کــــود
در اصطلاح کشاورزی کود عبارت است از مواد غذایی که گیاه برای تغذیه و ادامه زندگی خود به آن نیاز دارد و زمین نیز با آن حاصلخیز شود. اهمیت کود در سبزیکاری بیش از سایر قسمتهای زراعت است. زیرا جذب مواد غذایی از زمین به وسیله سبزیهایی که تماماً قابل استفاده است و پس‌مانده ناچیزی دارند، زیاد است. بنابراین جبران مواد غذایی جذب شده فقط با کود امکان‌پذیر است. کود سه عامل مهم را برای حفظ و سلامتی گیاه انجام می‌دهد که عبارتند از:
• خواص فیزیکی خاک را بهبود می‌بخشد و در نتیجه زمین و گیاه سالم باقی می‌مانند.
• موادی که زمین در اثر شسته‌شدن و یا تثبیت‌شدن نمی‌تواند در دسترس گیاه قرار دهد در اختیار آن قرار می‌دهد.
• موادی که گیاه هر ساله و یا پس از هر بار برداشت محصول از زمین خارج می‌کند به آن برمی‌گرداند.
بطور کلی کودها به دو دسته بزرگ تقسیم می‌شوند که عبارتند از کودهای آلی یا طبیعی و کودهای معدنی یا شیمیایی.
کودهای آلی یا طبیعی
این کودها موادی هستند که توسط موجودات زنده اعم از انسان، حیوان و گیاه تولید می‌شود مثل انواع کود حیوانی، کودسبز، تورب وی ا کمپوست.
کود حیوانی
کودهای حیوانی شامل فضولات جامد و مایع چهارپایان همراه با مقداری کاه و یا گیاهان خشک دیگر است. مواد آلی که توسط این نوع کود به زمین افزوده می‌شود، در مقایسه با سایر کوها نقش مهمتری را ایفاء می‌کند و در حاصلخیزی خاک نیز بسیار مؤثر است. (جداول 7-2 تا 10-2). هوموس از دست‌رفته توسط کود حیوانی جایگزین می‌شود. برای متعادل کردن میزان هوموس در خاک سالانه به 4 تن ماده آلی خشک در یک هکتار نیاز است که این مقدار با 22 تن کود گاوی و یا با 10 تن تورب جبران می‌شود. سبزیها در کشتهای متراکم پس از برداشت مقدار زیادی بقایای گیاهی در زمین باقی می‌گذارند که مقدار ماده آلی آن در اکثر اوقات بیش از 4 تن است و نیاز به دادن کود حیوانی نخواهد بود.
جدول 10-2 مقدار مورد نیاز کودهای آلی را در کشتهای چندمرحله‌ای سبزیها در یک قطعه زمین مشخص نشان می‌دهد. قابل توجه است مقدار مواد آلی را که بقایای گیاهان در تناوبهای مختلف زراعی به جای می‌گذارند، بخش مهمی از نیاز مواد آلی خاک را برطرف می‌کند.
به ازای 40 تن کود حیوانی مقادیر 200 کیلوگرم ازت، 100 کیلومتر فسفر ، 260 کیلومتر پتاس، 2 کیلوگرم منگنز، 18/0 کیلوگرم مس و 51/0 کیلوگرم بردر هکتار در زمین پخش می‌شود. باید دانس که مواد موجود در کودها در سالهای متمادی در دسترس گیاه قرار می‌گیرد.
کــود سبــز
تعدادی از گیاهان خانواده بقولات کود سبز محسوب می‌شوند که پس از کاشت بذرشان بعد از مدتی که دارای رشد معینی شدند. آنها را دوباره با شخم به زمین برمی‌گردانند و خاک مدفون می‌کنند. با این عمل پس از پوسیده شدن برگ و ساقه و ریشه گیاهان در خاک، مواد آلی یا هوموسی تولید می‌گردد. گیاهانی که به عنوان کود سبز محسوب می‌شوند می‌توانند قبل و یا همزمان با گیاهان اصلی کشت شوند. معمولاً این گیاهان اغلب پس از برداشت گیاهان اصلی کشت می‌شوند.
جدول 7-2: مواد غذایی موجود در کودهای حیوانی (برحسب درصد)
نوع کود N% P2O5% K2O% CaO% O.S. H2O%
کود حیوانی (تازه)
گاوی 40/0 16/0 50/0 45/0 3/20 3/77
اسبی 58/0 28/0 53/0 25/0 4/25 3/71
گوسفندی 83/0 23/0 63/0 33/0 8/31 3/64
کود حیوانی (پوسیده)
گاوی 58/0 28/0 60/0 50/0 0/17 0/75
اسبی 62/0 30/0 63/0 30/0 0/26 0/67
گوسفندی 85/0 33/0 80/0 30/0 0/25 0/70
نقل از:=O.S. Klapp, 1967 ماده آلی
جدول 8-2- مقدار مواد غذایی موجود در 10 تن کود حیوانی (برحسب گرم)
نوع کود منگنز مس بر
کودحیوانی جامد 500 50 40
کود حیوانی مایع 8 5/2 50
نقل از Klapp, 1967
کود سبز علاوه براینکه مواد آلی زمین را افزایش می‌دهد، باعث نگهداری آب در زمین نیز می‌شود (جدول11-2). باید توجه داشت که گیاهان در مراحل مختلف رشد دارای مقادیر مختلفی از مواد غذایی هستند. از این نظر زمان دقیق برگرداندن این گیاهان به زمین مورد توجه است درصد جذب مواد غذایی نیز توسط گیاهانی که بصورت کود سبز کشت می‌شوند متفاوت است(جدول 12-2).
جدول 9-2- مقادیر قابل جذب مواد به وسیله گیاهان (کیلوگرم)
سال N P2O5 K2O
اول 30 15 72
دوم 18 9 44
سوم 12 6 28
جمع 60 30 144
نقل از Klapp, 1967
جدول 10-2- مقادیر موردنیاز کود حیوانی و تورب در تناوب تعدادی از سبزیها
تناوب زراعی ماده آلی خشک بیلان برای 4 تن مقدار مورد نیاز
(سالانه) بقایای گیاهی ماده آلی خشک کود حیوانی تورب
(تن در هکتار) (تن در هکتار) (تن در هکتار)
کلم گل+ کلم گل ./5 ./1+ صفر صفر
کاهو + کاهو+ کاهو 0/3 0/1- 5 5/2
تره‌فرنگی + کاهو 5/2 5/1- 8 0/4
گوجه‌فرنگی + کاهو 0/2 0/2- 10 0/5
کرفس 0/2 0/2- 10 0/5
سیب‌زمینی 6/0 4/3- 18 0/9
نقل از: Fritz and Stolz, 1973
جدول 11-2- تعدادی از گیاهان کود سبز در سبزیکاری
گیاه مقدار بذر
(کیلوگرم در هکتار) وزن سبز
(تن در هکتار) ملاحظات
لوپین زرد 150 40-30 زمینهای سبک تا نیمه‌سنگین اسیدی ضعیف تا قوی، کاشت عمیق
فازالیا 15 40-30 رشد بطئی اولیه، کاشت آن در سایه نیز امکان‌پذیر است.
نخود 170 30 زمینهای سبک و آهکی، رشد سریع اولیه، کاشت عمیق.
لوپین آبی 150 40-30 زمینهای سبک تا لومی، اسدیی متوسط، کاشت عمیق.
نقل از: Fritz and Stolz, 1973
جدول 12-2- درصد ازت در لوپین زرد در مراحل مختلف رشد
موقع گل دادن 2/5
موقع رسیدن غلاف 6/2
موقع رسیدن کامل 7/1
نقل از: کاشی، 1363
کمپــوسـت
یکی دیگر از کودهای آلی که مخصوصاً در سبزیکاری مورد استفاده زیاد قرار می‌گیرد، کمپوست است. کمپوست از بقایای گیاهان و جانوران و یا زباله‌های خانگی و شهری در اثر تخمیر و پوسیده شدن مواد موجود در آنها به وجود میآید و بر دو نوع است کمپوست باغی و زباله‌ای. کمپوست باغی را می‌توان در باغهای خانوادگی با استفاده از جایگاههایی از جنس چوب یا فلز و یا مواد دیگر که به صورت یک جعبه چهارگوش و به عرض و ارتفاع 1 تا 5/1 متر و به طول دلخواه درآورده‌اند با مواد زاید شاخ و برگ گیاهان که معمولاً پس از برداشت محصول در زمین باقی می‌ماند تهیه نمود.
جدول 13-2- درصد جذب اسید فسفریک توسط گیاهان مختلف
نوع گیاه درصد جذب
جو 0
یولاف 1/1
چاودار 3/1
لوبیا 0/5
ماش 4/6
نخود 8/23
لوپین 2/24
نقل از کاشی، 1363
برای این منظور پس از خردکردن مواد به قطعات چند سانتیمتری به نحوی در داخل جایگاه قرار می‌گیرند که بلافاصله با مقداری خاک پوشیده شوند. این عمل در دفعات مختلف انجام می‌شود تا اینکه جایگاه موردنظر تا نزدیکی لبه آن پر شود. برای فعالیت باکتریها که در تهیه مواد آلی می‌کوشند، شرایط محیط را باید به نحوی آماده نمود تا آنها بتوانند به بهترین وجهی عمل تخمیر مواد را انجام دهند. این شرایط عبارتند از رطوبت، هوادهی و آهک که مورد اخیر در تهیه محیط مناسبی از نظر Ph نقش دارد. کمپوست باغی با توجه به نوع و درشتی یا ریزی مواد متشکله آن بین 6 تا 12 ماه تهیه می‌شود. با توجه به نیاز مواد آلی زیاد برای حاصلخیزی زمین (رجوع شود به جدول 10-2) و محدود بودن کمپوست باغی، از کمپوست زباله‌ای برای بهبود بافت خاک استفاده می‌شود. جدول 14-2 مواد غذایی موجود دو نوع کمپوست زباله را نشان می‌دهد.
جدول 14-2- مواد موجود در دو نوع کمپوست هوازی و غیرهوازی (درصد ماده خشک)
کمپوست H2O N P2O5 K2O CaO MqO C(t) B(ppm)
غیرهوازی 0/44 82/0 55/0 28/0 1/8 5/0 0/8 3/12
هوازی 0/35 03/1 68/0 32/0 32/8 4/0 7/7 2/13
نقل از : Peyvast, 1967
کمپوست علاوه برداشتن فلزات سنگینی مثل روی، سرب، کبالت و غیره دارای مقادیر زاید ترکیبات سرطان‌زا مثل کربوهیدارتهای اشباع‌شده معطر چندحلقویPAH(Polycyclic Aromatic Hydrocarbon) نیز است که تاکنون بیش از 100 نوع آن شناسائی شده است. از بین این تعداد، سه نوع آن مانند بنزوپیرن(3,4-Benzeopyren)، بنزوفلورانتن (3,4-Benzeoflouranthen) و فلورانتن
(Flouranthen) بیش از بقیه بوده و از خطرناکترین مواد سرطان‌زا هستند. جداول 15-2 تا 17-2 مقادیر این مواد را در کمپوست نشان می‌دهد.
تـــورب
تورب نیز منبعی از مواد آلی یا هوموسی است که در سبزیکاری اهمیت بسیار دارد. تورب از تجزیه و پوسیده شدن مواد آلی برگهای گیاهان در جنگلها و یا مردابها به وجود میآید. جدول 18-2 مواد موجود را در تعدادی از توربهای مصنوعی که در کراخانه‌ها تهیه می‌گردد، نشان می‌دهد.
جدول 15-2- مقدار PAH موجود در کمپوستهای مختلف (برحسبppb)
نوع کمپوست 3,4-BP 3,4-BFA FA
کمپوست زباله 465 1125 2930
کمپوست فاضل‌آب 4300 8220 18000
مخلوط مساوی از هر دو کمپوست 1700 3560 5680
نقل از: Peyvast, 1976
جدول 16-2- فلزات سنگین موجود در 100 تن کمپوست زباله و درصد جذب آن توسط گیاه
نوع فلز مقدار برحسب کیلوگرم درصد جذب
آهن 0/961 021/0
منگنز 0/29 صفر
مس 5/8 ــ
روی 0/38 4/0
مولیبدن 5/0 ــ
کبالت 2/1 ــ
نیکل 4/4 ــ
کرم 4/5 صفر
سرب 1/14 صفر
کادمیوم 4/3-0/0 صفر
وانادیوم 4/8 2/11
نقل از = - .Rohde, 1972 ناچیز
جدول 17-2- مقایسه مقدار فلزات سنگین در کمپوست تازه و کهنه (برحسب ppb)
نوع فلز کمپوست تازه کمپوست کهنه
آهن 0/207 0/17
مس 8/14 6/0
منگنز 9/16 8/2
روی 3/42 6/1
بر 0/21 0/9
نقل از Rohde, 1972
جدول 18-2- مواد غذایی موجود در توربهای مصنوعی (برحسب درصد)
نوع تورب N P2O5 K2O CaO o.s. H2O
Huminal 0/3 0/2 0/3 5/3 0/50 0/30
Nettolin 0/3 0/2 0/4 0/20 0/50 0/20
Pogemo 9/3 7/3 9/5 ــ 6/48 9/11
نقل از: Topoleski O.S. = ماده آلی -= آزمایش انجام نگرفت.
کـودهـای معـدنـی یـا شیمیـایـی
این کودها موادی هستند که در کارخانه‌ها تهیه شده و اساس تغذیه گیاه را تشکیل می‌‌دهند. مقدار و روش و زمان کودپاشی و نیز تأثیر آن بر روی گیاهان مختلف متفاوت است. کودهای عمده شیمیایی عبارتند از:
کــودهـای ازتـــه
نقش اصلی برای گیاه در تشکیل پرتوپلاسم و اسیدنوکلئیک است. کمبود آن ابتداء در برگهای پیر نمایان می‌شود تا برگهای جوان. ازت زیادی باعث تُردی و آبدارشدن گیاه شده و برگها رنگ سبز تیره‌ای به خود می‌گیرند. در سبزیهای برگ ازت را می‌توان به مقدار زیاد مصرف کرد تا باعث تسریع رشد سبزینه‌ای آنها گردد. ازت علاوه بر ساختن مواد پروتئینی در پیش‌رس کردن سبزیها و افزایش محصول و شفافیت برگها و ازدیاد کاروتین نیز مؤثر است. اغلب گیاهان ازت را بصورت NO3 و NH4 جذب می‌کنند. کودهای ازت‌دار عبارتند از:
• سولفات آمونیوم با 21 درصد ازت
• نیترات آمونیم با 35 درصد ازت
• فسفات آمونیم با 28 درصد ازت
• اوره با 46 درصد ازت
کــودهــای فسـفره
کودهایی هستند که علاوه بر تشکیل پروتئین، در تولید گل و میوه و دانه و کوتاه کردن دوره رشد گیاهان نیز مؤثرند. کار فسفر تولید ATP و اسید نوکلئیک و آنزیمها است. کمبود فسفر باعث توقف رشد گیاه می‌شود و در نتیجه برگهای مسن می‌ریزند و گاهی اوقات مواد قندی در برگ و ساقه جمع می‌شود و باعث افزایش رنگدانه آنتوسیانین می‌شود که برگها و ساقه‌ها را به رنگ قرمز درمی‌آورد.
انواع کودهای فسفره عبارتند از:
• سوپر فسفات با 16 تا 18 درصد فسفر
• فسفات آمونیم با 16 تا 18 درصد فسفر
• فسفات بی‌کلسیک با 35 تا 40 ردصد فسفر
کــودهــای پتــاســه
پتاس در تشکیل اندامهای گیاهای مؤثر است و نیز در اعمال فیزیولوژی گیاه و در طعم و مزه سبزیها و در تشکیل ویتامین C دخالت دارد. کمبود پتاس ابتداء در برگهای مسن مشاهده می‌شود. سوختگی کنار برگها نیز از علائم پتاس است. کودهای پاسه عبارتند از:
• کلرورپتاس با 40 تا 50 درصد پتاس
• کائنیت با 10 تا 15 درصد پتاس
• سولفات دوپتاس با 48 تا 52 در پتاس
کـودهـای کلسیـم‌دار
کلسیم در دیواره سلولها یافت می‌شود و غیرقابل انتقال است. کمبود آن باعث کاهش رشد و لوله‌ای شدن برگها و قهوه‌ای شدن ریشه‌ها می‌شود. گندیدگی انتهای میوه یا سوختگی گلگاه (Blossom – end – rot) از کمبود کلسیم است.کودهای آهکی دردرجه اول برای اصلاح زمین بکار میرود و معمولاً در زمینهای اسیدی برای بالا‌بردن Ph خاک و یا خنثی کردن و برای پوک و نرم‌کردن این نوع زمین مورد استفاده قرار می‌گیرد. انواع کودهای آهکی عبارتند از:
• آهک سوخته با 60 تا 95 درصد کلسیم
• آهک خیس با 60 تا 70 درصد کلسیم
• آهک پودر شده با 70 تا 95 درصد کلسیم
کـودهـای گـوگـرددار
گوگرد در تهیه پروتئین و اسیدهای آمینه بکار میرود. بو و مزه سیر، پیاز و خردل مربوط به گوگرد است. علائم کمبود گوگرد در برگهای جوان شبیه علائم کمبود ازت است.
کـودهـای کمیـاب یا عنـاصـر کـم‌مصـرف
روی، مولیبدن، مس، کبالت، بر و غیره موادی هستند که مقدار کمی از آن در زمین برای سلامتی گیاهان ضروری است. در صورت کمبود یکی از آنها، گیاهان به بیماری‌های مختلفی دچار می‌شوند. جداول 19-2 و 20-2 مقدار این مواد در برخی از کودهای حیوانی و تأثیر آن را روی تعدادی از سبزیها نشان می‌دهد.
جدول 19-2- مقدار عناصر کمیاب در کودهای حیوانی (برحسب ppm)
کود بر کلسیم مس آهن منیزیم منگنز مولیبدن گوگرد روی
گوسفندی 04/0 4/25 02/0 69/0 0/8 40/0 400/0 9/3 11/0
مرغی 20/0 6/123 05/0 55/1 7/9 30/0 018/0 4/10 30/0
اسبی 06/0 4/31 02/0 54/0 6/5 04/0 004/0 8/2 06/0
نقل از: Topoleski, 1972
جدول 20-2- نقش عناصر کمیاب و سبزیهای حساس در مقابل کمبود آن
عناصر کمیاب نقش آن در گیاه عرضه بصورت گیاه حساس
روی سیستم آنزیم، همه اکسیداسینها، تنظیم قند مصرفی سولفات روی، کیلات روی. اکسید روی لوبیا، پیاز، ذرت شیرین
منگنز سنتز آنزیم و کلروفیل سولفات منگنز چغندرلبویی، لوبیا، کاهو، اسفناج، پیاز، نخود‌فرنگی، سیب‌زمینی، ترب و تربچه
بر نقش مهم در جذب کلسیم براکس چغندرلبویی، کلم بروکسل، کرفس، شلغم
مس اکسیداسیون آنزیمها، غیرفعال کردن مسمومیت خاک سولفات مس، اکسید مس چغندرلبویی، پیاز، کاهو، اسفناج
مولیبدن نقش مشابهی در آنزیم مثل فسفر، تبدیل نیترات به نیتریت و آمونیم، گروه باکتری ریشه بقولات پیاز، اسفناج
کلر حفاظت در مقابل خشکی، آبدارشدن سبزیها کلرید پطاسیم 50 و 60 درصد
نقل از: Nonnecke, 1989
محصـولات زراعـی
1- گنـدم و جــو (منبع 12و11و2و1)
الف) توصیه براساس آزمون خاک
ب) توصیه عمومی برای گندم و جو آبی:
در صورت عدم امکان آزمون خاک برای عناصر پرمصرف و ریزمغذی مقادیر کودی ذیل برای گندم و جو آبی توصیه می‌شود:
- 300-250 کیلوگرم در هکتار اوره یا نیترات آمونیوم به صورت تقسیط (هنگام کشت، پنجه‌زنی، ساقه‌رفتن، تشکیل سنبله)
- 150-100 کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم یا کلرورپتاتسیم هنگام کشت بهتر است از کود کلرورپتاسیم در کنار سرک ازت استفاده شود.
- مصرف کودهای فسفاته با آزمون خاک صورت گیرد.
برای عناصر کم‌مصرف (ریزمغذیها) از کودهای ذیل می‌توان استفاده نمود. لازم به ذکر است به ازای یکبار مصرف حداقل تا سه سال مصرف نشود.
- سولفات روی 40 کیلوگرم در هکتار
- سولفات مس 25 کیلوگرم در هکتار
- اسید بوریک 25 کیلوگرم در هکتار
در صورت استفاده از کود کامل ماکرو توصیه‌های کودی بصورت ذیل خواهد بود.
- کود کامل ماکرو به میزان 300 کیلوگرم در هکتار قبل از کاشت.
- مصرف 75-60 کیلوگرم ازت خالص در هکتار بصورت سرک در بهار مطابق بند 1-1.
- کود میکروی کامل بصورت برگپاشی با رعایت کلیه نکات فنی با غلظت 3 در هزار
- سولفات روی به میزان 25 کیلوگرم در هکتار
- سولفات منگنز به میزان 40 کیلوگرم در هکتار
- سولفات مس و اسیدبوریک هر کدام به میزان 25 کیلوگرم در هکتار.
1-1- زمان و روش مصرف کودهای ازته
پویائی و تحرک بالای ازت در خاک باعث شده که زمان مصرف آن برای مؤفقیت در تولید دانه و پروتئین از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد. بهترین زمان مصرف ازت نزدیک به زمان حداکثر نیاز مطابق با مراحل رشد گندم میباشد. مقدار کود ازته محاسبه شده را با در نظر گرفتن شرایط زیر می‌توان مصرف کرد.
- درخاکهای با بافت لوم رسی شنی (Sa.C.L) و یا سبکتر از آن مانند L.Sa.Sa.L و Sa یک چهارم ازت قبل از کاشت، یک چهارم در مرحله پنجه‌دهی، یک چهارم در مرحله تشکیل ساقه و یک چهارم در مرحله گلدهی.
- در خاکهای سنگین‌تر از لوم رسی شنی (Sa.C.L)، یک سوم ازت قبل از کشت، یک سوم در مرحله پنجه‌دهی و یک سوم در مرحله ساقه‌رفتن.
- در مراحلی که کود ازته لازم است در چندین نوبت مصرف شود، همچنین در زمانی که مصرف کود با ماشین‌آلات به دلیل بلندی بوته‌های گندم به صورت جامد در مزرعه مقدور نباشد، مصرف کود از طریق آب آبیاریس و نیز محلول‌پاشی بسیار مؤثر خواهد بود. محلول‌پاشی با کود ازته را با علف‌کش می‌توان توأم کرد و اختلاط کودهای ازته با سم توفوردی هیچگونه مشکلی را به وجود نمی‌آورد. در مناطقی که هنوز سمپاشی بر علیه سن گندم با هواپیما انجام می‌شود می‌توان محلول‌پاشی مرحله آخر را با سمپاشی علیه سن با هم انجام داد و تجارت گذشته نشان می‌دهد که اختلاط کود ازته و سم فتیتریتیون هیچگونه اثرات سوئی ندارد. در سال جاری و در فرصت باقیمانده کودهای سرک گندم آبی را می‌توان همراه با آب آبیاری و بصورت جدول زیر مصرف نمود. منبع (12)
جدول 1- نحوه و زمان مصرف کود سرک همراه با آب آبیاری بریا زراعت گندم آبی
نوع کود (کیلوگرم در هکتار) مرحله مصرف کود
سولفات روی سولفات پتاسیم منیزیم کلرورپتاسیم اوره
ــ 25 50 50 پنجه‌دهی
15 25 50 50 اوایل ساقه‌رفتن
15 25 50 50 شروع گلدهی
1-2- نـوع کـود ازتــه:
در خاکهای با شوری بیش از 6 دسی زیمنس برمتر، بهتر است از اوره استفاده نمود. در خاکهای با شوری 6 دسی زیمنس برمتر و کمتر از آن در مرحله قبل از کاشت مصرف اوره به نیترات آمونیوم و در مرحله سرک، مصرف نیترات آمونیوم به اوره ارجحیت دارد..
1-3- زمان و روش مصرف کودهای فسفاته:
تمام کودهای فسفاته بایستی قبل از کاشت مصرف گردد و بدلیل تثبیت فسفر در خاک و عدم تحرک آن در مقایسه با کودهای ازته بهتر است با بذرکاری زیر بذر با فاصله 5 تا 10 سانتیمتر قرار گیرد. به عبارت دیگر مثرف کودهای فسفاته بصورت نواری نسسبت به روش دستپاش از اولویت بیشتری برخوردار است ضمن اینکه مقدار کود مصرف شده به دو سوم مقدار محاسبه شده تقلیل می‌یابد. چنانچه این روش بدلیل عدم وجود تجهیزات کافی عملی نباشد، می‌توان کود فسفاته را با شخم در عمق خاک قرار داد.
1-4- نــوع کـود فسفـاتـه
تفاوت عموده‌ای بین کودهای فسفاته متداول در کشور که سوپرفسفات ساده، بیوفسفات، سوپر فسفات تریپل و دی‌آمونیوم فسفات است، وجود ندارد. فسفات آمونیوم حاوی 46 درصد فسفر و حدود 18 درصد ازت خالص است. سوپر فسفات تریپل درارای 46 درصد فسفر، 14-12 درصد کلسیم و 4-3 درصد گوگرد میباشد. میزان فسفر موجود در کود سوپرفسفات ساده 16 درصد و بقیه عمدتاً گچ است.
1-5- زمان و روش مصرف کودهای پتاسیمی:
تمام کودهای پتاسیمی معمولاً قبل از کاشت مصرف و با دیسک زیر خاک قرار داده می‌شود. در صورتی که پتاسیم موجود در خاک برای رفع نیاز گیاه کافی نباشد و کود پتاسیمی نیز قبل از کاشت مصرف نشده باشد، مصرف سرک کلرید پتاسیم در دو الی سه نوبت همزمان با مصرف سرک کودهای ازته در مراحل اولیه رشد گندم توصیه می‌گردد.
1-6- نوع کود پتاسیمی:
برای محصول گندم مصرف سولفات پتاسیم یا کلرید پتاسیم از نظر نوع کود تفاوت چندانی نداشته و حتی در خاکهای شور نیز بدون خطر قابل مصرف میباشد. با این وجود در صورت امکان مصرف سولفات پتاسیم در خاکهای شور (باشوری بیش از 6 دسی زیمنس برمتر) ارجحیت دارد.
1-7- زمان و روش مصرف کودهای حاوی عناصر کم‌مصرف:
کودهای سولفات روی، سولفات آهن، سولفات مس، سولفات منگنز و اسیدبوریک بایستی قبل از کاشت مصرف شده و با شخم زیر خاک شوند یا آنکه با غعلظت سه در هزار در مراحل پنجه‌دهی کامل، اوایل ساقه رفتن و حتی در مرحله گلدهی محلول پاشی شوند. لازم به ذکر است مصرف بُر (B) در مناطقی که دارای خاکهای شور باشند توصیه نمی‌گردد. کود میکروی کامل بصورت برگپاشی با رعایت کلیه نکات فنی با غلظت 3 درهزار در هکتار در سه مرحله اوایل پنجه‌زنی، تولید ساقه (ظهور دومین گره) و ظهور خوشه (بعد از گلدهی) به مصرف خواهند رسید.
1-8- نکات فنی هنگام برگپاشی با کود میکروی کامل:
- محلول پاشی باید صبح زود یا عصر هنگامی که اشعه آفتاب مایل است انجام گیرد.
- به محلول کودی تهیه شده با غلظت 3 در هزار، ماده سیتووت یا مایع ظرفشوئی به غلظت 2% در هزار (200 میلی‌لیتر در 1000 لیتر آب) اضافه گردد. این کار باعث کاهش سطحی آب شده در نتیجه قطرات آب حالت پخشیده به خود گرفته و سطح تماس برگ با ذرات کودی افزایش یافته و در نتیجه میزان جذب برگی افزایش می‌یابد.
- هنگام محلول پاشی سرعت وزش باد باید حداقل باشد.
- پس از انجام محلول پاشی با حداقل فاصله زمانی آبیاری مزرعه انجام گیرد.
- حرارت محیط در هنگام محلول‌پاشی پائین‌تراز 29 درجه سانتی‌گراد باشد.
- برای اطمینان از صحت انجام عملیات فوق پیشنهاد می‌گردد کود موردنظر را با غلظت مربوطه تهیه و در قطعه کوچکی از مزرعه برگپاشی انجام گیرد. در صورت عدم ظهور علائم برگ سوزی پس از سه روز در گیاه در تمام سطح مزرعه برگپاشی انجام پذیرد.
- در اراضی شور از کود میکروی کامل بدون بُر استفاده شود.
منبع (1)
جدول 2- حد بحرانی عناصر کم‌مصرف (Cu, Mn, Zn, Fe) در استانهای مختلف کشور
حد بحرانی (میلی‌گرم در کیلوگرم) نام استان یا منطقه
مس (Cu) منگنز (Mn) روی (Zn) آهن (Fe)
15/1 10/4 62/0 50/2 آذربایجانشرقی
15/1 10/4 71/0 2 آذربایجان‌غربی
1 02/5 62/0 60/4 اصفهان
1 60/4 92/0 90/5 ایلام
ــ ــ 71/0 7 چهارمحال و بختیاری
53/0 ــ 70/0 30/4 خراسان
57/0 20/5 83/0 8 خوزستان – اهواز
57/0 60/4 40/0 ــ خوزستان – ذزفول
97/0 30/6 79/0 70/5 زنجان
1 50/6 77/0 50/4 فارس
77/0 30/6 70/0 25/3 همدان
ــ ــ 60/0 ــ قزوین
38/0 90/2 50/0 20/2 قم
ــ ــ 53/0 ــ تهران – کرج
1 60/4 89/0 30/7 کرمانشاه
1 60/4 60/0 20/4 لرستان
ــ ــ 43/0 ــ اردبیل – مغان
90/0 ــ 74/0 30/4 کردستان
38/0 90/2 95/0 25/4 کرمان
38/0 90/2 42/0 ــ یزد
ــ ــ 50/0 80/3 مرکزی
53/0 ــ ــ 85/3 سمنان
57/0 ــ ــ ــ جیرفت و بم
77/0 60/4 70/0 57/4 میانگین
×در مناطق خشک با عملکرد پایین این ارقام قابل کاهش می‌باشند.
×× درصورت زیادی فسفر قابل استفاده خاک علظت عناصر کم‌مصرف علی الخصوص روی اضافه می‌شود.
ج) توصیه عمومی برای گندم و جو دیم
توصیه کودی عمومی برای گندم دیم به صورت زیر میباشد.
- اوره یا 100 الی 150 کیلوگرم در هکتار یا معدل آن نیترات آمونیوم.
- کلرورپتاسیم وی ا سولفات پتاسیم 50-100 کیلوگرم در هکتار.
- مصرف کودهای فسفاته در مزارع دیم صرفاً برای دستیابی به عملکردهای بالاتر از 5/1 تن در هکتار با انجام آزمون خاک (درصورتی که مقدار فسفر قابل استفاده با روش اولسن کمتر از 5 میلی‌گرم در کیلوگرم باشد) صورت گیرد.
- توصیه عمومی ریزمغذیها مخصوصاً سولفات روی برای گندم دیم معادل نصف گندم آبی میباشد.
- در صورتی که غلظت فسفر قابل استفاده در خاک کمتر از 5 میلی‌گرم در کیلوگرم باشد، توصیه می‌شود بجای کودهای فوق از کود ماکرو قلب از کاشت استفاده شود.
2- سیـب‌زمینـی (منبع 3)
الف- توصیه براساس آزمون خاک
سیب‌زمینی جزء گیاهان پتاسیم دوست میباشد که کوددهی پتاسیم برای این محصول می‌تواند کیفیت و کمیت محصول را تحت تأثیر قرار دهد. براساس تحقیقات انجام شده حد بحرانی عناصر پرمصرف برای سیب‌زمینی در جدول شماره سه نشان داده شده است.
منبع (3) جدول 3- حد بحرانی فسفر و پتاسیم در سیب‌زمینی
پتاسیم قابل استفاده (میلی‌گرم در کیلوگرم) فسفر قابل استفاده (میلی‌گرم در کیلوگرم) محصول
درصد رس بیشتر از 30% درصد رس کمتر از 30%
450 300 10 مواد آلی بیش از 1 درصد سیب‌زمینی
450 300 10مواد آلی بیش از 1 درصد سیب‌زمینی
جدول 4- توصیه کودی برای کشت سیب‌زمینی براساس ازمون خاک بریا تولید بالاتر از 60 تن سیب‌زمینی در هکتار
فسفر (P) ازت (N)
سوپر فسفات تریپل (کیلوگرم در هکتار) فسفر
(میلی‌گرم در هکتار) اوره
(کیلوگرم در هکتار) کربن آلی
150 5< 400 5/0<
100 10-5 350 0/1-5/0
50 15-10 250 5/1-0/1
ــ 15> 200 5/1>
پتاسیم
درصد رس بیشتر از 30% درصد رس کمتر از 30%
کلرور و یا سولفات پتاسیم×(کیلوگرم در هکتار) پتاسیم (میلی‌گرم در کیلوگرم) کلرور و سولفات پتاسیم×(کیلوگرم در هکتار) پتاسیم (میلی‌گرم در کیالوگرم)
500 150< 400 150<
400 200-150 300 200-150
300 250-200 200 250-200
100 300> ــ 300>
ب- توصیه عمومی
توصیه‌های کودی عمومی عناصر پرمصرف برای سیب‌زمینی در جدول 5 آورده شده است.
جدول 5- توصیه عمومی کودی عناصر پرمصرف و کم‌مصرف در زراعت سیب‌زمینی
(برحسب کیلوگرم در هکتار)
کود کامل میکرو سولفات منگنز سولفات روی K2O P2O5 N
بصورت محلول پاشی با غلظت 3 در هزار 40 50 100 ــ 125
×مقدار مصرف کود فسفر برمبنای آزمون خاک تعیین خواهد گردید.
روش و زمان مصرف کود
- کود ازته از منبع اوره تأمین و یک دوم آن به همراه سایر کودها همزمان با کاشت بطور یکنواخت در سطح خاک پخش گردیده و سپس با زدن شخم با خاک مخلوط می‌گردند. نصف دیگر کود اوره به هنگام غده بستن به صورت نواری در پای بوته به مصرف خواهد رسید.
- کودهای فسفره و پتاسیمی توصیه شده از منابع سوپرفسفات تریپل و سولفات پتاسیم در زمان کاشت و قبل از زدن شخم به مصرف خواهند رسید.
- کودهای سولفات روی و سولفات منگنز توصیه شده را به نسبت یک به پنچ با خاک خشک و نرم مخلوط و قبل از زدن شخم بصورت یکنواخت در سطح مزرعه پخش خواهد شد. مصرف این کودها هر دو سال یکبار خواهد بود.
- برگپاشی با کود میکروی کامل در دو مرحله (ده روز قبل و 20 روز بعد از گلدهی) با رعایت نکات فنی انجام خواهد گرفت.
3- پیاز
الف- توصیه براساس آزمون خاک
پیاز جزء نباتاتی میباشد که به عناصر و پتاسیم نیاز دارد و افزایش توأم این دو کود ضمن افزایش عملکرد، بهبود کیفیت محصول را به دنبال دارد. با عنایت به مطالب انجام شده حد بحرانی عناصر پرمصرف برای پیاز در جدول 6 آورده شده است.
منبع (3) جدول 6- حد بحرانی فسفر و پتاسیم در پیاز
پتاسیم قابل استفاده (میلی‌گرم در کیلوگرم) فسفر قابل استفاده
(میلی‌گرم در کیلوگرم) محصول
درصد رس بیشتر از 30% درصد رس کمتر از 30%
350 300 9
مواد آلی بیش از 1 درصد پیاز
350 300 11
مواد آلی بیش از 1 درصد پیاز
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 69 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله توصیه کودی بهینه برای محصولات زراعـی و بـاغـی
