سبک های شهرسازی در ایران سبک رازی (قرن چهارم تا قرن هفتم ه.ق )
سبک رازی با توجه به تغییر شرایط اجتماعی در قرن چهارم وقرن پنجم و ششم قابل بررسی است. قرن چهارم با اوج دگرگونیها وتجدید حیات علمی و ادبی در ایران مقارن بود و آزادیهای متعدد در زمینه هایی چون دین و اندیشه و رجوع به مفهوم برادری و برابری سازمان فضایی-کالبدی شار این دوران را نیز تحت تاثیر قرار داد. در این دوران شهرهای بزرگی چون سیراف، ری، اصفهان، نیشابور، طوس، جرجان و شیراز (فناگرد خسرو) نام خود را در تاریخ ثبت کردند.
دو نکته قابل توجه شکوفایی انجمنهای صنفی و خودنمایی مدرسه، به عنوان یکی از عناصر پایه ای شار، متاثر از توجه به آزاداندیشی و اموزش، می باشد. کالبد شهر کماکان بر میدان میانی پی افکنده شد که در اطراف آن دیوانها، بازارها و جامع قرار داشتند. اما در قرون پنجم و ششم، تجدید حیات علمی و ادبی با به قدرت رسیدن ترکان سلجوقی در ماوراالنهر و خراسان افول پیدا کردند.
در این دوران، آزادیهای اجتماعی از میان رفت و شریعت اسلامی به مقیاسی وسیع، با اوضاع و احوال جدید سیاسی وفق داده شد. دولت مالکیت آب و زمین را به دست گرفت و نظام اقطاع و تیولداری زمان ساسانیان به روی کار آمد. دولت در هر جا حاضر بود و امنیت لازم برای تولید و مبادله فراهم شد، در نتیجه شهر نشینی و شهرسازی رشد نمود و شار بزرگ و گسترده، و دولت سلجوقی و سپس دولت خوارزمشاهی، متولد شد.
شار دولتهای سلجوقی و خوارزمشاهی، بر مبنای سازمان اجتماعی- عقیدتی حاکم بنیان نهاده شد و محلات در ستیز با یکدیگر، مانند دروان ساسانی رشد می یافت البته مبنای این ستیز تفاوتهای دینی، مذهبی قومی و نژادی بود. سازمان فضایی شهر در این دوره عبارت بود از میدان اصلی و بزرگ(اعلب درمیانه شهر) که در پیرامون آن کاخها، دیوانها، جامع و گاه بیمارستان قرار داشت.
دهانه اصلی بازار به این میدان باز می شد و شاخه های خود را در شهر می گستراند و در اصراف آن محلات شکل گرفتند. مدارس و مساجد در مسیر معابر و گذرهای اصلی واقع شدند، هر محله برای خود مسجد، مدرسه، حمام، بازارچه، گورستان و امثال آن داشت و کل مجموعه شهری درون باروزهای مستحکم واقع می شد.
سبک آذری (قرن هفتم تا قرن یازدهم هـ.ق.
مفولان بنیانهای سازمان شهری کشور را از هم گسستند و شهرگرایی را نزدیک به یک قرن بی معنا ساختند. کلبه شهرهای بزرگ همچون مرو، بخارا، سمرقند، نیشابور، ری و امثال آنها ویران شد و به علت ارتباط زیاد شهر و روستا، با تخریب و سقوط شهر، روستاهای تابعه نیز از میان رفت و بدین ترتیب دفتر حدود چهارصد ساله نهضت علمی، ادبی، هنری بسته شد.
تعداد صفحات: 15
سبک های شهرسازی در ایران سبک رازی (قرن چهارم تا قرن هفتم ه.ق )
