برنج حدود 5000 سال است که در چین و هندوستان کشت می شود. این گیاه ازآسیای جنوب شرقی به چین وارد وبعد به آسیای صغی، قاره اروپا و آفریقا گسترش یافت.
این گیاه توسط اعراب به کشورهای مصر، مراکش، اسپانیا و غرب آفریقا نیز منتقل گردیده است.
برنج از قدیمی ترین گیاهانی است که در جهان کشت می شود و دانه آن به مصرف غذای انسان می رسد، به طوری که هم اکنون غذای عمده بیش از نیمی از مردم مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری را تأمین می کند
بدنبال کشف سموم آلی مصنوعی و کاربرد گسترده آنها علیه آفات بهداشتی و کشاورزی در طی چند دهه پس از جنگ جهانی دوم، بشر به این نتیجه رسید که آنچه در ابتدا به عنوان معجزه قرن بیستم شناخته شده بود اکنون به معظلی بزرگ تبدیل گردیده است. در سال 1980 در کل کشورهای جهان حدود 1400 نوع ماده شیمیایی آفت کش در ده ها هزار فرمولاسیون مختلف و به میزان تقریبی 2 میلیون تن ماده مؤثرمصرف می شده است. چنانچه این میزان را با سالهای قبل از آن مقایسه کنیم نشان می دهد که مصرف سالیانه آفت کش ها به نسبت 4/6 درصد رو به افزایش بوده است. علیرغم موفقیت های قابل توجهی که در ابتدا به وسیله سموم شیمیایی بدست آمده بود تأثیر این مواد روز به روز رو به کاهش نهاد. به عنوان مثال در آمریکا از سال 1940 تا 1975، با وجود 10 برابر شدن مصرف حشره کش ها میزان خسارت آفات حشره ای از 7 درصد به 13 درصد افزایش یافته است. علاوه بر افزایش خسارت آفات اثرات سوء زیست محیطی را نیز که ناشی از مصرف بی رویه سموم شیمیایی می باشد نباید از نظر دور داشت.
به طور کلی مراحلی را که منجر به پیدایش تفکر جدیدی به نام مبارزه تلفیقی با آفات
IPM) Integrated Pest Management)
گردیده است می توان به صورت زیر خلاصه نمود :
1- مصرف مداوم سموم شیمیایی، به تدریج نژادهای مقاومی در بین جمعیت آفات بروز نموده که جای افراد از بین رفته را به خوبی پر می نمایند.
2- با افزایش تدریجی مقاومت در بین آفات، مصرف سموم شیمیایی نیزگسترش یافته و زارعین با استفاده ازغلظت بالاتر و دفعات بیشتر سم پاشی سعی در رسیدن به حد کنترلی که قبلا" توسط آفت کش ها اعمال می شده است خواهند نمود.
3- افزایش مصرف سموم شیمیایی، نژادهای مقاوم بیشتری را در آفات به ظهور می رساند اما در مقابل دشمنان طبیعی آفات که نسبت به این مواد حساسترند به ورطه ی نابودی کشیده می شوند.
4- بعضی از آفت کش ها به صورت تجمعی درطبیعت باقی مانده و در زنجیره های غذایی مختلف وارد می گردند. تعدادی نیز بقایای نامطلوب خود را بر روی مواد غذایی مورد استفاده انسان ودام باقی می گذارند.
5- بامشخص شدن خطرات جدی مبارزه تک بعدی با آفات که فقط مبتنی برمصرف سموم شیمیایی است، سایر روشهای مبارزه نیز مورد ارزیابی دقیق تر قرار گرفته و ترکیبی از بهترین روش ها که ضمن تأمین منافع اقتصادی انسان ضامن حفظ محیط زیست وی نیز باشد تحت عنوان مبارزه تلفیقی با آفات ارائه می گردد.
آفت :
به طور کلی هر عاملی که در رقابت با منافع انسان قرار گیرد، اعم ازعوامل زنده یا غیر زنده را آفت گویند.
مدیریت تلفیقی آفات : Integrated Pest Management
یک سیستم تصمیم گیری برای کنترل آفات است که با در نظر داشتن اصول اکولوژیکی، اصول اقتصادی و علایق تولید کنندگان، تلفیقی از روشهای مختلف کنترل ( بیولوژیکی، زراعی، مکانیکی، فیزیکی، رفتاری، شیمیایی و... ) را به گونه ای به کار می برد که سود دهی اقتصادی حداکثر و زیان وارده به محیط زیست به حداقل ممکن برسد.
برقراری شیوه IPM یک بخش مهم از برنامه های درازمدت جهانی کشاورزی پایداراست و این موضوع توسط کمیته جهانی غذا وابسته به FAO و کنفرانس زیست محیطی ریو امضاء شده و مورد تأکید قرار گرفته است.
برنامه اجرایی مدیریت تلفیقی آفات دارای مراحل زیر است :
الف : بررسی های اکولوژیکی
شناسایی آفات و دشمنان طبیعی آنها، تعیین مناطق انتشار و تهیه بانک اطلاعاتی برای آنها.
ب : بررسی های اقتصادی
ارزیابی میزان خسارت آفات کلیدی و آفات درجه دوم.
ج : مدیریت تلفیقی ( تلفیق روشها )
تلفیق روشهای کنترل ( بیولوژیکی، زراعی، شیمیایی و ... ) برای کاهش جمعیت آفات کلیدی و آفات درجه دوم بر اساس زیست شناسی و مراحل حساس زندگی آنها.
د : اجرا، ارزیابی، ترویج و توسعه
آموزش و جلب مشارکت کشاورزان و اجرای برنامه مدیریت تلفیقی آفات به کمک آنان.
محصول برنج هر ساله، مورد حمله و هجوم آفات متعددی از جمله کرم ساقه خوار قرارمی گیرد. در نتیجه هر ساله کشاورزان وادار به مصرف هزینه های زیاد جهت کنترل آنها می شوند.
کرم ساقه خوار برنج :
Chilo suppressalis Walker
Syn : Chilo simplex Butler
( Lep . Pyralidae)
مناطق انتشار :
حشره ای است که اولین بار در سال 1863 در دنیا شناخته شد.
برای اولین بار در سال 1906 از این حشره به عنوان یکی از خطرناکترین آفات برنج دردنیا نام برده شد و مدت های بسیا زیادی است که در حدود 35 کشور، کشاورزان در مزارع برنجکاری خود از خسارت این آفت زیان می بینند.
این آفت در کشورهایی از قبیل : ژاپن، تایوان، استرالیا، برمه، بنگلادش، چین، هند، ایتالیا، مالزی، تایلند، نپال، اسپانیا، مصر، سری لانکا، ویتنام، کامبوج، پرتقال و جزایر هاوائی شیوع دارد. به طوری که شالیکاران بعضی ازکشورهای آسیایی نظیر ژاپن و تایوان، این حشره را در ردیف مهمترین آفات محصول برنج مناطق خود می دانند.
این پروانه در ایران نیز اولین بار در شهریور ماه سال 1351 در مزارع تنکابن ( شهسوار) و رامسر طغیان کرد و در مدت کوتاهی با افزایش جمعیت و طغیان خود و ایجاد خسارت اقتصادی شدید نظر همگان را جلب نمود. در مورد چگونگی ورود این آفت اطلاعات دقیقی دردست نیست ولی گفته می شود که توسط کاه و کلش های همراه مرکبات از پاکستان به ایران وارد شده است.
پس از ورود این آفت در شهریور 1351 کارشناسان کشاورزی کوشش های زیادی را جهت کنترل آن در تنکابن و رامسر انجام دادند، تا مانع اشاعه آن به مناطق دیگر گردد. اما متأ سفانه نتیجه مثبتی حاصل نشد ودرعرض چند سال تمامی شالیزارهای شمال به این آفت آلوده شد.
این آفت در تمام مناطق برنجکاری استانهای گیلان و مازندران وجود دارد. خسارت کرم ساقه خوار در ایران در سالهای اول طغیان آن به دلیل عدم آشنایی با زندگی آفت و عدم اجرای روش صحیح مبارزه، به قدری زیاد بود که در موارد زیادی کشاورزان از برداشت محصول خود صرفنظرنمودند.
مرفولوژی ( شکل شناسی ) :
پروانه های ماده به رنگ زرد روشن و یا متمایل به قهوه ای و پروانه های نر تقریبا" خاکستری هستند. در هر دو جنس رنگ بالهای عقبی سفید بوده و روی بالهای جلویی چند لکه نقره فام وجود دارد. طول بدن از 10 تا 13 میلیمتر متغییر بوده و عرض پروانه های نر با بالهای باز 20 تا 23 میلیمتر و پروانه های ماده تا 30 میلیمتر می رسند.
تخم :
تخم های تازه گذارده شده سفید متمایل به زرد بوده که به مرور به خاکستری و سپس تغییر رنگ می دهند. تخم ها در امتداد رگبرگها گذارده می شوند.
لارو :
بدن لاروها به رنگ قهوه ای متمایل به خاکستری بوده و درلاروهای مسن کپسول سر دارای رنگ قهوه ای تیره می باشد و در سایر سنین زرد متمایل به قهوه ای است. در پشت لارو، پنج نوار طولی قهوه ای رنگ وجود دارد. عموما" طول لاروهای کامل 26 میلیمتر و عرض آنها 7/2 میلیمتراست.
شفیره :
طول شفیره 12 تا 15 میلیمتر و قطر آن 5/2 تا 5/3 میلیمتر بوده و رنگ آن از قهوه ای روشن به قهوه ای تیره تبدیل می شود. یک سوم انتهای شفیره به طرف پشت خمیده است و دو زایده قلاب مانند نیز در انتهای بدن شفیره مشاهده می شود.
زیست شناسی و طرز خسارت :
کرم ساقه خوار که به ساقه برنج حمله می کند، زمستان را به صورت لارو کامل در داخل ساقه های خشک برنج و یا علف های هرز اطراف مزارع به سر می برد. در اوایل اردیبهشت هنگامی که درجه حرارت حداقل 10 درجه سانتیگراد باشد شفیره ها در داخل ساقه های باقی مانده برنج سال قبل و یا علف های هرز مزرعه در داخل سوراخ های ایجاد شده توسط لارو ها تشکیل می گردد. مدت شفیرگی بسته به درجه حرارت محیط متفاوت بوده و بین 6 تا 12 روز متغییر است.
به طور متوسط حدود 10 روز به بعد، یعنی حدود 20 اردیبهشت ( گیلان ) اولین پروانه ها ظاهر می شوند و دراواسط خرداد به حد اکثر مقدار خود می رسند. این پروانه ها شب پرواز بوده و بیشترین میزان فعالیت آنها در ساعت 9 شب می باشد.
پروانه های نر و ماده 24 ساعت پس از خروج جفت گیری می نمایند و تخمهای خود را به صورت دسته های 3 تا 250 عددی روی ساقه یا قسمت رویی و یا زیرین برگهای فوقانی، برگهای پایینی و یا زمین های اصلی می گذارند.
عمر پروانه ها حداکثر یک هفته می باشد و در این مدت به طور متوسط 230 عدد تخم، توسط هر پروانه گذارده می شود. تفریخ تخم ها در درجه حرارت 10 تا 12 درجه سانتیگراد به مدت 5 تا 11 روز بسته به درجه حرارت محیط انجام می گیرد.
لاروها پس از تفریخ، در ابتدا مختصری از پارانشیم برگ تغذیه نموده و سپس از محل غلاف با ایجاد سوراخ، وارد ساقه می شوند و با تغذیه از درون ساقه باعث خشکیدگی جوانه های مرکزی برنج می گردند و به تدریج که لاروها رشد می نمایند، ساقه های اطراف را نیز آلوده می نمایند. لاروهای کامل قبل از تبدیل شدن به حالت شفیره برای خروج پروانه از ساقه سوراخ بزرگی در آن ایجاد می کنند. لاروها پس از 21 تا 37 روز تبدیل به شفیره شده و 7 روز بعد پروانه های نسل دوم از آن خارج می گردند که این موقع حدود اواسط تیرماه دراستان گیلان است.
کرم ساقه خواردرسال 2 تا 3 نسل دارد. موقع ظهوراین نسل در استان گیلان به شرح زیر می باشد :
نسل اول : از 20 اردیبهشت ماه تا اواخر خرداد ماه ظاهر می شود ( زمان نشاء کاری ).
نسل دوم : از اواسط تیر ماه شروع و در اواخر تیرتا اوایل مرداد ماه به حداکثرمی رسد ( زمان خوشه دهی ).
نسل سوم : این نسل اغلب در هنگام برداشت برنج ظهور می نماید.
نسل دوم و حتی نسل سوم درارقام دیر رس برنج که همزمان با خوشه کردن و گل دادن برنج است، پدید می آید که در این صورت باعث عدم تشکیل خوشه شده و درنتیجه خوشه ها ( پانیکول ها ) خشک می شوند. در این صورت پانیکول های برنج به رنگ سفید درمی آیند که این حالت را white head می گویند. اگر حمله آفت دیرتر اتفاق افتد یعنی در مرحله تشکیل دانه بوده و منجر به سفید شدن پانیکول ها نگردد، در این صورت باعث لاغری دانه ها گردیده و این نوع برنج ها درموقع برنج کوبی شکسته شده و ازکیفیت محصول بدست آمده کاسته می شود.
شامل 15 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله آفات برنج