یافت شد . به خاطر اهمیت اقتصادی این بیماری که ماکیان را نیز تهدید می کرد بررسی های فوری و شدید برای پی بردن به علت آن به عهده گرفته شد و پی بردند که این بیماری با محموله خوراک طیور بادام زمینی که از برزیل آورده شده بود ارتباط داشته تجربیات نشان داد که این خوراک وارداتی برای بوقلمون ها و مرغابی ها سمی بوده است.
خوراک طیور یاد شده توسط قارچی به نام آسپرجیلوس فلاووس آلوده شده بود و ماده ای به نام افلاتو کسین در شرایط معین توسط بعضی از نژادهای آسپرچیلوس فلاووس شناخته شده است. a.parasiticusو
غیر از بادام زمینی بذور سایر نباتات زراعی نیز تحت تاثیر این آلودگی ممکن است قرار گیرند مخصوصا بذوری که در شرایط مرطوب و درجه حرارت های بالا نگهداری شوند از این نظر مستعدتر هستند .
تولید سم افلاتو کسین به وسیله قارچ در درجه حرارت های بالا رطوبت و شرایط نامناسب نگهداری بذور در خیلی از کشورهای در حال توسعه یافت شده و جذب افلاتو کسین و رابطه آن با سرطان جگر در انسان از 2 تا 35 در 100000 نفر جمعیت توسط و گان و بازبی در سال 1980 گزارش شده است .
آلرژن ها
آلرژن ترکیبی از یک غذای مصرف شده است که به صورت مصونیت غیر طبیعی ظاهر می گردد و عموما بیشتر پوست و دستگاه تنفسی را تحت تاثیر قرار می دهد. سایر اعضاء مثل دستگاه گوارشی یا سیستم عصبی مرکزی کمتر تحت تاثیر قرار می گیرند .
به طور قطع آلرژن ها مواد سمی نیستند زیرا تمام افراد را تحت تاثیر قرار نمی دهند عکس العملی آلرژیک به غذای مصرف یا مواد تنفس شده می باشد و اغلب ارثی هستند . شدت عکس العمل بستگی به حساسیت اشخاص دارد و لزوما به مقدار غذای مصرف شده ندارد.
و همکاران (1979) بادام زمینی را در مقام هشتم و سویا در مقام هفتم لیست مواد غذایی آلرژی زا قرار داده اند غذاهایی که منشا حیوانی داشته در بالای لیست قرار دارند.
سیانوژن ها
مونتگمری به سال 1980 سیانوژن ها ( مواد تولید کننده سیآناید ها ) را در نباتات زراعی مورد بررسی قرار داده است . این مواد عمدتا در فرم گلو کزیدها یافت می شوند و می توانند تحت تاثیر آنزیم گلو کزید آز موجود در نبات به سیآناید و پس مانده قند تجزیه شوند.
لوبیا لیما در بین حبوبات بیشترین مقدار سیانوژن ها ( لینا مارین ) را داراست و این ماده ( لینا مارین )در تمام اندام نبات پراکنده است . مونتگمری حد بالای مصونیت از سیآناید را در مواد غذای 10- 20 میلی گرم ماده خشک توصیه کرده است . سایر حبوبات محتوی مقدار کمتری از سیا نوژن ها می باشند (جدول 1 ).
مقدار زیاد سیآند باعث بازداری سلول های تنفسی و مرگ می شود اما مقدار کم آن هنگام ورود به معده به تیوسیآنید تبدیل شده که ایجاد گواتر می کند . گر چه بیشتر حبوبات حاوی مقدار کمی ماده متورم کننده غده تیروئید هستند تبدیل سیآنوژن به گواتروژن ممکن است علت بعضی از عوارض گواتر در بعضی از نقاط دنیا باشد .
وی هوور (1940) گزارش داده است که وجود آنزیم گلو کز زید آز برای آزاد شدن سیآناید از لینامارین لازم می باشد گرچه این آنزیم توسط حرارت از بین می رود اما لینامارین به خودی خود خیلی بادوام است .
جدول 1 – مقدار سیآناید در بعضی از حبوبات انتخابی
(HCN)مقدار سیآناید
میلی گرم در 100 گرم ماده خشک حبوبات
312 – 210
16.7 -14.4
2.1
2.3
2.0
0.8
0.5 مقدار مهلک و مسموم کننده انسان
لوبیا لیما (ارقام دانه سفید )
لوبیا چشم بلبلی
نخود فرنگی
لوبیا معمولی
نخود
لپه هندی
ارقام دانه سیاه لوبیا لیما حاوی مقدار بیشتری سیآناید بر حسب میلی گرم 100 گرم می باشند.
فاویسم
فاویسم بیماری است که با خوردن باقلا یا حتی استشناق کردن گرده گل باقلا به وجود می آید . ظهور کلینیکی عمده آن کم خونی همولیتیک هموگلوبینوری ( دفع گلوبین از راه ادرار ) و زردی (صفرا ) اغلب همراه با تب زیاد است .
این بیماری معمولا ناگهانی تقربیا در عرض چند دقیقه پس از استنشاق دانه گرده یا چند ساعت پس از خوردن باقلا شروع می شود . در حالت های بسیار شدید مرگ بین 24 تا 48 ساعت رخ می دهد بیشتر مرگ ومیر در بین اطفال دو تا چهار ساله دیده شده است .
اگر قربانی در مرحله بحرانی مرض زنده بماند معمولا بهبود 4 هفته به طول می انجامد . بیماری تقریبا به طور کامل منحصر به نواحی مدیترانه است و در بین مردان نسبت به زنان شیوع بیشتری دارد (میجر و همکاران 1980)
در اشخاص مستعد به این بیماری کمبود آنزیم معینی به نام گلوکز -6- فسفات دی هیدروژنازمشاهده شده است . سلول های قرمز خون آن ها خیلی مستعد صدمه وتخریب توسط حضور بعضی از داروها مثل سولفونامیدها است و تصور می رود که عامل مسموم در باقلا تاثیر مشابه ای داشته باشد.
عوامل تولید نفخ (باد) شکم وجود عواملی در لوبیاها که سبب تولید گاز (ئیدروژن متان یا گاز کربنیک ) یا نفخ شکم در هنگام هضم می شوند یکی از دلایل اصلی است که چرا حبوبات خیلی به طور وسیع مصرف نمی شوند .
نفخ شکم به وجود مقار زیادی الیگوسا کاریدها نسبت داده شده است گر چه سایر فاکتورها نیز ممکن است در این امر دخالت داشته باشند (کالووی و همکاران 1971) این قندهای پیچیده در روده کوچک هضم نمی شوند زیرا آنزیم مناسب آن وجود ندارد بنابراین آن ها هضم نشده وارد روده بزرگ شده جایی که باکتری های تخمیر کننده باعث تولید گاز می شوند .
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 31 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
چکیده:
مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای رابطه تعادلی بین ریسک و نرخ بازده مورد انتظار اوراق بهادار رابیان می کند . این مدل ادعا می کند که سرمایه گذاران تنها در قبال پذیرش ریسک سیستماتیک انتظار دریافت پاداش یا صرف را دارند. تحقیقات تجربی اخیر این مدل را با چالش های جدی مواجه ساخته است و به نظر می رسد بتا به عنوان شاخص ریسک سیستماتیک توان تشریح رابطه بین ریسک وبازده را در دوره های بلند مدت از دست داده است. این در حالی است که متغیرهای دیگری نظیر رشد فروش و شاخص بحران مالی به عنوان جایگزین ریسک مطرح شده اند. شاخص های رشد فروش و شاخص بحران مالی از جمله شاخص هایی هستند که توانایی ارزیابی قدرت باز پرداخت بدهی ها و قابلیت سود آوری واحد تجاری را دارند. از این رو این تخقیق در نظر دارد تا با مرور ادبیات موجود و با استفاده از رگرسیون خطی ساده وچند متغیره با نمونه ای شامل107 شرکت طی دوره زمانی 1382-1386 تاثیر دو عامل رشد فروش و شاخص بحران مالی رادر پیش بینی بازده سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار دهد. با توجه به آزمون های رگرسیون خطی، نتایج تحقیق حاکی از آن است که ترکیب عوامل رشد فروش وشاخص بحران مالی فاقد قدرت توضیحی لازم درتشریح بازدهی سهام شرکتهای مورد مطالعه است.
مقدمه:
در ادبیات مالی به معیار ریسک سیستماتیک بتا ( ) می گویند. به عبارت دیگر بتا معیاری است که حساسیت بازده یک سهم را نسبت به بازده بازار نشان می دهد. مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای یکی از مدلهای پیش بینی بازده سهام است که برای سالهای زیادی مورد استفاده قرار گرفته است. در این مدل فرض می شود که سرمایه گذاران فقط می توانند بازده اضافی را با تحمل ریسک اضافی کسب کنند. در این مدل اگر هدف سرمایه گذار کسب بازده بیشتر از بازده بازار باشد ریسک بالاتری از ریسک بازار را تحمل می کند. ضریب بتا در این مدل توانایی لازم را پیش بینی بازده سهام دارد و یکی از عوامل مهم برای تصمیم گیری درباره خرید و فروش سهام یک شرکت، پیش بینی بازده سهام آن شرکت است .
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1 مقدمه
در ادبیات مالی به معیار ریسک سیستماتیک بتا ( ) می گویند. به عبارت دیگر بتا معیاری است که حساسیت بازده یک سهم را نسبت به بازده بازار نشان می دهد. مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای یکی از مدلهای پیش بینی بازده سهام است که برای سالهای زیادی مورد استفاده قرار گرفته است. در این مدل فرض می شود که سرمایه گذاران فقط می توانند بازده اضافی را با تحمل ریسک اضافی کسب کنند. در این مدل اگر هدف سرمایه گذار کسب بازده بیشتر از بازده بازار باشد ریسک بالاتری از ریسک بازار را تحمل می کند. ضریب بتا در این مدل توانایی لازم را پیش بینی بازده سهام دارد و یکی از عوامل مهم برای تصمیم گیری درباره خرید و فروش سهام یک شرکت، پیش بینی بازده سهام آن شرکت است .
بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای، مدل درستی است و در دنیای واقعی نیز با بازده رابطه دارد و تا حدودی نیز شواهد تجربی اولیه این نظریه را تا حدودی تأیید کرده است. از سوی دیگر شواهد تجربی سالهای اخیر و مطالعات انجام شده در بسیاری از کشورها این نظریه را با چالشهای مهمی مواجه ساخته است به طوری که ادعا می شود بتا به عنوان شاخص ریسک سیتستماتیک توان تشریح رابطه بین ریسک و بازده را در دوره های بلند مدت از دست داده است. این در حالی است که متغیرهای دیگری نظیر رشد فروش و شاخص بحران مالی نیز بر بازده سهام تاثیر گذار هستند و ممکن است جایگزینهای بهتری نسبت به بتا به شمار آیند. از این رو این متغیرهایی که توسط این مدل توضیح داده نمی شوند اغلب تحت عنوان استثنائات بازده سهام مطرح می شوند.
رشد فروش یکی از شاخص های ارزیابی فعالیت شرکت می باشد رشد مستمر درآمد فروش و سود شرکت منجر به آن می شود که بازار ریسک کمتری برای شرکت در نظر بگیرد. از طرفی شاخص بحران مالی یکی از شاخص های مطلوب جهت ارزیابی قدرت پرداخت بدهی ها و قابلیت نقدینگی شرکت ها می باشد که با استفاده از اطلاعات حسابداری می توان بحران مالی شرکتها را پیش بینی نمود و سرمایه گذاران، اعتبار دهندگان و کارکنان شرکت را در خصوص از بین رفتن کنترل در شرکت آگاه نمود. در این تحقیق موارد زیر مورد توجه قرار می گیرد.
فصل اول کلیات تحقیق :
در این فصل به بیان موضوع تحقیق ، علت پرداختن به این موضوع در قالب ضرورت و اهداف تحقیق به صورت اجمالی بحث شده است ودر پایان واژه ها و اصطلاحات کلیدی تعریف شده است .
فصل دوم مبانی نظری و مروری بر پیشینه تحقیق :
در این فصل در بخشهای مختلف به تشریح ادبیات و بیان توضیحات متعدد متحقیقن در خصوص مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای ، مفاهیم بازده و ریسک ، استثنائات بازده سهام و مدل های پیش بینی ورشکستگی پرداخته می شود .
فصل سوم روش تحقیق:
در این فصل به روش شناسایی تحقیق اشاره می شود. در ابتدا به فرضیات تحقیق ، جامعه ، نمونه آماری ، چگونگی جمع آوری داده ها و سپس روش آزمون فرضیه ها اشاره می شود و در ادامه تعریف متغیرهای مستقل و وابسته بیان می گردد.
فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها :
در این فصل به چگونگی طبقه بندی اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها از طریق بکارگیری روشهای مدلهای آمارای مورد استفاده اشاره شده و نتایج آزمون فرضیات ارائه می گردد و مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد .
فصل پنجم نتایج و پیشنهادات تحقیق :
در این فصل که در واقع بخش پایانی این تحقیق است ، جمع بندی نهایی از نتایج به دست آمده عرضه شده و در واقع سرنوشت فرضیه ها ( رد یا اثبات ) تعیین می شود و پیشنهاداتی جهت تحقیقات آتی ارائه می گردد . در پایان ، فهرست منابع و مأخذ فارسی و لا تین اعم از کتب ، نشریات و مقالات به همراه ضمائم مربوط به تحقیق شامل داده های پایه ای و جداول و تحلیل های آماری آمده است .
2-1 تاریخچه مطالعاتی
با توجه به مشکلات مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای، در سالهای اخیر تحقیقات متعددی در مورد وجود استثنائات بازده سهام در بازار سرمایه صورت گرفته است. به عبارت دیگر، متغیرهای دیگری وجود دارند که احتمال دارد بهتر از بتا (شاخص ریسک سیستماتیک ) نوسانات بازده سهام را توضیح دهند.
از نخستین بررسی ها می توان به تحقیقات بانز در سال 1981 اشاره کرد. نتایج بررسی های وی منجر به معرفی اثر اندازه شرکت گردید. در سالهای اخیر دو متغیر اندازه شرکت ونسبت سهام با هم به کار گرفته شده اند. فاما و فرنچ در سال 1992نشان دادن که این دو متغیر به همراه عامل بازار، متوسط بازدهی را توضیح می دهند. همچنین فاما و فرنچ در سال1993 اثر اندازه شرکت و نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار حقوق صاحبان سهام را به عنوان دو فاکتور ریسک ارائه کردند که در مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای نادیده گرفته شده بودند.تحقیقات فاما و فرنچ در سال 1996 نیز نشان داد که کسب بازده غیر عادی تحت تأثیر متغیرهایی از قبیل نسبت قیمت به سود، نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام، نسبت جریان نقدی به قیمت سهام و نرخ رشد فروش گذشته، می باشد. ونگ ،2001، نیز در تحقیق خود به برسی رشد فروش و شاخص بحران مالی با استفاده از داده های S & P 500 طی دوره زمانی 1998-1988 و با استفاده از رگرسیون های سری زمانی پرداخت. نتایج تحقیق وی حاکی از آن بود که این دو عامل در بازار ایالات متحده وجود دارد. هر چند قدرت توضیحی این دو متغیر در تشریح بازده سهام در مقایسه با اثر اندازه شرکت و نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار حقوق صاحبان سهام فاما وفرنچ ناچیز بود.
در مورد تحقیقات داخلی نیز می توان به تحقیقات انجام شده توسط حمید حقیقت ،1385، که تأثیر دو عامل رشد فروش و شاخص بحران مالی را در پیش بینی بازده سهام با استفاده از روش شناسایی فاما و فرنچ ،1995، همراه با بکارگیری رگرسیون خطی ساده و چند متغیره مورد بررسی قرار داد اشاره کرد. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که ترکیب عوامل رشد فروش و شاخص بحران مالی فاقد قدرت توضیحی لازم در تشریح میانگین بازدهی سهام شرکتهای مورد مطالعه است. همچنین می توان به تحقیق نمازی ،1383، درباره سودمندی متغیرهای حسابداری در پیش بینی ریسک سیستماتیک شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران اشاره کرد. نتایج این تحقیق حاکی از آن بود که در سطح رگرسیون ساده بین دوازه متغیر تحقیق (از هفده متغیر تحقیق)، با ریسک سیستماتیک رابطه معنا دار وجود دارد.
3-1 بیان مساله
سرمایه گذاران در زمره سزاوارترین گروهها برای دریافت اطلاعات به موقع می باشند. تغییرات قیمت سهام یک منبع مهم اطلاعاتی و مؤثر برای آنان در ارزیابی وضعیت واحد تجاری است. بنابراین مهمترین مساله برای سرمایه گذاران امکان پیش بینی تغییرات قیمت است. مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای یکی از مدلهای پیش بینی بازده سهام است که برای سالهای زیادی مورد استفاده قرار گرفته است. ضریب بتا در مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای توانایی لازم را در پیش بینی بازده سهام دارد و یکی از عوامل مهم برای تصمیم گیری خرید یا فروش سهام یک شرکت، پیش بینی بازده سهام آن شرکت است. شواهد سالهای اخیر و مطالعات انجام شده در ایالات متحده و در بسیاری از کشورهای دیگر نظریه دارایی های سرمایه ای را با چالش های مهمی مواجه ساخته است به این معنی که بتا به عنوان شاخص ریسک سیستماتیک توان تشریحی رابطه بین ریسک و بازده را در دوره های بلند مدت از دست داده است . این در حالی است که متغیرهای دیگری نظیر رشد فروش و شاخص بحران مالی نیز بر بازده سهام تاثیر گذار هستند.
4-1 اهمیت موضوع تحقیق
تخصیص بهینه منابع مالی یکی از مهمترین اقدامات در حوزه سرمایه گذاری است که به جرأت می توان گفت نتیجه نهایی همه تلاشهای مدیریت سرمایه گذاری در این مرحله نمود پیدا می کند. سرمایه گذاران چه در سطح خرد و چه در سطح نهادی همیشه به دنبال این هستند که منابع مالی محدود در اختیار خود را با رعایت اصول مدیریت سرمایه گذاری، به صورت بهینه به گزینه های مختلف سرمایه گذاری اختصاص دهند. در بازاری که منابع مالی محدود به صورت مناسب به گزینه های سرمایه گذاری تخصیص می یابد، سرمایه گذاران از اطمینان نسبی برای سرمایه گذاری برخوردارند و سازوکارهای بازار هم به سمت کارایی حرکت می کند .
متأسفانه یکی از مشکلات عمده ای که بازار سرمایه اکثر کشورهای دارای اقتصاد نو ظهور با آن مواجه هستند، مناسب نبودن تخصیص منابع مالی است. در حال حاضر بازار سرمایه ایران هم دارای چنین وضعیتی است. رفع چنین مشکلی، مستلزم شناخت فرصت های مناسب سرمایه گذاری با استفاده از ابزارهایی با دقت بیشتر برای پیش بینی متغیرهای ضروری تصمیم گیری است. اکثر اوقات عدم موفقیت سرمایه گذاران در بازار سرمایه، معلول ناتوانی آنها در انجام پیش بینی های مناسب از متغیرهای مربوطه است. بنابراین چنانچه با استفاده از ابزارها و یا مدلهای مناسب بتوانیم متغیرهای ضروری تصمیم گیری را با دقت بیشتری پیش بینی کنیم، منابع مالی به گونه ای مناسب تر هدایت می شوند و بازار در جهت کارایی حرکت خواهد کرد. ابزارهای اندازه گیری ریسک که تا به حال مورد استفاده سرمایه گذاران بوده است، با توجه به محدودیت هایی که هم از نظر تئوریکی و هم از نظر عملی دارند، نتوانسته اند ریسک را آن چنان که در دنیای واقعی هست مورد سنجش قرار می دهند. بدین معنی که در بعضی موارد بیشتر و در بعضی دیگر کمتر از آنچه هست اندازه گیری کرده اند.
مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای یکی از ابزارهای تبیین رابطه ی ریسک و بازده دارایی هاست که مانند سایر مدلهای اقتصادی از محدودیت های چندی برخوردار است. از آن جا که توانایی این مدل در آزمون های تجربی انجام شده از طرف محققان رشته های اقتصاد مالی و سرمایه گذاری، نه تنها در همه موارد تأیید نشده، بلکه در مواردی چند، مورد تردید هم قرار گرفته است.
این در حالی است که متغیرهای دیگری نظیر رشد فروش و شاخص بحران مالی نیز بر بازده سهام تاثیر گذار هستند و ممکن است جایگزینهای بهتری نسبت به بتا به شمار آیند. در نتیجه اهمیت تحقیق در این است که سرمایه گذاران و شرکت ها می توانند با استفاده از نتایج تحقیق، تصمیمات خود را تعدیل یا براساس آن تصمیمات جدی اتخاذ نماید.
5– 1 فرضیات تحقیق
فرضیه اول : بین رشد فروش و بازده سهام رابطه معنی داری وجود دارد.
فرضیه دوم : بین شاخص بحران مالی و بازده سهام رابطه معنی داری وجود دارد.
فرضیه سوم : بین رشد فروش و شاخص بحران مالی با بازده سهام رابطه معنی دار وجود دارد.
در تحقیقات علمی فرض عبارت است از یک بیان ظنی وحدسی،یک پیشنهاد ازمایشی واحتمالی درباره چگونگی روابط چند متغیر.به زبانی ساده می توان گفت که ترکیب وساختمان یک بیانیه فرضی بدین گونه است:
"اگر چنین وچنان رخ دهد،چنان وچنان نتیجه خواهد شد" (همان منبع،ص 35)1.
فرضیه جمله ای است که از طریق تجربی ابطال پذیر باشد (هومن حیدرعلی، 1370،ص77)2.
فرضیه یک پیشنهاد توجیهی و به زبان دیگر راه حل مساله می باشد که هم موجب استنتاج می شود وهم به یافتن نظم وترتیب در بین واقعیات کمک می کند ومی توان گفت که پژوهش را بدون فرضیه نمی توان اغاز کرد.هر چند فرضیه یک حکم مبتنی بر حدس رابطه بین متغیرهاست اما به هیچ عنوان بدون دلیل وزائیده تخیل محض نیست بلکه همواره مبنایی در مشهودات معینی در طبیعت دارد.
اصولا تدوین فرضیه با توجه به ویژگیهای زیر صورت می گیرد:
الف)باید رابطه بین دو یا چند متغیر را پیش بینی کند
ب)باید روشن،بدون ابهام وبه صورت یک جمله خبری بین متغیرها باشد
ج)باید ازمون پذیر باشد یعنی بتوان ان رابر پایه داده های گرداوری شده ازمود
فرضیه اول :
H1 : همبستگی معنی داری بین رشد فروش و بازده سهام در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد .
H0 : همبستگی معنی داری بین رشد فروش و بازده سهام در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود ندارد .
فرضیه دوم :
H1 : همبستگی معنی داری بین شاخص بحران مالی و بازده سهام در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد .
H0 : همبستگی معنی داری بین شاخص بحران مالی و بازده سهام در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود ندارد .
فرضیه سوم :
H1 : همبستگی معنی داری بین رشد فروش و شاخص بحران مالی با بازده سهام در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد.
H0 : همبستگی معنی داری بین رشد فروش و شاخص بحران مالی با بازده سهام در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود ندارد.
6–1 اهداف تحقیق
هدف علمی تحقیق کشف رابطه بین دو عامل تاثیر گذار بر تصمیمات بازار سرمایه ایران، یعنی نرخ رشد فروش و شاخص بحران مالی، به نیت تقویت پیکره علم و افزون بر معلومات موجود و در نتیجه استفاده پژوهشگران آتی از آن است.
هدف کاربردی آن است که اگر افراد بتوانند با استفاده از نرخ رشد فروش و شاخص بحران مالی میزان بازده سهام را پیش بینی نمایند، تمایل آنها به سرمایه گذاری در سهام بیشتر می شود، لذا تصمیمات بهتری را در زمینه سرمایه گذاری ها به عنوان جایگزین های ریسک سیستماتیک اتخاذ می نمایند. و نیز باعث می شود سرما یه گذاران بتوانند با کمک این ارتباط به سود مورد نظر خود دست یابند و نهایتا با دید وسیع تری وارد معاملات بورس اوراق بهادر گردند که این امر خود منجر به رونق بازار سرمایه ایران خواهد شد.
بهره وران از جنبه های کاربردی این تحقیق می توانند مدیران شرکتها ، تحلیل گران مالی، موسسات آموزش و دانشجویان باشند ، که از نتایج این تحقیق در مطالعات تطبیقی و دیگر تحقیقات مالی استفاده خواهند کرد و یا سرمایه گذاران، مدیران سرمایه گذاری و تامین کنندگان مالی باشند که می توانند از نتایج این تحقیق جهت پیش بینی بهتر قابلیت سودآوری شرکت های مورد نظر خود استفاده نمایند.
7-1حدود مطالعاتی
این تحقیق در حوزه مکانی شامل شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در محدوده سالهای مالی 82 تا 86 می باشد.
8–1 تعریف واژه های کلیدی
رشد فروش
در پایان هر سال مالی ، از جمع مبلغ فروش شرکتها برای محاسبه رشد فروش استفاده می شود به طور کلی نرخ رشد فروش شرکت i :
(معادله 1-1)
SGRiq : نرخ رشد فروش شرکت i در سال q
Sq : درآمد فروش شرکت i در سال q
Sq- 1 : درآمد فروش شرکت i در سال قبل
شاخص بحران مالی :
برای محاسبه شاخص بحران مالی از الگوی چند متغیره ادوارد آلتمن که برای پیش بینی سلامت مالی شرکت ها ارائه نموده استفاده شده است . مدل وی بر مبنای نسبتهایی است که مؤید نقدینگی ، سود آوری و مدیریت دارایی و مدیریت بدهی است .
( معادله2-1) Zq = 6.5 X1+ 3.2 X2 + 1.05X3 + 6.72X4
X1 : نسبت سرمایه در گردش به کل دارایی ها
X2 : نسبت سود انباشته به کل دارایی ها
X3 : نسبت سود قبل از بهره و مالیات به کل دارایی ها
X4 : ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام به کل بدهی ها
بازده سهام در دوره T :
معمولا بازده در یک دوره معین شامل هر گونه وجه نقد دریافتی به اضافه تغییرات قیمت دارایی در طول دوره تقسیم بر قیمت اوراق یا دارایی در زمان خرید است . معادله ساده محاسبه بازده سهام به صورت زیر است ( تلنگی وراعی ، 1383 ،ص 114 )1 .
(معادله3-1)
که اجزای آن عبارتند از :
Dt : منافع حامل از مالکیت سهام که در دوره t به سهامداران تعلق گرفته است .
Pt : قیمت در پایان دوره t
Pt-1 : قیمت در ابتدای دوره t
فصل دوم
مروری بر ادبیات تحقیق
1-2 مقدمه
تمامی سهامداران شرکتهای مختلف به دنبال افزایش ثروت خود در طی دوره سرمایه گذاری می باشند. یکی از مواردی که منجر به افزایش ثروت سهامداران می شود وهمواره مد نظر آنها بوده بازده سهام می باشد. بازده سهام یکی از شاخص های ارزیابی شرکتها می باشد که همواره از سوی سرمایه گذاران بالقوه وبالفعل مورد رصد قرار می گیرد. اما در عمل ودر واقعیت همواره بازده با ریسک رابطه داشته و شواهد تجربی نیز این نظریه را تا حدودی تائید کرده است. از سوی دیگر شواهد تجربی سالهای اخیر ومطالعات انجام شده در بسیاری از کشورها این نطریه را با چالشهای مهمی مواجه ساخته است، به طوری که ادعا می شود در بلند مدت این نظریه توان تشریح رابطه بین ریسک وبازده را از دست داده است این در حالی است که متغیرهای دیگری از جمله رشد فروش وشاخص بحران مالی نیز بر بازده تاثیر گذار هستند وممکن است جایگرینهای بهتری نسبت به بتا به شمار آیند. رشد فروش یکی از شاخص های ارزیابی فعالیت شرکت می باشد. رشد مستمر درآمد فروش وسود شرکت منجر به آن می شود که بازار ریسک کمتری را برای شرکت در نظر بگیرد. از طرفی شاخص بحران مالی نیز یکی از شاخص های مطلوب جهت ارزیابی قدرت پرداخت بدهی ها وقابلیت نقدینگی شرکتها می باشد که با استفاده از اطلاعات حسابداری می توان بحران مالی شرکتها را پیش بینی نمود وسرمایه گذاران، اعتبار دهندگان، وکارکنان شرکت را در خصوص از بین رفتن کنترل در شرکت آگاه نمود.
2– 2 مفاهیم ریسک و بازده
رشته سرمایه گذاری معمولاً به دو قسمت « تجزیه و تحلیل اوراق بهادار » و « مدیریت مجموعه سرمایه گذاری » ( پر تفلیو ) تقسیم می شود. عمده کار تجزیه و تحلیل اوراق بهادار، ارزشیابی دارایی های مالی است و ارزش تابعی است از ریسک و بازده. بنابراین، در مطالعه سرمایه گذاری این دو مفهوم از اهمیت خاصی برخوردار هستند. برای تجزیه و تحلیل نهایی و تصمیم گیری در انتخاب اوراق بهادار از رابطه ریسک و بازده مورد انتظار استفاده می شود. چرا که این رابطه معنای تأمین مالی در کل و سرمایه گذاری به طور اخص می باشد ( تهرانی ، 1388 ، ص 113 )1.
1-2-2 بازده
هدف سرمایه گذاران حداکثرکردن بازده مورد انتظار است، اگر چه در راستای حداکثر کردن بازده آنها همواره قصد دارند ریسک را نیز کاهش دهند. بازده در فرآیند سرمایه گذاری نیروی محرکی است که ایجاد انگیزه می کند وپاداشی برای سرمایه گذاران محسوب می شود. بازده ناشی از سرمایه گذاری برای سرمایه گذاران از اهمیت خاصی برخوردار است، برای اینکه تمامی فعالیتهای سرمایه گذاری در راستای کسب بازده صورت می گیرد. ارزیابی بازده، تنها راه منطقی ( قبل از ارزیابی ریسک ) است که سرمایه گذاران می توانند برای مقایسه سرمایه گذاری های جایگزین ومتفاوت از هم انجام دهند. برای درک بهتر عملکرد سرمایه گذاری، اندازه گیری بازده واقعی (مربوط به گذشته ) لازم است. مخصوصاً اینکه برای بازدهی مربوط به گذشته در تخمین پیش بینی بازده های آتی اهمیت به سزایی دارد ( همان منبع ، ص 114 )2 .
بازده تحقق یافته در مقابل بازده مورد انتظار
از آنجا که بازده تحقق یافته و بازده مورد انتظار در مسائل ومباحث سرمایه گذاری کاربرد وسیعی دارند به همین دلیل شناخت مفهوم آن دو حائز است.
بازده تحقق یافته 3، بازدهی است که واقع شده است، یا بازده ای است که کسب شده است. در واقع، بازده تحقق یافته بازدهی است که، به وقوع پیوسته وواقع شده است.
بازده مورد انتظار4، عبارت است از بازده تخمینی یک دارایی که سرمایه گذاران انتظار دارند در یک دوره آینده به دست آورند. بازده مورد انتظار با عدم اطمینان همراه است و احتمال دارد برآورده شود ویا اینکه برآورده نشود. سرمایه گذاران برای کسب بازده مورد انتظار بایستی یک نوع دارایی را خریداری کنند وتوجه داشته باشند که این بازده ممکن است تحقق نیابد. سرمایه گذاری بر روی اوراق بهادار ریسک دار و بلند مدت می تواند باعث برآورده شدن بازده مورد انتظار سرمایه گذاران شود. در حالی که در کوتاه مدت این امر کمتر اتفاق می افتد ( همان منبع، ص 114 )5 .
هدف مدیریت
طبق تئوری نمایندگی و با توجه به میل سرمایه گذاران، هدف مدیریت باید در راستای به حداکثر رساندن ارزش شرکت باشد. این مفهوم زمانی تحقق خواهد یافت که تصمیمات مدیریت در زمینه سرمایه گذاری، تأمین مالی و تقسیم سود به صورت بهینه اتخاذ شود. معیارهایی نظیر حداکثر شدن در آمد هر سهم و حداکثر شدن قیمت سهام، به عنوان معیارهای حداکثر شدن ثروت سهامداران مطرح می باشند که در ادامه به ارائه توضیحات لازم در این رابطه می پردازیم (میرمحرابی،1380، ص 69)1.
حداکثر شدن سود هر سهم به عنوان یک معیار
سهامداران عادی به عنوان مهمترین تأمین کنندگان سرمایه شرکتها ، سود سهم را به عنوان یکی از اهداف مطلوب و حداکثرشدن آن را به عنوان حداکثر شدن ثروت خود تلقی می کنند . حتی برخی از محافل بازار با تأکید بیشتر بر سود گذشته شرکت ، مبنای ارزیابی و قیمت گذاری سهام شرکت را بر این معیار قرار داده اند .
سود سهام بخشی از سود یک دوره مالی است ، که به سهامداران عادی تعلق می گیرد . البته باید توجه داشت ، این مفهوم با مفهوم درآمد هر سهم اشتباه نشود. درآمد هرسهم مبلغی است که عملاً به صاحب سهم تعلق گرفته اما لزوماً به دارنده سهم پرداخت نگریده است . برای محاسبه در آمد هر سهم باید ابتدا بخشی از درآمد که متعلق یه سهام ممتاز بوده و ارجح بر سهام عادی است را از سود شرکت کسر نموده و باقیمانده بر تعداد سهام عادی تقسیم نمود . موارد قابل توجه در آمد هر سهم به شرح زیر می باشد :
الف ) رقم به دست آمده یه عنوان در آمد هر سهم بیانگر سوده ویژه ای است که به هر سهم در یک سال تعلق گرفته است . براین اساس سرمایه گذار می تواند سودآوری شرکت را اندازه گیری کرده ، با مقایسه ارقام مربوط به سالهای مختلف ، افزایش یا کاهش آن را محاسبه کند .
ب ) در صورتی که سود سهام اختصاص یافته به هر سهم بیش از درآمد هر سهم باشد ، سرمایه گذار متوجه خواهد شد که شرکت از اندوخته های سالهای قبل کمک گرفته است تا سود مناسبی به سهامداران پرداخت شود .
ج ) در صورتی که سود سهام تقسیم شده از درآمد هر سهم کمتر باشد شرکت قسمتی از درآمد را به حساب اندوخته شرکت منظور کرده که ممکن است این وجوه در توسعه شرکت بسیار موثر باشد.
د ) سرمایه گذار می تواند با مقایسه در آمد هر سهم در شرکتهای مختلف ، بازده عوامل تولید این شرکتها را اندازه گیری کرده ، و با توجه به قیمت سهام شرکتهای مذکور در بازار ، سهام مورد نظر خود را انتخاب کند. این مقایسه به خصوص از نظر شرکتهای با فعالیت مشابه دارای اهمیت خاصی می باشد (مختاری کجوری، 1386،ص 53 -52)2.
حداکثر شدن قیمت هر سهم به عنوان یک معیار
حداکثر شدن قیمت سهام بیشتر هدف سرمایه گذارانی است که به دنبال انتفاع از خرید و فروش سهام هستند . به این صورت که آنها دارای هدف کوتاه مدت هستند . یعنی تنها می خواهند از افزایش قیمت سهام خریداری شده خود انتفاع ببرند و هیچ توجهی به عایدات نقدی و غیر نقدی بلند مدت سهام ندارند (همان منبع، ص 54)1.
بازده سرمایه گذاری
وقتی افراد سهم عادی خریداری می کنند مصرف فعلی خود را به امید دستیابی به مصرف بیشتر در آینده از دست می دهند . آنان توقع دارند که سودهای سهام متعدد دریافت داشته باشند تا نهایتاً سهام خود را با قیمت بالاتری به فروش رسانند . اما این تنها یک جنبه از قضیه است . زمانی شخصی گفت مایل است ثروت خود را به نحوی خرج کند که وقتی درگذشت تماماً مصرف شده باشد . اگر این شخص می دانست که چند سال زنده خواهد بود می توانست ثروت خود را به نحوی در طول عمر خود تقسیم کند که بهترین رضایت را از مصرف حال و آینده به دست آورد . بنابراین او سعی دارد بازده های سرمایه گذاری خود و زمان بندی آنها را دقیقاً معلوم کرده ، همچنین در آمد حاصل از سایر منابع را مشخص کند .
با توجه به اینکه نمی دانیم چه چیزی در آینده واقع خواهد شد سرمایه گذاران قادر نخواهند بود که الگوی مصرف خود را با اطمینان مشخص کنند . زیرا که بازده های یک سرمایه گذاری و زمان بندی چنین بازده هایی نا معلوم است ، بنابراین فقدان شرایط مطمئن و مشخص باید با بازده منتظره ای بالاتر به نحوی جبران شود ، اما چه چیزی بازده سهام عادی را شکل می دهد ؟ عوامل موثر بر بازده سهام عادی یک شرکت طی یک دوره مورد نظر شامل تغییرات قیمت هر سهم ، سود تقسیمی هر سهم ، مزایای حق تقدم و مزایای سهام جایزه است (دستگیر، 1377، ص 43 )2.
تفاوت در رحجان سهامداران
نرخ بازده یک سرمایه گذاری مفهومی است که از نظر سرمایه گذاران مختلف معنای متفاوتی دارد . برخی از سرمایه گذاران در جستجوی بازده کوتاه مدت نقدی هستند و ارزش کمتری بر بازده بلند مدت می دهند . این سهامداران ممکن است سهام شرکت هایی را که سود سهام نقدی زیاد پراداخت می کنند ، خریداری کنند . برخی دیگر از سرمایه گذاران در درجه اول به رشد و توسعه اهمیت می دهند . این قبیل سرمایه گذاران در جستجوی پروژه هایی هستند که در بلند مدت در آمد بیشتری را عاید آنها می کند . معمولاً در شرکت هایی که بازده سرمایه یا ارزش ویژه آنها بسیار باشد سرمایه گذاری می کنند (وکیلی وکیلی فرد، 1379، ص 676)3.
اجراء بازده
بازده معمولاً از دو بخش تشکیل می شود :
الف ) سود دریافتی : مهمترین جزء بازده ، سودی است که به صورت جریانات نقدی دوره ای سرمایه گذاری بوده و می تواند به شکل بهره یا سود تقسیمی باشد . ویژگی ممتاز این دریافت ها این است که منتشر کننده پرداخت هایی را به صورت نقدی به دارنده دارایی پرداخت می کند . این جریانات نقدی با قیمت اوراق بهادار نیز مرتبط است .
ب ) سود ( زیان ) سرمایه : دومین جزء مهم بازده ، سود ( زیان ) سرمایه است که مخصوص سهام عادی است ولی در مورد اوراق قرضه بلند مدت و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت نیز مصداق دارد . به این جزء که ناشی از افزایش ( کاهش ) قیمت دارایی است سود (زیان ) سرمایه می گویند . این سود (زیان ) سرمایه ناشی از اختلاف بین قیمت خرید و قیمت در زمانی است که دارند اوراق قصد فروش آنها را دارد . این اختلاف می تواند در قالب سود یا زیان باشد .
مجموعه این دو جزء ، بازده کل اوراق بهادار را تشکیل می دهد که برای هر اوراق بهادار به صورت زیر است:
معادله ( 1 – 2 )
+ افزایش قیمت
بازده کل اوراق بهادار = سود دریافتی
- کاهش قیمت
معادله ( 1 -2 ) عبارت مفهومی بازده کل برای اوراق بهادار است. عبارت بالا را می توان این گونه بیان کرد: نرخ بازده کل اوراق بهادار شامل مجموع دو جزء سود دریافتی و تغییرات قیمت است. توجه داشته باشید که هر یک از این دو جزء می تواند صفر باشد و یا تغییرات قیمت می تواند منفی باشد.
در حالیکه سود دریافتی نمی تواند منفی باشد ( تهرانی ، 1388، ص 115 )3.
2– 2– 2 ریسک
ریسک در زبان عرضه عبارت است از " خطری که به علت عدم اطمینان در وقوع حادثه ای پیش می آید و هر چه قدر این عدم اطمینان بیشتر باشد اصطلاحاً گفته می شود ریسک زیادتر است " ( راعی و سعیدی، 1383، ص 45 )4.
اما در ادبیات مالی، ریسک یا مخاطره یا خطر عبارت است از احتمال اختلاف بازده واقعی یک سرمایه گذاری از بازده منتظره آن. هر چه تغییرات بازده واقعی بیشتر باشد ریسک آن بیشتر خواهد بود. بدیهی است که سرمایه گذاران هنگامی به طرف سرمایه گذاری در یک اوراق بهادار خاص متمایل خواهند شد که بازده منتظره سرمایه گذاری ریسک آن را جبران کند (همان منبع، ص 117)1 .
انواع ریسک
تجزیه و تحلیل گران سرمایه گذاری مدرن ، منابع ریسک را که باعث تغییر و پراکندگی در بازده می شود به دو دسته تقسیم می کنند :
آن دسته از ریسک هایی که ماهیتاً وجود دارند از قبیل ریسک بازار یا ریسک نوسان نرخ بهره و آن دسته از ریسک هایی که برای اوراق خاصی وجود دارد از قبیل ریسک مالی و ریسک تجاری . یک راه منطقی برای تقسیم ریسک کلی به اجراء تشکیل دهنده آن ، تمایز میان اجزای کلی (بازار ) و اجزای خاصی (اوراق خاص) است . این دو نوع ریسک را که تجزیه و تحلیل گران به آنها ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک می گویند می توان به صورت زیر نشان داد :
( معادله 2 – 2 ) ریسک غیر سیستماتیک + ریسک سیستماتیک ریسک کل
ریسک غیر سیستماتیک : آن قسمت از تغییر پذیری در بازده کلی اوراق بهادار را که به تغییر پذیری کلی بازار بستگی ندارد ریسک غیر سیستماتیک 2می گویند. این نوع ریسک منحصر به اوراق بهادار خاصی است و به عواملی همچون ریسک تجاری، مالی و ریسک نقدینگی بستگی دارد. اگر چه کلیه اوراق بهادار تا حدی از ریسک غیر سیستماتیک برخوردار هستند ولی سهام عادی بیشتر با این نوع ریسک مرتبط است. این نوع ریسک را می توان با ایجاد پرتفلیو کاهش داد.
ریسک سیستماتیک : سرمایه گذاران می توانند با تشکیل پرتفولیو قسمتی از ریسک کلی را که به بازار ربطی ندارد کاهش دهند.
آن قسمت از ریسک که باقی می ماند غیر قابل کاهش و مربوط به بازار است . اگر بازار سهام به سرعت افت داشته باشد بیشتر سهامداران را تحت تاثیر قرار می دهد و بر عکس این تغییرات بدون توجه به رفتار یک سرمایه گذار خاص رخ می دهد و برای کلیه سرمایه گذاران بحران ساز است.
تغییر پذیری در بازده کلی اوراق بهادار، مستقیماً به تغییرات بازار یا اقتصاد بستگی دارد که به آن ریسک سیستماتیک یا ریسک بازار گفته می شود. معمولاً تمامی اوراق بهادار ( اعم از اوراق قرضه و سهام عادی ) تا حدودی از ریسک سیستماتیک برخوردارند، چرا که ریسک سیستماتیک دربرگیرنده ریسک های تورم ، بازار و نرخ بهره است ( همان منبع، ص 119 )1 .
بتا2 : بتا عبارت است از معیار اندازه گیری ریسک سیستماتیک یک اوراق بهادار که به عنوان قسمتی از ریسک کلی نمی توان آن را از طریقی ایجاد تنوع کاهش داد یا از بین برد. بتا ، معیار نسبی ریسک یک سهام با توجه به پرتفلیو بازار تمامی سهام است . اگر بازده اوراق بهادار در نتیجه تغییرات، بیشتر ( یا کمتر ) از بازده بازار باشد در آن صورت پراکندگی بازده آن اوراق بهادار، بیشتر (کمتر ) از بازده سایر اوراق بهادار موجود در بازار خواهد بود . بتا شیب خط رگوسیون است که بازده ورقه بهادار با بازده اوراق بهادار موجود در بازار مرتبط می سازد. اگر شیب این رابطه برای اوراق بهادار خاصی دارای زاویه 45 درجه باشد ( مانند شیب اوراق بهادار β در شکل ( 1 -2 ) در آن صورت بتا برابر یک است. یعنی در صورت تغییر هر یک درصد ، در بازده بازار، به طور متوسط ، بازده این اوراق بهادار یک درصد تغییر خواهد کرد . بتا به عنوان شاخص اندازه گیری ریسک سیستماتیک برای سهام عادی است ( همان منبع، ص 133 )3.
شکل 1-2 رابطه ریسک و بازده نشان دهنده بتا برای A (5/1) ، B (1) ، C (6/0)
3–2–2 رابطه ریسک و بازده
در حیطه دارایی های مالی، سرمایه گذاران می توانند همانند شکل ( 2 – 2 ) هر نوع ریسک و بازده ای را انتخاب کنند . خط RF تا β رابطه میان ریسک و بازده را برای همه سرمایه گذارانی که مایل هستند در دارایی های مالی سرمایه گذاری کنند. نشان می دهد این رابطه همیشه دارای شیب متمایل به بالاست، برای اینکه محور عمودی بازده مورد انتظار است و سرمایه گذار منطقی ریسک بالایی را نمی پذیرد و مگر اینکه انتظار داشته باشد این رسیک با بازده بالا جبران خواهد شد. بازده مورد انتظار باید به اندازه کافی بالا باشد تا بتواند ریسک مازاد را جبران کند؛ با این حال هیچ تضمینی وجود ندارد که بازده اضافی حتماً حاصل خواهد شد.
RF در شکل ( 2 – 2 ) عبارت است از بازده یک دارایی بدون ریسک از قبیل اوراق خزانه. در این حالت ریسک سرمایه گذاری صفر است و بازده مورد انتظار برابر است با نرخ فعلی بازده یک دارایی بدون ریسک ، مانند اوراق خزانه ( همان منبع، ص 18-17 )1.
شکل 2-2 رابطه ریسک و بازده برای سرمایه گذاران
3–2 هدف بازار سرمایه
هدف بازار سرمایه عبارت از انتقال وجوه پس انداز کنندگان از یک طرف و مصرف کنندگان وجوه از طرف دیگر می باشد . این دو گروه باید در شرایط مطمئنی یکدیگر را پیدا نموده و معامله خود را انجام دهند. طبیعت این گونه مبادلات نیاز به اعتماد سرمایه گذاران نسبت به صحت عملیات در بازار دارد و در صورتی که بازار از کارایی لازم بر خوردار باشد و قیمت ها نمایانگر ارزش ذاتی باشند، این اعتماد در آنها ایجاد می گردد. در چنین بازاری هر دو گروه سرمایه گذار و مصرف کنندگان وجه به خواسته های خود می رسند (اسماعیلی فدایی نژاد، 1373 ،ص 38 )2.
4–2 مفهوم بازار کارآ
بازار کارآ 3، بازاری است که در آن اطلاعات موجود بلافاصله بر قیمت اوراق بهادار تأثیر می گذارد. مفهوم بازار کارآ براین فرض استوار است که سرمایه گزاران در تصمیمات خرید و فروش خود ، تمامی اطلاعات مربوط را بر قیمت سهام لحاظ خواهند کرد. بنابراین، قیمت فعلی سهام شامل تمامی اطلاعات شناخته شده اعم از اطلاعات گذشته ( مانند سود مربوط به فصل یا سال گذشته ) و اطلاعات فعلی است. اطلاعات فعلی می تواند شامل اطلاعاتی باشد که اعلام شده ولی هنوز اعمال نشده است( مانند خبر تجزیه سهام ). به علاوه، اطلاعاتی که از نظر منطقی استنباط شده است نیز در قیمت منعکس می شود. برای مثال، اگر بسیاری از سرمایه گذاران بر این عقیده باشند که نرخ بهره به زودی کاهش خواهد یافت، این تصور قیمت ها را قبل از آنکه واقعاً این چنین موردی اتفاق بیفتد تحت تأثیر قرار خواهد داد. مفهوم بازار کارآ، یک ادعا یا توقع نیست، بلکه تغییرات کاملی است که در اثر انتشار اطلاعات جدید در قیمت سهام صورت می گیرد. طبق فرضیه بازار کار آ، تغییرات قیمت، ناشی از اطلاعات موجود است، در شکل (3 – 2 ) مفهوم بازار کارآ برای یک شرکت فرضی و تأثیر وقایع (اطلاعات) بر روی سود آوری شرکت نشان داده شده است. در اینجا فرض شده است که بازده مازاد سهام (یعنی آن قسمت از بازده سهام که توسط تغییرات کل بازار قابل توضیح نیست) در یک روز معمولی صفر است . تاریخ ( زمان ) صفر در شکل ( 3 – 2 ) تاریخ اعلان رویداد است. قبل از تاریخ اعلان، بازده مازاد سهام صفر است. در روز اعلان، بازده مازاد مثبت است و در یک روز بعد ( روز اول ) تغییرات تکمیل می شود. در روز دوم و روزهای بعد از آن دوباره الگوی قبل ( یعنی بازده مازاد صفر ) جایگزین می شود (تهرانی و عسگر نوربخش ،1388، ص 373-372 )2.
شکل 3-2تغییرات قیمت اوراق بهادار در بازار کارآ
1– 4– 2 خصوصیات بازار کارآ
از نظر تئوری شرایط لازم جهت تلقی کردن یک بازار به عنوان بازاری کارآ عبارتند از:
1 ) یکی از شرایط لازم جهت کارآیی بازار وجود رقابت کامل است، در بازاری که معاملات کم انجام می شود و افراد مشارکت کننده در آن کم باشند، کارایی وجود ندارد.
2 – اطلاعات باید به سرعت و فوریت و با حداقل هزینه به اطلاع دست اندرکاران بازار برسد.
3 – کسی که در این بازار خرید و فروش می کند باید احساس امنیت کند و اطمینان یابد که آن چه بابت اوراق بهادارش دریافت یا پرداخت می کند به ارزش ذاتی آن نزدیک است ، یعنی قیمت عادلانه ای برای کالای خود دریافت می کند.
4 – معامله در بازار کار نباید گران باشد. مخارج معامله کردن بسیار کم و به وضعیت بدون خرج نزدیک باشد.
5 – هیچ معامله گری آنچنان قدرت نداشته باشد که بازار را زیر نفوذ خود بگیرد و تأثیر مهمی به بازار بگذارد.
6 – در این بازار، هرکس می تواند به نرخ های رایج بهره ، در بازار قرض بدهد و قرض بگیرد.
7 – در این محیط ، فرد متخصص تر و آگاه تر از فرد عامی سود بیشتری نمی برد. به عبارت دیگر افراد ناوارد در بازار کارا موفق نمی شوند. چراکه قیمت بازار طوری تعیین می شود که منعکس کننده تمام اطلاعات خوب و بد است .
8 – در بازار کار آ تعدیل قیمت ها به سرعت انجام می شود . ورود اطلاعات به بازار و تأثیر آن بر قیمت ها به شکل تصادفی است لذا روند تغییر قیمت نیز تصادفی و به اصطلاح قیمت تابع نظریه گشت تصادفی است . بازار فاقد حافظه بوده و از قیمت های گذشته نمی توان جهت پیش بینی قیمت های آتی نتیجه گیری کرد .
9 – کلیه معامله گران در این بازار برداشت نسبتاً یکسانی از اطلاعات دارند .
10 – بازار باید در معرض ترافیکی ، دو طرفه از اطلاعات باشد ، به عبارت دیگر بازار کارا بازاری است که در هر مقطع از زمان ، عده ای باید در آن خریدار و و عده ای فروشنده اند ، این طور نیست که در زمانی همه خریدار و یا همه فروشنده باشد . در این بازار کارا عده ای بر این باور باشند که خرید به نفع آنهاست و عده ای هم براین باور باشند که فروش به نفع آنهاست . تنها در این وضعبت است که حجم بالای معامله بدست می آید و بازار راحت تر به تعادل عرضه و تقاضا می رسد به عبارت دیگر در بازار کارآ نباید وحدت کلمه وجود داشته باشد بلکه باید تضاد و تفاوت اندیشه وجود داشته باشد .
11- به نظر می رسد که در بازار کارایی سرمایه ، ابزارهای مالی بسیار گسترده ای وجود دارد که هریک نقش خاصی در بازار دارد و هر یک شکافی را در بازار پر می کند یعنی بازار کارآیی سرمایه، بازاری پیچیده است که ابزارهای پیچیده مالی در آن وجود دارد مثلاً وجود اوراق اختیار معامله و نقش معینی که این اوراق بر عهده دارد و بازار را کاراتر می کند و تعادل مناسب تری بین عرضه و تقاضا به وجود می آورد (جهانخانی ،1383، ص 63 )2.
5– 2 تئوری پرتفلیو
لغت پرتفلیو 3: در عبارت ساده، به ترکیبی از دارایی ها گفته می شود که توسط یک سرمایه گذار برای سرمایه گذاری تشکیل می شود. این سرمایه گذار می تواند یک فرد یا یک موسسه باشد. از نظر تکنیکی، یک پرتفلیو در بر گیرنده مجموعه ای از دارایی های واقعی و مالی سرمایه گذاری شده یک سرمایه گذار است . بسیاری از مردم از طریق برنامه ریزی و بر مبنای علمی و یا تصمیم معمولی پرتفلیویی از دارایی ها ( دارایی های واقعی مالی ) را تشکیل می دهند. به عبارت دیگر می توان گفت پرتفلیو مجموعه دارایی های یک نفر یا یک سازمان است.
مطالعه تمام جنبه های پرتفلیو مدیریت پرتفلیو 4 نام دارد. این واژه در برگیرنده مفاهیم تئوری پرتفلیو است که بخش مهمی از سرمایه گذاری را شامل می شود (تهرانی و نوربخش، 1388، ص 156 )5.
1-5-2 مدل مارکوئیتز
در سال 1950 هری مارکوئیتز6 مدل اساسی پرتفیلو را ارائه کرد که مبنایی برای تئوری نوین پرتفیلو قرار گرفت . قبل از مارکوئیتز سرمایه گذاران با مفاهیم ریسک و بازده آشنا بودند اگر چه آنها با مفهمون ریسک آشنا بودند ولی معمولاً نمی توانستند آن را اندازه گیری کنند. سرمایه گذاران از قبل می دانستند که ایجاد تنوع مناسب است و نباید ( همه تخم مرغ ها را در یک سبد بگذارند ) با این حال، مارکوئیتز، اولین کسی بود که مفهوم پرتفلیو و ایجاد تنوع را به صورت روش علمی بیان کرد. او به صورت کمی نشان داد که چرا و چگونه تنوع سازی پرتفلیو می تواند باعث کاهش ریسک پرتفلیو (مجموعه سرمایه گذاری ) یک سرمایه گذار شود.
چرا ایجاد تنوع در سرمایه گذاری برای سرمایه گذاران مهم است ؟ می توان گفت که قانون شماره یک مدیریت پرتفلیو ، ایجاد تنوع است . از آنجا که سرمایه گذاران نسبت به آینده مطمئن نیستند باید برای کاهش ریسک دست به ایجاد تنوع در سرمایه گذاری خود بزنند . به عبارت دیگر تشکیل یک پرتفلیو متنوع ، میزان ریسک را تا حد زیادی کاهش می دهد . به عنوان مثال در بحران اقتصادی سال 1987 آمریکا ، فقط کمتر از 5 درصد صندوق های مشترک سرمایه گذاری (که اقدام به تشکیل پرتفلیو می کردند ) با ضرر و زیان مواجه شدند.
مارکوئیتز درصدد برآمد تا رروشها و ایده های موجود را در قالب یک چارچوب رسمی سازماندهی کرده و به این سوال اساسی پاسخ دهد: آیا ریسک پرتفلیو
این پایان نامه در دانشگاه تهران در مقطع کارشناسی ارشد و با روش کیفی به انجام رسیده است. 183 صفحه در فرمت WORD.
این تحقیق با دو هدف اصلی انجام می‌شود: هدف اول آن بررسی نحوه استفاده رسانه‌ای زنان با توجه به ویژگیهای اشتغال، تاهل،سن و میزان تحصیلات است و هدف دوم نحوه استفاده رسانه‌ای زنان با توجه به نحوه تفسیر آنها از بازنمایی زنان در رسانه‌ها است. این اهداف در ارتباط با اهمیت جایگاه جنسیت در پژوهش‌های رسانه‌ای شکل گرفته است.
با توجه به این پژوهش‌ها زنان از مردان در استفاده رسانه‌ای خود متمایز می‌شوند. و حتی برخی از ژانرها و محتواهای رسانه ای زنانه یا مردانه تلقی می شوند. اما به نظر می‌رسد تفاوت استفاده رسانه‌ای زنان با مردان بیشتر از آن که به علت تفاوت جنسی آنها باشد، منتج از تفاوت جنسیتی است که انتظارات اجتماعی متفاوت و بالطبع مسئولیت‌های متفاوت، سبک زندگی، رجحان‌ها و سلایق رسانه‌ای متفاوتی را نیز برای هر دو گروه زنان و مردان ایجاد می کند. اما تا کنون این تفاوت در استفاده رسانه‌ای به تفاوت در جنس نسبت داده شده است.